ارمنستان (به ارمنی: Հայաստան، تلفظ: هایاستان) با نام رسمی جمهوری ارمنستان (Հայաստանի Հանրապետություն، هایاستانی هانراپِتوتیون) کشوری در قفقاز جنوبی به پایتختی ایروان است.
ارمنستان کشوری کوهستانی و پرباران است و نیز یک کشور محاط در خشکی است. بزرگ‌ترین دریاچه این کشور دریاچه سوان است که آب شیرین دارد و پهنه نسبتاً بزرگی از بخش میانی کشور را پوشانده است. پهناوری ارمنستان ۲۹٬۸۰۰ کیلومتر مربع است و حدود ۳٬۲۰۰٬۰۰۰ تن جمعیت دارد. مردم ارمنی پیرو آیین مسیحیت هستند.
شهر ایرَوان (در ارمنی Երևան: یِرِوان) بزرگ‌ترین شهر ارمنستان و پایتخت این کشور است. ایروان در دامنهٔ کوه آرارات و بر کرانهٔ رود هرازدان بنا شده‌است و جمعیت آن در سال ۱۹۸۹، ۱٬۲۰۱٬۵۳۹ نفر سرشماری شده‌است. این شهر در تقسیمات کشور ارمنستان تابع هیچ استانی نیست و در واقع در مرز چهار استان کوتایک در شمال، آرارات در جنوب، آرماویر در جنوب غربی و آراگاتسوتن در شمال غربی قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا از بین ۹۰۰ متر تا ۱۳۰۰ متر می‌باشد.
از ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، انسانها در محدوده ایروان زندگی می‌کرده‌اند. استحکامات عصر برنز شامل شنگاویت، کارمیربلور، کارمیربرد و بردادزور در این منطقه یافت شده‌اند.بین سده‌های ۶ و ۴ پیش از میلاد، ایروان یکی از مراکز مهم قلمرو ساتراپ ارمنی در امپراتوری هخامنشی بود. دوره زمانی بین سده‌های ۴ و ۳ پیش از میلاد نیز به عصر سیاه ایروان معروف است چراکه دانش تاریخی درباره آنچه در این دوره بر ایروان گذشت در دسترس نیست.
ایروان در ۱۳۸۷ به چنگ تیمور درآمد و به تاراج رفت و به لحاظ اهمیت راهبردی خود در طی قرن‌ها، بارها میان عثمانی‌ها و ایرانیان رد و بدل شد. در اوج جنگ‌های میان ایران و عثمانی در ۱۵۱۳ تا ۱۷۳۷، شهر ۱۴ بار دست به دست شد. در دوران شاه عباس اول و در ۱۶۰۴، ده‌ها هزار ارمنی به ایران کوچانده شدند. در طی جنگ ایران و روس، و در تاریخ ۱ اکتبر۱۸۲۷ شهر ایروان به دست ارتش روس (تحت ریاست ایوان پاسکویچ) افتاد و در ۱۸۲۸ و بر اساس عهدنامه ترکمنچای رسماً از تسلط ایرانیان خارج شد.
هوهانس تادئوسی تومانیان (به ارمنی: Հովհաննես Թադևոսի Թումանյան)، (زاده ۱۹ فوریه ۱۸۶۹ - درگذشته ۲۳ فوریه ۱۹۲۳) شاعر، داستان‌نویس فعال ادبی و اجتماعی برجستهٔ ارمنی است. وی بعداً لقب «شاعر تمام ارامنه» را دریافت کرد. وی یکی از چهره‌های برجسته ادبیات ارمنی در قرن ۱۹ و ۲۰ میلادی بوده‌است.
در سال ۱۹۲۰م از انقلاب ارمنستان و ایجاد اولین جمهوری ارمنستان به گرمی استقبال کرد و در سال ۱۹۲۱م به سمت دبیر اول (کمیته امداد ارمنستان) انتخاب گردید. در همین سال تومانیان (خانه هنر ارمنی) را پایه‌گذاری و رهبری کرد که نقش بزرگی در متحد کردن نویسندگان و هنرمندان ارمنی قفقاز ایفاء نمود.
تومانیان، شاعر انساندوست برجسته، در اعتلای ادبیات نوین ارمنی سهم عظیمی دارد. او از پایه گذاران شعر واقعگرایانه در ادبیات ارمنی است. شعرهایش از زندگی مردم مایه گرفته است و او را به مثابه ستایشگر و آفرینشگر بزرگ هنر راستین مردمی، در قلب خوانندگان آثارش جای داده است. دولت‌های ارمنستان و گرجستان به خاطر فعالیت‌های پیگیر و خستگی ناپذیر تومانیان، لقب (شاعر مردمی) را به او اعطاء کرده‌اند.
نبرد آوارایر (ارمنی: Ավարայրի ճակատամարտ) جنگی است که در دوم ژوئن (۱۲ خرداد) ۴۵۱ میلادی بین رزم‌آوران ساسانی و ارمنیان وفادار از یک سو و ارمنیان شورشی بر ضد یزدگرد دوم درگرفت.
علت جنگ این بود که یزدگرد دوم، پادشاه ساسانی ایران با مسیحی شدن ارمنیها موافق نبود و دستور داده بود که به دین زردشتی بازگردند. نبرد آوارایر رویداد بزرگی در تاریخ ارمنستان محسوب می‌شود و تا به امروز هنوز با هیجان از آن یاد میگردد، مرگ وارتان مامیگونیان سردار سپاه ارمنی تا به امروز در تقویم ایشان به نام پنجشنبهٔ آمرزیده ثبت شده است واز وارتان ، سپهسالار شورشیان، بعنوان قهرمان ملی ارمنستان یاد می‌شود. با وجود اینکه ارمنیها در جنگ شکست خوردند و مامیگونیان همراه با هشت سردار شورشی در جنگ کشته شدند، اما یزدگرد به نتیجه رسید که تغییر دین ارمنیان به صلاح و صرفه نیست و چندین سال بعد، در پیمان نوارساک (۴۸۴ میلادی)، آزادی دینی و خودمختاری ملی به ارمنیان داده شد.
کوه آراگاتْسْ (به ارمنی: Արագած) یکی از بلندترین قله‌های ارمنستان است و در استان آراگاتسوتن در شمال غربی ایروان واقع شده است.
این کوه یک آتشفشان مرده به ارتفاع ۴٬۰۹۵ متر است. آراگاتس کوهی تنها است که چهار قله آن گرداکرد یک دهانه آتشفشانی قرار گرفته اند. این کوه از مناطق محبوب برای کوهنوردان ارمنستان است و رصدخانه‌ای به نام رصدخانه بیوراکان و دژی از قرون وسطی به نام دژ آمبرد نیز در آن جای گرفته است.
وانادزور (به ارمنی: Վանաձոր) نام یکی از شهرهای کشور ارمنستان است.
وانادزور در شمال ارمنستان قرار گرفته و نام قدیمی آن قره‌کلیسا بود. این شهر پس از قره‌کلیسا نام کیروواکان بخود گرفت و بعداً وانادزور.
جمعیت وانادزور ۹۳٬۶۰۰ نفر بوده و در ۲۰۰۱ به ۱۰۷٬۳۹۴ نفر رسیده‌است. این شهر یکی از خوش‌منظره‌ترین شهرهای ارمنستان است. خانه‌ها و کلبه‌های تابستانی آن (داچاها) معروفند.
وانادزور و شهر پاسادنا در کالیفرنیا به عنوان شهرهای خواهرخوانده اعلام شده‌اند.
صومعه گَنج‌سر (به ارمنی: Գանձասար) (تلفظ: گاندزاسار) یکی از صومعه‌های ارمنی در منطقهٔ مرداکرت در قره‌باغ است.این صومعه در نزدیکی روستای وانک واقع شده. نام ارمنی آن یعنی گاندزاسار تلفظی ارمنی از واژهٔ گنج‌سر فارسی است و معنای آن نیز «صومعهٔ گنج روی تپه» است.
آستان قدس اچمیادزین (در ارمنی Էջմիածին) که در استان آرماویرارمنستان واقع شده، مرکز کلیسایی ارمنیان و مکانی بسیار مقدس برای ایشان است. جاثلیق کل ارامنه در آنجا زندگی می‌کند و کلیسای اچمیادزین که در سال ۴۸۰ ساخته شده در آنجا قرار دارد. واژه اچمیادزین به معنای ظهور تک‌فرزند (منظور عیسی به‌عنوان تنها فرزند خدا) است، زیرا به باور مردم، عیسی خود در آنجا از آسمان به زمین فرو آمد تا مکان دلخواهش را برای ساخت کلیسا نشان دهد.
چلیپاسنگ یا خاچکار (به ارمنی: "Խաչքար") نام سنگهایی است که بر روی آنها نقش صلیب کنده شده و هزاران عدد از آنها در سراسر ارمنستان پراکنده است. خاچ به ارمنی یعنی صلیب یا چلیپا (واژه خاج که ما در ورق بازی بکار می‌بریم وامواژه‌ای ارمنی است در فارسی) و کار یعنی سنگ، پس خاچکار را می‌توان در فارسی به چلیپاسنگ ترجمه نمود.
پیشینه چلیپاسنگهای ارمنی بقولی به روزگار پیش از مسیحی شدن ارمنیان برمیگردد. بنظر کاوه فرخ میان چلیپا سنگهای ارمنستان و صلیب میترایی یا صلیب ایرانی ارتباط وجود دارد. در آن زمان نقش اژدها و دیگر موجودات افسانه‌ای را بر روی چوب می‌کندند. نخستین چلیپاسنگهای مسیحی بر روی چوب و سنگ هر دو کنده کاری می‌گشت و از سده نهم میلادی به این سو در سراسر سرزمین ارمنستان چلیپاسنگهایی برپا گشت. آنها بیشتر به‌عنوان یادمان برای رویدادهای کهن و مهم مسیحی ساخته می‌شدند. بر روی برخی از آنها شرح آن رویدادها نگاشته شده است. مردم ارمنستان به دور برخی از چلیپاسنگ‌ها زیارتگاه‌هایی برپا کرده‌اند و برخی هم معجزاتی را به آنها نسبت می‌دهند.
.svg){kind=small}
