Իլիական
Իլիական (հին հունարեն՝ Ἰλιάς), Հոմերոսին վերագրվող վիպերգ (էպիկական պոեմ), հին հունական գրականության հնագույն հուշարձաններից մեկը։ «Իլիականի» նյութը շարադրված է 15,700 տողում, որոնք դեռ անտիկ գիտնականները, ըստ հին հունական այբուբենի տառերի թվի, բաժանել են 24 գրքի կամ երգի։
| Իլիական հին հունարեն՝ Ἰλιάς | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն, էպոս և oral poetry? |
| Ժանր | հերոսական վեպ |
| Ձև | բանաստեղծություն |
| Հեղինակ | Հոմերոս |
| Երկիր | Հին Հունաստան |
| Բնագիր լեզու | Homeric Greek? և հին հունարեն |
| Գրվել է | մ.թ.ա. 8-րդ դար |
| Կերպարներ | Հեկտոր, Անդրոմախի, Էրիս, Աֆրոդիտե, Ապոլլոն, Արես, Արտեմիս, Դիոնե, Լետո, Սկամանդր (դիցաբանություն), Աթենաս, Պոսեյդոն, Հերա, Հեփեստոս, Հերմես, Թետիս, Զևս, Paean (god)?, Իրիս, Հեբե, Մոյրաներ, Հիպնոս, Աքիլլես, Ագամեմնոն, Ajax the Lesser?, Ajax the Great?, Asteropaios?, Կալխաս, Կասսանդրա, Դեիֆոբուս, Diomedes?, Dolon?, Հեկաբե, Հեղինե Չքնաղ, Էնեաս, Glaucus?, Մաքաոն, Մենելայոս, Myrmidons?, Նեստոր, Pandarus?, Պարիս, Պատրոկլուս, Polypoetes?, Պրիամոս, Rhesus of Thrace?, Sarpedon?, Ոդիսևս, Eudoros?, Alcimedon?, Menesthius?, Peisander and Hippolochus? և Ակամաս |
| Շարք | Epic Cycle? |
| Նախորդ | Cypria? |
| Հաջորդ | Aethiopis? և Posthomerica? |
| Հայերեն թվային տարբերակ | Իլիական |
 Iliad | |
Իլիականը գրաբար է թարգմանվել Արսեն Բագրատունու կողմից (Վենետիկ, տպ. Ս. Ղազար, 1864)։
Աշխարհաբար հայերենի թարգմանվել է երեք անգամ՝ հունարենից արևմտահայերեն՝ Արսեն Ղազիկյանի[1], հունարենից արևելահայերեն՝ Համազասպ Համբարձումյանի[2], հունարենից արևելահայերեն՝ Գոհար Մուրադյանի ու Արամ Թոփչյանի[3] կողմից։ Գոյություն ունի նաև գրաբար թարգմանությունից արևելահայերեն փոխադրված տարբերակը՝ Մկրտիչ Խերանյանի հեղինակությամբ[4],
Իլիականի սկիզբը
| Թարգմանությունը՝ Մ. Խերանյանի | Թարգմանությունը՝ Հ. Համբարձումյանի | Թարգմանությունը՝ Գ. Մուրադյանի և Ա. Թոփչյանի | Թարգմանությունը՝ Ա. Ղազիկյանի |
|---|---|---|---|
Երգի՛ր, Մուսա, քենը երգի՛ր Պելևսածին Աքիլլեսի,
| Զայրույթն երգիր, աստվածուհի, Պելևսածին Աքիլլեսի,
| Քե՛նը երգիր, ո՜վ դիցուհի, Պելևսորդի Աքիլլեսի,
| Դիցուհի, քէնն երգէ Պելեան Աքիլլի,
|
Իլիականի և Ոդիսականի հիմքում ընկած հունական առասպելի համառոտ բովանդակությունը
Տրոյա քաղաք-պետության արքայազն Ալեքսանդրը (Պարիս) փախցնում է հույների Սպարտայի թագավոր Մենելայոսի կնոջը՝ Հեղինեին։ Հեղինեն Զևսի դուստրն էր, որն ուներ առասպելական գեղեցկություն։ Ահա այս գեղեցկուհուն առևանգում է տրոյացի արքայազն Պարիսը, և այս հանգամանքը դառնում է տրոյական պատերազմի պատճառը (իսկ ավելի շուտ՝ պատրվակը)։ Հույների (աքայացիների) զորքերի հրամանատարը Ագամեմնոնն է։ Նրանց կողմից են հերոսներ Աքիլլեսը, Պատրոկլեսը, հնարամիտ Ոդիսևսը և ուրիշներ։ Պատերազմը ձգձգվում է, և տասը տարի անց հակամարտության վերջը չի երևում։ Սակայն Ոդիսևսն իր հնարամտությամբ վերջ է դնում պատերազմին։ Նրա խորհրդով կառուցվում է փայտե մի մեծ ձի, որի մեջ թաքնվում են մի քանի հույն հերոսներ՝ Ոդիսևսը նրանց թվում։ Ձին թողնվում է քաղաքի դարպասների առաջ, իսկ հունական զորքը թաքնվում է հարևան կղզիներում, այդպիսով թողնելով տպավորություն, որ հույները ընդունել են իրենց պարտությունը և վերադարձել տուն։ Տրոյացիները փայտե ձին ներս են տանում, և տոնում են իրենց «հաղթանակը»։ Գիշերով, երբ խրախճանքից հարբած տրոյացիները քնած են, հույն հերոսները դուրս են գալիս ձիուց, կոտորում քաղաքի պահակազորը, և բացում դարպասները։ Հունական զորքը ներխուժում է Տրոյա, որի բնակչությունը կամ սրի է քաշվում, կամ գերեվարվում։ Հինավուրց քաղաքը կրակի է մատնվում և ավերվում։ Հեղինեն վերադարձվում է ամուսնուն, իսկ հույները տուն են մեկնում հսկայական ավարով։
Գրականություն
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- The Iliad, by Homer. Translated by William Cullen Bryant
- D. B. Monro, Homer: Iliad, Books I–XII, with an Introduction, a Brief Homeric Grammar, and Notes (3rd ed., 1890)
- D. B. Monro, Homer: Iliad, Books XIII–XXIV, with Notes (4th ed., 1903)
- D. B. Monro, A Grammar of the Homeric Dialect (2nd ed., 1891)
- Iliad : from the Perseus Project (PP), with the Murray and Butler translations and hyperlinks to mythological and grammatical commentary
- Gods, Achaeans and Troyans. An interactive visualization of The Iliad's characters flow and relations.
- The Iliad: A Study Guide
- Comments on background, plot, themes, authorship, and translation issues by 2008 translator Herbert Jordan.
- Flaxman illustrations of the Iliad
- The Iliad study guide, themes, quotes, teacher resources
- The Iliad of Homer, Books I–XXIV, Translated into English Blank Verse by William Cowper, edition c.1860. Online at Project Gutenberg.
- The Iliad of Homer, done into English prose by Andrew Lang, Walter Leaf and Ernest Myers. Revised edition, 1892. (25MB PDF at Archive.org)
- The Opening to the Iliad (Proem), Read in Ancient Greek with a simultaneous translation.
- The Iliad Map Արխիվացված 2014-08-12 Wayback Machine, map of locations in The Iliad
- Published English translations of Homer Արխիվացված 2014-07-01 Wayback Machine, with samples and some reviews by translator and scholar Ian Johnston
- Digital facsimile of the first printed publication (editio princeps) of the Iliad in Homeric Greek by Demetrios Chalkokondyles, Bayerische Staatsbibliothek
- Իլիականի մասին դասարան․ամ կայքում
- Իլիականը գրապահարանում
- Հունարեն տեքստը Վիքիդարանում
- Հումաներ տեքստը
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իլիական» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 318)։  |