Հարավային Ջորջիա
Հարավային Ջորջիա (անգլ.՝ South Georgia, իսպ.՝ Isla Georgias del Sur), (ցամաքային մակերեսը՝ 3528 կմ², ընդհանուր՝ 4100 կմ²) Հարավային Ատլանտյան օվկիանոսում գտնվող խոշոր Մերձանտարկտիկական գոտի, որը ամենամեծն է նույնանուն արշիպելագում։ Վարչականորեն Հարավային Ջորջիան և Հարավային Սանդվիչյան կղզիները մեծ Բրիտանիայի արտերկրյա տարածքի մի մասն են (այսինքն՝ պատկանում են Մեծ Բրիտանիային, բայց դրա մաս չեն կազմում)։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի |
| Երկիր | .svg){kind=small} Միացյալ Թագավորություն |
| Վարչատարածքային միավոր | Հարավային Ջորջիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ |
| Մասն է | South Georgia group? և Հարավային Ջորջիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ |
| Երկարություն | 160 կմ |
| Լայնություն | 30 կմ |
| Մակերես | 3756 կմ²[1] |
| Ամենաբարձր կետը | Mount Paget? |
| Բնակչություն | 30 մարդ |
| Անվանված է | Ջորջ III և Պետրոս առաքյալ |
 | |
 | |
Հարավային Ջորջիան և Հարավային Սանդվիչյան կղզիները կառավարվում են Ֆոլկլենդյան կղզիներից, թեև համարվում են առանձին տարածք։ Ֆոլկլենդյան կղզիների նահանգապետը միաժամանակ Հարավային Ջորջիայի և Հարավային Սանդվիչյան կղզիների կոմիսարն է[2]։
Ընդհանուր տեղեկություններ
Հարավային Ջորջիան հրաբխային ծագման ժայռոտ կղզի է, ծածկված է տունդրայով և օվկիանոսային մարգագետիններով, լեռներում՝ հավերժական սառցադաշտերով։ Ամենաբարձր կետը Փեյջեթն է (2935 մ)։ Ափը կտրտված է։ Ափերին մաշկոտանիների և պինգվինների հսկայական բնակչություն կա։ Կլիման մերձարկտիկական է, միջին ամսական ջերմաստիճանը հուլիս - օգոստոս ամիսներին -1,5 °C-ից մինչև + 5,3 °C փետրվարին։ Տեղումները տարեկան քանակը 1400-1500 մմ, տարվա ընթացքում հավասարաչափ։ Մշտական ուժեղ քամիներ, եղանակը հիմնականում ամպամած է։ Երկրաբանորեն Հարավային Սանդվիչյան, Հարավային Շետլանդական, Հարավային Օրկնեյան կղզիներով և ժայռային խմբերով կղզին պատկանում է Հարավային Անտիլյան լեռնաշղթային[3]։
Հարավային Ջորջիայի արշիպելագի կղզիներ և ժայռեր։
| № | Կղզի/ժայռ (հայերեն) | Կղզի/ժայռ (անգլերեն) | Մակերես, կմ² | Ամենաբարձր կետը, մ | Կոորդինատներ |
|---|---|---|---|---|---|
| Կղզիներ | |||||
| 1 | Անենկովա | Annenkov Island | 14,93 | 650 | 54°29′ հվ. լ. 37°05′ ամ. ե.HGЯO |
| 2 | Բերդ | Bird Island | 3,9 | Ռոչեր Պիկ (365) | 54°00′ հվ. լ. 38°03′ ամ. ե.HGЯO |
| 3 | Վելկոմ կղզիներ | Welcome Islands | 88 | 53°58′ հվ. լ. 37°29′ ամ. ե.HGЯO | |
| 4 | Գրաս | Grass Island | 0,26 | 5 | 54°09′ հվ. լ. 36°40′ ամ. ե.HGЯO |
| 5 | Կուպեր | Cooper Island | 3,0 | 416 | 54°48′ հվ. լ. 35°47′ ամ. ե.HGЯO |
| 6 | Պիկերսգիլ կղզիներ | Pickersgill Islands | 54°37′ հվ. լ. 36°45′ ամ. ե.HGЯO | ||
| 7 | Տրինիտի | Trinity Island | 54°00′ հվ. լ. 38°10′ ամ. ե.HGЯO | ||
| 8 | Ուիլիս կղզիներ | Willis Islands | 54°00′ հվ. լ. 38°11′ ամ. ե.HGЯO | ||
| 9 | Հարավային Ջորջիա | South Georgia | 3528 | Փեյջեթ լեռ (2934) | 54°15′ հվ. լ. 36°45′ ամ. ե.HGЯO |
| Ժայռեր | |||||
| 10 | Բլեք ժայռեր | Black Rocks | 54°08′ հվ. լ. 36°38′ ամ. ե.HGЯO | ||
| 11 | Բլեք ժայռեր | Black Rock | 53°39′ հվ. լ. 41°48′ ամ. ե.HGЯO | ||
| 12 | Կլերկ ժայռեր | Clerke Rocks | 55°01′ հվ. լ. 34°41′ ամ. ե.HGЯO | ||
| 13 | Շագ ժայռեր | Shag Rocks | 0,2 | 75 | 53°38′ հվ. լ. 41°48′ ամ. ե.HGЯO |
20-րդ դարի սկզբին կղզի են բերվել Հյուսիսային եղջերուներ, որոնք վայրի են դարձել և բազմացել՝ սպառնալով կղզու էկոհամակարգին գիշատիչների բացակայության պայմաններում և արմատից ուտելով տունդրայի բուսականությունը։ Մեծ Բրիտանիան 2012 թվականին դիմել է նորվեգացի մասնագետներին՝ երեք հազար վայրի հյուսիսային եղջերուների կրակելու հարցում օգնության համար[4]։
Պատմություն
Կղզին հայտնաբերել է անգլիացի վաճառական Անտոնի դե լա Ռոշերը 1675 թվականին։ Առաջին անգամ հետազոտվել և քարտեզագրվել է հայտնի ծովագնաց Ջեյմս Կուկի կողմից 1775 թվականին, ով այն հռչակել է բրիտանական սեփականություն և անվանել թագավորի անունով։ Հարավ-արևմտյան ափը հետազոտվել է Բելինգշաուզենի և Լազարևի արշավախմբի կողմից (Անենկովի կղզի, Պրաստինի հրվանդան և այլն)։
18-րդ և 19-րդ դարերում կղզում աշխատել են բրիտանական և ամերիկյան մաշկոտանիների որսորդներ և կետորսներ, նրանք հիմնել են մի քանի բնակավայրեր։
Արգենտինան հավակնում է կղզուն, ինչպես նաև Ֆոլկլենդյան և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներին, որի օդերևութաբանական կայանն այստեղ աշխատել է 1905-1950 թվականներին[5]։ Ֆոլկլենդյան հակամարտության ժամանակ կղզին գրավել են արգենտինացի զինվորականները 1982 թվականի ապրիլի 3-ին (Գեորգիաս օպերացիա)[6]։ Սակայն արդեն ապրիլի 25-ին բրիտանական զինված ուժերը «Փարաքվեյթ» գործողության ընթացքում վերականգնել են կղզու վերահսկողությունը։
Բնակչություն
Ներկայումս միայն Գրյուտվիկենում մշտապես բնակվում է 23 մարդ[7], գործում են նաև գիտական կայաններ՝ ինչպես սեզոնային, այնպես էլ ամբողջ տարվա ընթացքում։ Ամռանը աշխատողների թիվը հասնում է 50-ի՝ չհաշված կարճ արշավախմբերը։ 1982-2001 թվականներին կղզում տեղակայված է եղել զինվորական կայազորը։
Մշակույթ և տնտեսություն
Նախկին կետորսական բազաները վերականգնվում են որպես զբոսաշրջային տեսարժան վայրեր, Գրյուտվիկենում գործում է Հարավային Ջորջիայի թանգարանը։ Էռնեստ Շեքլտոնը թաղված է կղզում։
Այսօր նամականիշներն ու մետաղադրամները թողարկվում են Հարավային Ջորջիայի խորհրդանիշներով։
Պատկերասրահ
Կետորսության կայան Գրjուտվիկենում
Ստրոմնես խորշ
Էռնեստ Շեքլտոնի գերեզմանը
Դրիգալսկու ֆյորդը
Թագավորական պինգվինների գաղութ
Հովհարային բլյուգրասի թավուտներ
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
- «Южная Георгия». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Жюль Верн. «Ледяной сфинкс»
Արտաքին հղումներ
- «Официальный сайт Южной Георгии». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 20-ին.
- South Georgia Heritage Trust
- South Georgia Island. South Georgia Island
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 283)։  |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարավային Ջորջիա» հոդվածին։ |