آسیا

آسیا
مساحت	۴۴٬۵۷۹٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱۷٬۲۱۲٬۰۰۰ مایل مربع)
جمعیت	۴٬۷۶۳٬۲۰۰٬۹۰۰ (فهرست قاره‌ها براساس جمعیت)
ترکم جمعیت	87/km2 (225/sq mi)
نام اهلیت	آسیایی
کشورها	[[فهرست کشورهای مستقل و سرزمین‌های وابسته در آسیا\|۴۸ عضو سازمان ملل متحد ۱۲ کشور دیگر]]
متعلقات	فهرست آکراتاری و داکیلیا; قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند; جزیره کریسمس; جزایر کوکوس; هنگ کنگ; ماکائو;
دولت‌های به‌رسمیت ناشناخته	فهرست آبخازیا; جمهوری ترک قبرس شمالی; اوستیای جنوبی; جمهوری آرتساخ;
زبان‌ها	فهرست زبان‌ها
منطقه‌های زمانی	یوتی‌سی ۲:۰۰+ تا یوتی‌سی ۱۲:۰۰+
دامنه سطح‌بالای اینترنت	.asia
بزرگ‌ترین شهرها	فهرست شهرهای آسیا فهرست توکیو; سئول; جاکارتا; بمبئی; داکا; دهلی; تهران; شبه جزیره سینا; ماکائو; کراچی; مانیل; اوساکا; شانگهای; ریاض; هنگ کنگ; شهر دبی; پکن; کابل; گوانگ‌ژو; تایپه; بانکوک; سنگاپور; کوالا لامپور; باکو; دوحه; اورشلیم;

آسیا /ʌsɪɒ/ ^{راهنما·اطلاعات} بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین قاره در جهان است. آسیا بخشی از پهنه خشکی اوراسیا و مجموعه خشکی آفرو-اوراسیا است. مساحت آسیا ۴۴/۵۷۹/۰۰۰ کیلومتر مربع (۱۷/۲۱۲/۰۰۰ مایل مربع) است که حدود ۳۰٪ از مساحت خشکی‌ها و ۸/۷٪ از مساحت کل کره زمین را شامل می‌شود. این قاره، که مدت‌ها سکونت‌گاه اکثریت جمعیت بشری بوده‌است، خاستگاه بسیاری از نخستین تمدن‌ها محسوب می‌شود. جمعیت این قاره ۴/۷ میلیارد نفر است که تقریباً ۶۰٪ جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد. جمعیت این قاره بزرگ از مجموع همه قاره‌های دیگر بیشتر است.

به‌طور اجمالی، آسیا از شرق به اقیانوس آرام، از جنوب به اقیانوس هند و از شمال به اقیانوس منجمد شمالی محدود می‌شود. مرز آسیا با اروپا یک ساختار تاریخی و فرهنگی است، زیرا هیچ جدایی فیزیکی و جغرافیایی مشخصی بین آنها وجود ندارد. این مرز تا حدودی تاریخی و قراردادی است و از دوران باستانی کلاسیک نشات گرفته‌است. تقسیم اوراسیا به دو قاره؛ نشان‌دهنده تفاوت‌های فرهنگی، زبانی و قومی شرقی-غربی است. کانال سوئز یک مرزبندی پذیرفته شده‌است که آسیا را از آفریقا جدا می‌کند. تنگه‌های ترکیه، کوه‌های اورال و رود اورال، و در جنوب کوه‌های قفقاز و دریای خزر و دریای سیاه، آسیا را از اروپا جدا می‌کند.

کشورهای چین و هند از سال ۱ تا ۱۸۰۰ پس از میلاد به عنوان بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان جایگزین شدند. چین یک قدرت اقتصادی بزرگ بود و بسیاری را به شرق جذب کرد و برای بسیاری ثروت و شکوفایی افسانه‌ای فرهنگ باستانی هند سمبل و نشان آسیا بود که تجارت، اکتشاف و استعمار اروپا را به خود جذب کرد. کشف تصادفی یک مسیر اقیانوس اطلس از اروپا به قاره آمریکا توسط کریستف کلمب در حالی که در جستجوی مسیری به هند بود، این جذابیت عمیق را نشان می‌دهد. در طول تاریخ، جاده ابریشم به اصلی‌ترین مسیر تجاری شرق به غرب در نواحی داخلی آسیا تبدیل شد، در حالی که تنگه مالاکا به عنوان یک مسیر دریایی اصلی بود. آسیا پویایی اقتصادی (به ویژه آسیای شرقی) و همچنین رشد جمعیت قوی در طول قرن بیستم را دارا بوده‌است، اما رشد کلی جمعیت آسیا از آن زمان کاهش یافته‌است. آسیا زادگاه اکثر ادیان اصلی جهان من جمله هندوئیسم، زرتشتی، یهودیت، جینیسم، بودایی، کنفوسیوس، تائوئیسم، مسیحیت، اسلام، سیک و همچنین بسیاری دیگر از ادیان بوده‌است.

با توجه به وسعت این قاره و تنوع آن در مفهوم‌های مختلف، قاره آسیا نامی که قدمت آن به دوران باستان برمی‌گردد؛ ممکن است در واقع بیشتر با جغرافیای انسانی ارتباط داشته باشد تا جغرافیای طبیعی، فرهنگ‌ها، کشورها، اقوام، اقتصاد، پیوندهای تاریخی و سیستم‌های دولتی. آسیا دارای اقلیم‌های مختلف است که اقلیم استوایی در جنوب، اقلیمبیابانی در خاورمیانه، اقلیم مناطق معتدل در شرق و مرکز قاره تا اقلیم مناطق وسیع زیر قطبی و قطبی در سیبری را شامل می‌شود.

ریشه‌شناسی

آسیا برگرفته از واژه "Ἀσία’ " از یونان باستان است. در ابتدا از آن برای اشاره به ساحل شرقی دریای اژه استفاده شد، اما بعدها برای اشاره به منطقه آناتولی به کار رفت. رومیان قبل از کاربرد گسترده خود از آن برای اشاره به منطقهٔ آسیا از لیدیان استفاده می‌کردند. همچنین می‌تواند ریشهٔ این واژه از "Asis" به معنای گل یا "Asu" در زبان سامی است که به معنای روشنایی یا افزایش باشد.

جغرافیا

آسیا بزرگ‌ترین قاره جهان، دارای شکلی تقریباً سه گوشه است که شبه‌جزایر زیادی دارد و به‌جز کشور اندونزی، دیگر قسمت‌های این قاره تماماً در نیمکره شمالی واقع شده‌است. طول شمالی جنوبی این قاره برابر ۷۶ درجه عرض جغرافیایی است زیرا که جنوبی‌ترین نقطه آن یعنی سنگاپور که در جزیره کوچکی در انتهای جنوبی شبه جزیره ماداکا قرار دارد، یک درجه در شمال واقع است و شمالی‌ترین نقطه آن یعنی دماغه چلیوسکینی (Chelyuskin) در مدار ۷۷ درجه عرض شمالی قرار گرفته‌است.^[۳] کوه‌های اورال، دریای خزر، دریای سیاه و دریای آزوف آسیا را از اروپا جدا می‌نمایند، مرز بین آسیا و آفریقا کانال سوئز است و تنگه برینگ آمریکای شمالی را از این قاره جدا می‌سازد. آسیا در بین دو اقیانوس منجمد شمالی و هند قرار دارد.^[۴]^[۵] بلندترین قلهٔ زمین اورست به ارتفاع ۸٬۸۴۸ متر در این قاره قرار دارد.

۴٫۳٪ از مساحت قاره آسیا را کوه‌های بلند و تپه‌ها تشکیل می‌دهند، بلندترین رشته‌کوه‌های این قاره عبارتند از هیمالیا، قراقروم، پامیر، تیانشان، هندوکش، قفقاز بزرگ، آلتایی و البرز. همچنین رشته‌کوه نسبتاً کوچک‌تری در این قاره واقع بوده که مهم‌ترین آن‌ها را رشته‌کوه‌های تبت، ایران، ارمنستان و آسیای صغیر تشکیل می‌دهند. قاره آسیا در کنار اروپا می‌باشد. بیشتر جمعیت آسیا را چین و هند تشکیل می‌دهد. فلات‌های آسیا از غرب به شرق عبارت‌اند از آناتولی، ایران، تبت و مغولستان.

ناهمواری‌های آسیا

فلات‌ها:شامل فلات‌های بلند با ارتفاع زیاد و فلات‌های کم ارتفاع قدیمی
سرزمین‌های پهناور و پست جلگه‌ای در شمال و جنوب آسیا
سرزمین‌های دارای کوه‌های آتش فشانی

اطلاعات آماری

مساحت: ۴۳ میلیون کیلومتر مربع به همراه جزایر
تعداد کشورهای آسیا: ۵۲ کشور مستقل و ۸ کشور مستعمره پرتغال و انگلیس
ارتفاع متوسط از سطح دریا:۹۶۰متر
بلندترین نقطه: اورست ۸٬۸۴۸ متر
پست‌ترین نقطه: بحر المیت به عمق ۲۰۰ متر پایینتر از سطح دریا
گودترین نقطه: گودال «ماریانا» به عمق بیش از ۱۱هزار متر واقع در اقیانوس آرام که ۲۰٬۰۰۰ متر با کوه اورست بلندترین نقطهٔ زمین اختلاف ارتفاع دارد
متراکم‌ترین نقطه: جزیره جاوه در کشور اندونزی

جمعیت‌شناسی قاره آسیا

اساس تجزیه و تحلیل این گزارش از داده‌های بهداشت، آموزش و درآمد، آسیای شرقی قوی‌ترین بهبود شاخص کلی توسعه انسانی (HDI) را در بین هر منطقه در جهان داشته‌است و میانگین دستیابی به HDI در ۴۰ سال گذشته تقریباً دو برابر شده‌است. چین که از سال ۱۹۷۰ تاکنون دومین کشور برتر جهان از نظر پیشرفت HDI است، تنها کشوری است که در فهرست «۱۰ جابجایی برتر» به دلیل درآمد به جای دستاوردهای بهداشتی یا آموزشی است. درآمد سرانه آن طی چهار دهه گذشته ۲۱ برابر افزایش یافته‌است و همچنین صدها میلیون نفر را از فقر درآمدی نجات داده‌است. با این حال، در بهبود ثبت نام مدارس و امید به زندگی در بین بهترین عملکردهای منطقه نبود.نپال کشوری در جنوب آسیا، از سال ۱۹۷۰ به عنوان یکی از سریع‌ترین جابجایی‌ها در جهان ظاهر شد که عمدتاً به دلیل دستاوردهای بهداشتی و آموزشی است. امید به زندگی فعلی آن ۲۵ سال بیشتر از دهه ۱۹۷۰ است. بیش از چهار نفر از هر پنج کودک در سن مدرسه در نپال در حال حاضر به مدرسه ابتدایی می‌روند، در حالی که ۴۰ سال پیش تنها یک نفر از هر پنج کودک در این کشور به مدرسه می‌روند.هنگ کنگ در میان کشورهای گروه‌بندی شده در HDI بالاترین رتبه را دارد (شماره ۷ در جهان، که در رده «توسعه انسانی بسیار بالا» قرار دارد)، پس از آن سنگاپور (۹)، ژاپن (۱۹) و کره جنوبی (۲۲) قرار دارند). افغانستان (۱۵۵) در بین ۱۶۹ کشور ارزیابی شده، پایین‌ترین رتبه را در میان کشورهای آسیایی دارد.آسیا پس از جنگ جهانی دوم سریع‌ترین رشد جمعیت را داشته. در سال ۱۹۵۰ جمعیت آسیا ۱٬۴۰۴٬۹۰۹٬۰۲۱ میلیارد نفر بوده‌است. و حالا در سال ۲۰۲۲ به ۴٬۷۱۷٬۱۵۵٬۶۱۸ نفر رسیده که رشد سریع را در جهان داشته. افراد متولد در آسیا در سال ۱۹۸۸ ۶۲٬۴۱۴٬۳۰۲ میلیون نفر که بیشترین میزان تولد بود. درسال ۲۰۲۲ میزان تولد به ۳۷٬۴۹۵٬۰۱۰ کاهش پیدا کرده و انتظار می‌رود این روند کاهشی باشد. اوج جمعیت آسیا در سال ۲۰۵۵ به ۵٬۳۰۱٬۶۵۴٬۵۵۵ میلیار نفر و تا سال ۲۱۰۰ به ۴٬۷۱۹٬۴۱۵٬۵۶۶ کاهش پیدا خواهد کرد.از ۵۲ کشور آسیایی با احتساب روسیه ۴۵ کشور با رشد جمعیت و ۷ کشور با رشد منفی جمعیت مواجه شده‌اند.کشورهایی که با کاهش جمعیت مواجه هستند: ژاپن، گرجستان، لبنان، ارمنستان، روسیه، مالدیو و تا سال ۲۰۲۳ چین و کره جنوبی در سال ۲۰۲۱ و تایلند و تایوان تا سال ۲۰۳۰ به کشورهای رشد منفی اضافه خواهند شد. کشورهای لبنان و مالدیو به علت مهاجرت با کاهش جمعیت روبرو هستند.

فهرست کشورها

نام	جمعیت	مساحت (کیلومتر مربع)	زبان رسمی	حکومت	پایتخت
ایران	۸۹٬۲۷۴٬۶۱۹	۱٬۶۴۸٬۲۹۷	فارسی	جمهوری اسلامی ریاستی متمرکز	تهران
آذربایجان	۱۰٬۴۲۰٬۹۶۷	۸۶٬۶۰۰	آذربایجانی	جمهوری	باکو
اردن	۱۱٬۳۴۳٬۹۰۸	۸۹٬۳۴۲	عربی	پادشاهی مشروطه	امان
ارمنستان	۲٬۷۷۷٬۹۷۰	۲۹٬۷۴۳	ارمنی	جمهوری	ایروان
ازبکستان	۳۵٬۲۴۵٬۲۴۲	۴۴۷٬۴۰۰	ازبکی	جمهوری پارلمانی	تاشکند
افغانستان	۴۲٬۴۱۴٬۶۹۶	۶۴۷٬۵۰۰	پشتو و دری	امارت دیوبندی اسلامی متمرکز	کابل
امارات متحده عربی	۹٬۵۲۸٬۶۲۵	۸۳٬۶۰۰	عربی	پادشاهی مشروطه مجلسی	ابوظبی
اسرائیل	۹٬۱۹۵٬۵۸۱	۲۲٬۱۴۵	عبری	جمهوری پارلمانی	اورشلیم (بخش غربی)
اندونزی	۲۷۷٬۸۹۰٬۲۰۰	۱٬۹۰۴٬۵۶۹	اندونزیایی	جمهوری پارلمانی	جاکارتا
بحرین	۱٬۴۸۷٬۴۶۸	۷۶۰	عربی	پادشاهی مشروطه مجلسی	منامه
برمه (میانمار)	۵۴٬۶۳۹٬۲۲۳	۶۷۶٬۵۷۸	برمه‌ای	حکومت متمرکز نظام پارلمانی جمهوری	نایپیداو
ماکائو	۷۰۵٬۶۱۸	۱۱۸	چینی پرتغالی	بخش خودمختار	ماکائو
برونئی	۴۵۳٬۰۱۴	۵٬۷۶۵	مالایی	حکومت متمرکز اسلامی پادشاهی مطلقه	بندر سری بگاوان
بنگلادش	۱۷۳٬۲۲۷٬۱۵۳	۱۴۷٬۵۷۰	بنگالی	جمهوری پارلمانی	داکا
بوتان	۷۸۸٬۴۰۴	۳۸٬۳۹۴	دزونگخا	پارلمانی متمرکز پادشاهی مشروطه	تیمفو
بییاکستان پاکستان	۲۴۱٬۲۱۷٬۹۷۷	۷۹۶٬۰۹۵	اردو	جمهوری اسلامی فدرال	اسلام‌آباد
تاجیکستان	۱۰٬۱۷۲٬۹۳۴	۱۴۳٬۱۰۰	تاجیکی	جمهوری پارلمانی	دوشنبه
تایلند	۷۱٬۸۱۵٬۹۷۵	۵۱۳٬۱۲۰	تایی	مشروطه سلطنتی	بانکوک
تایوان	۲۳٬۹۲۷٬۶۸۶	۳۶٬۱۹۳	ماندارین معیار	جمهوری نیمه ریاستی	تایپه
ترکمنستان	۶٬۵۲۸٬۸۳۹	۴۸۸٬۱۰۰	ترکمنی	جمهوری	عشق‌آباد
ترکیه	۸۵٬۸۸۶٬۲۶۵	۷۸۳٬۵۶۲	ترکی	جمهوری ریاستی با پارلمان واحد	آنکارا
تیمور شرقی	۱٬۳۶۳٬۵۳۶	۱۵٬۰۰۷	تتوم و پرتغالی	جمهوری	دیلی
جییون چین	۱٬۴۲۵٬۶۱۵٬۹۸۴	۹٬۵۹۷٬۰۰۰	ماندارین معیار	دولت سوسیالیستی تک‌حزبی	بییکن پکن
روسیه	۱۴۴٬۳۶۶٬۹۴۱	۱۷٬۰۹۸٬۲۴۲	روسی	جمهوری نیمه ریاستی فدرال	مسکو
زییابن ژاپن	۱۲۳٬۱۹۲٬۱۰۵	۳۷۷٬۹۱۵	ژاپنی	مشروطه سلطنتی	توکیو
سری‌لانکا	۲۱٬۹۰۲٬۳۹۹	۶۵٬۶۱۰	سینهایی و تامیل	جمهوری نیمه ریاستی متمرکز	کلمبو
سنگاپور	۶٬۰۲۰٬۶۰۳	۶۹۷	چینی، مالایی و تامیل	جمهوری	سنگاپور
سوریه	۲۳٬۴۰۲٬۹۳۱	۱۸۵٬۱۸۰	عربی	نظام تک حزبی جمهوری نیمه ریاستی	دمشق
عراق	۴۵٬۶۶۲٬۳۵۰	۴۳۸٬۳۱۷	عربی و کردی	نظام پارلمانی جمهوری	بغداد
عربستان سعودی	۳۷٬۰۲۹٬۸۴۳	۲٬۱۴۹٬۶۹۰	عربی	پادشاهی مطلقه اسلامی متمرکز	ریاض
عمان	۴٬۶۵۵٬۱۶۵	۳۰۹٬۵۰۰	عربی	مشروطه سلطنتی	مسقط
فلسطین	۵٬۳۹۰٬۳۴۲	۶٬۲۲۰	عربی و عبری	جمهوری پارلمانی	بیت‌المقدس (اورشلیم)(شرقی)/غزه/رام‌الله
فیلیپین	۱۱۷٬۶۱۲٬۲۹۵	۳۰۰٬۰۰۰	فیلیپینو	جمهوری متمرکز	مانیل
قبرس	۱٬۲۶۱٬۶۰۸	۹٬۲۵۱	ترکی و یونانی	جمهوری پارلمانی	نیکوزیا
قرقیزستان	۶٬۷۵۱٬۵۱۹	۱۹۹٬۹۵۱	قرقیزی	جمهوری پارلمانی	بیشکک
قزاقستان	۱۹٬۶۳۹٬۴۶۹	۲٬۷۲۴٬۹۰۰	قزاقی	جمهوری پارلمانی	آستانه
قطر	۲٬۷۱۹٬۸۲۲	۱۱٬۵۸۶	عربی	حکومت متمرکز پادشاهی مشروطه	دوحه
قییامبوج کامبوج	۱۶٬۹۷۲٬۷۶۲	۱۸۱٬۰۳۵	خمر	مشروطه سلطنتی	پنوم‌پن
قییره جنوبی کره جنوبی	۵۱٬۷۷۸٬۱۷۸	۱۰۰٬۲۱۰	کره‌ای	جمهوری	سئول
قییره شمالی کره شمالی	۲۶٬۱۷۴٬۵۴۴	۱۲۰٬۵۳۸	کره‌ای	جمهوری تک‌حزبی جوچه	پیونگ‌یانگ
قییویت کویت	۴٬۳۱۶٬۴۷۹	۱۷٬۸۱۸	عربی	حکومت متمرکز پادشاهی مشروطه	قییویت کویت
قیییرجستان گرجستان	۳٬۷۲۵٬۸۳۱	۶۹٬۷۰۰	گرجی	جمهوری پارلمانی	تفلیس
لائوس	۷٬۶۴۹٬۹۵۳	۲۳۶٬۸۰۰	لائوسی	حکومت متمرکز دولت سوسیالیستی مارکسیسم	وین‌تیان
لبنان	۵٬۳۳۱٬۸۷۵	۱۰٬۴۰۰	عربی	جمهوری پارلمانی	بیروت
مالدیو	۵۲۰٬۵۳۱	۲۹۸	دیوهی	جمهوری	ماله
مالزی	۳۴٬۳۶۵٬۳۸۰	۳۲۹٬۸۴۷	مالایی	پادشاهی مشروطه فدرال با دو مجلس قانون‌گذاری	کوالالامپور
مغولستان	۳٬۴۵۴٬۵۰۹	۱٬۵۶۴٬۱۱۶	مغولی	جمهوری پارلمانی	اولان‌باتور
نپال	۳۰٬۹۵۰٬۵۰۶	۱۴۷٬۱۸۱	نپالی	جمهوری	قییاتماندو کاتماندو
نییوتنام ویتنام	۹۸٬۹۶۰٬۹۰۱	۳۳۱٬۲۱۲	ویتنامی	جمهوری سوسیالیستی حکومت متمرکز	هانوی
هند	۱٬۴۳۰٬۶۷۸٬۵۰۰	۳٬۲۸۷٬۲۶۳	هندی	جمهوری پارلمانی	دهلی نو
هنگ کنگ	۷٬۴۹۲٬۵۸۹	۱٬۱۰۴	چینی انگلیسی	منطقه خودمختار	هنگ کنگ
یمن	۳۴٬۵۶۷٬۴۶۵	۵۲۷٬۹۶۸	عربی	جمهوری عربی یمن	صنعا