Մաթեմատիկական նշաններ

Վիքիմեդիայի նախագծի ցանկ

Մաթեմատիկական նշաններ, հատուկ պայմանանշաններ, որոնք նախատեսված են մաթեմատիկական օբյեկտներ, հասկացություններ և առաջադրություններ գրառելու համար։ Օրինակ, (քառակուսի արմատ երկուսից), (երեքը մեծ է երկուսից) և այլն։ Առաջին մաթեմատիկական նշաններն եղել են թվերի գրառման նշանները՝ թվանշանները, որոնք, հավանաբար, ավելի վաղ ծագում ունեն, քան գրերը։ Թվարկության առավել հին՝ բաբելոնական և եգիպտական համակարգերը ծագել են հազարամյակ մ.թ.ա.։ Կամայական մեծությունների մաթեմատիկական նշաններ ստեղծվել են Հունաստանում բավական ուշ (սկսած 5-4-րդ դարեր մ.թ.ա.)։ Հանրահաշվական նշանագրությունը երևան է եկել 14-17-րդ դարեր։ Հանրահաշվական բանաձևերի ստեղծման գործում մեծ ավանդ ունեն Ֆրանսուա Վիետը և Ռենե Դեկարտը։ Դիֆերենցիալ և ինտեգրալ հաշվի նշանագրությունը ստեղծել է Գ. Լայբնիցը։ Ժամանակակից մաթեմատիկայի նշանագրության ստեղծման գործում մեծ դեր է խաղացել Լեոնարդ Էյլերը։

Որոշ մաթեմատիկական նշաների ստեղծման տարեթվերը և հեղինակները

ՆշանըԻմաստըՍտեղծողըՍտեղծաման տարեթիվը
անվերջությունՋ. Վալիս1655
բնական լոգարիթմների հիմքըԼ. Էյլեր1736
շրջանագծի երկարության հարաբերությունը տրամագծինՈւ. Ջոնս1706
քառակուսի արմատ -իցԼ. Էյլեր1777 (տպագրվել է 1794)
միավոր վեկտորներՈւ. Համիլտոն1853
հաստատուն կամ տրված մեծություններՌ. Դեկարտ1637
փոփոխական կամ անհայտ մեծություններՌ. Դեկարտ1637
հավասարությունՌ. Ռեկորդ1557
մեծ էՏ. Հարիոտ1631
փոքր էՏ. Հարիոտ1631
համեմատելիությունԿ. Գաուս1801
զուգահեռությունՈւ. Օութրեդ1677
ուղղահայացությունՊ. Էրիգոն1634
գումարումգերմանացի մաթեմատիկոսներ15-րդ դարի վերջ
հանումգերմանացի մաթեմատիկոսներ15-րդ դարի վերջ
բազմապատկումՈւ. Օութրեդ1631
բազմապատկումԳ. Լայբնից1698
բաժանումԳ. Լայբնից1684
աստիճաններՌ. Դեկարտ,Ի. Նյուտոն1637,1676
արմատներՔ. Ռուդոլֆ, Ա. Ժիրար1525,1629
լոգարիթմՅն. Կեպլեր, Բ. Կավալիեր1624,1632
սինուսԼ. Էյլեր1748
կոսինուսԼ. Էյլեր1748
տանգենսԼ. Էյլեր1753
արկսինուսԺ. Լագրանժ1772
հիպերբոլական սինուսՎ. Ռիկատի1757
հիպերբոլական կոսինուսՎ. Ռիկատի1757
դիֆերենցյալԳ. Լայբնից1675 (տպագրվել է 1684-ին)
ինտեգրալԳ. Լայբնից1675 (տպագրվել է 1686-ին)
ածանցյալԳ. Լայբնից1675
ածանցյալԺ. Լագրանժ1770,1779
մասնական ածանցյալԱ. Լեժանդր1786
տարբերությունԼ. Էյլեր1775
որոշյալ ինտեգրալԺ. Ֆուրին1819-1922
գումարԼ. Էյլեր1775
արտադրյալԿ. Գաուս1812
ֆակտորյալԿ. Կրամպ1808
մոդուլԿ. Վայերշտրաս1861
սահմանՍ. Լյուիլյե, Ու. Համիլտոն, ուրիշ մաթեմատիկոսներ1786,1853,20-րդ դարի սկիզբ
ֆունկցիաԻ. Բեռնուլի,Լ. Էյլեր1718,1734
Նշաններ (TeX)Նշաններ (Յունիկոդ)ԱնվանումՆշանակությունՕրինակ
Արտասանություն
Մաթեմատիկայի բաժին

(\Rightarrow)

(\rightarrow)

(\supset)




Իմպլիկացիա, շարժում նշանակում է «եթե -ն ճիշտ է, ապա -ն նույնպես ճիշտ է».
(→ սա կարող է օգտագործվել փոխարեն, կամ դրա նշանակությամբ ֆունկցիա, տես ներ.)
(⊃ կարող է օգտագործվել , կամ դրա նշանակությամբ ենթաբազմություն, տես ներ.) ։
-ն ճիշտ է, բայց -ը սխալ է ( քանի որ-ը նույնպես լուծում է )։
«ազդում է» կամ «եթե․․․, ապա »
ամենուրեք

(\Leftrightarrow)
Համարժեք նշանակում է «-ն ճիշտ է միայն այն դեպքում, երբ -ն ճիշտ է»։
«եթե և միայն եթե » կամ «համարժեք է»
ամենուրեք

(\wedge)
Տրամաբանական բազմապատկում-ն ճշմարիտ է միայն և միայն այն դեպքում, երբ -ն և -ն ճշմարիտ են։, եթե բնական թիվ է։
«և»
Մաթեմատիկական տրամաբանություն

(\vee)
Տրամաբանական գումարում-ն ճշմարիտ է, եթե պայմաններից մեկը՝ -ն կամ -ն ճշմարիտ է։, եթե — բնական թիվ է։
«կամ»
Մաթեմատիկական տրամաբանություն

(\neg)
¬Ժխտում-ն ճշմարիտ է միայն և միայն այն դեպքում, երբ կեղծ է -ն։
«ոչ»
Մաթեմատիկական տրամաբանություն

(\forall)
Քվանտային ամբողջություն նշանակում է «-ն ճիշտ է բոլոր -ի համար »։
«Ցանկացածի համար», «Բոլորի համար», «Յուրաքանչյուրի համար»
Մաթեմատիկական տրամաբանություն

(\exists)
Քվանտային գոյացություն նշանակում է «գոյություն ունի գոնե մեկ , որի դեպքում ճիշտ է-ն»։ (համընկնում է 5 թիվը)
«գոյություն»
Մաթեմատիկական տրամաբանություն
=Հավասարություն նշանակում է «-ը և -ը ունեն նույն նշանակությունը»։1 + 2 = 6 − 3
«հավասար»
ամենուրեք



(:\Leftrightarrow)

(\stackrel{\rm{def}}{=})
:=

:⇔

 
Սահմանում նշանակում է « ըստ սահմանման հավասար է -ին».
նշանակում է « ըստ սահմանման հավասարազոր է -ին»
(սահմանում հիպերբոլիկկոսինուսը)
(սահմանման բացառումը «ԿԱՄ»)
«հավասար/հավասարազոր է ըստ սահմանման»
ամենուրեք
{ }Տարրերի բազմություն նշանակում է բազմություն, որի տարրերն են -ն, -ն և -ն։ (շատ բնական թվեր)
«Շատ…»
Բազմությունների տեսություն
{|}Տարրերի բազմություն, բավարար պայմանի դեպքում նշանակում է բազմության բոլոր -ն այնպիսին են, որ ճիշտ է-ը։
«Բոլոր բազմությունը… այնպիսին է, որ ճիշտ է…»
Բազմությունների տեսություն

(\varnothing)

 


{}
Դատարկ բազմություն և նշանակում է, որ բազմությունը ոչ մի տարր չի պարունակում։
«Դատարկ բազմություն»
Բազմությունների տեսություն

(\in)

(\notin)


Պատկանում է/չի պատկանում բազմությանը նշանակում է « տարրը պատկանում է բազմությանը»
նշանակում է « տարրը չի պատկանում բազմությանը»։

«պատկանում», «ից»
«չի պատկանում»
Բազմությունների տեսություն

(\subseteq)

(\subset)


Ենթաբազմություն նշանակում է « բազմության յուրաքանչյուր տարր նույնպես բազմության տարր է»։
սովորաբար նշանակում է այն, ինչ : Սակայն որոշ հեղինակներ օգտագործել ենտարբերակը, որպեսզի ցույց տան խիստ ներառումը (որնէ):

«ենթաբազմությունը պարունակում է», «ներառում է»
Բազմությունների տեսություն

(\supseteq)

(\supset)


Ենթաբազմություն նշանակում է « բազմության յուրաքանչյուր տարր նույնպես բազմության տարր է»։
սովորաբար նշանակում է այն, ինչ : Սակայն որոշ հեղինակներ օգտագործել են , տարբերակը, որպեսզի ցույց տան խիստ ներառումը (որնէ):

«Ենթաբազմությունը պարունակում է», «ներառում է»
Բազմությունների տեսություն

(\subsetneq)
Սեփական ենթաբազմություն նշանակում է և :
«սեփական ենթաբազմությունը պարունակում է», «խստորեն ներառում է»
Բազմությունների տեսություն

(\supsetneq)
Սեփական ենթաբազմություն նշանակում է և :
«սեփական ենթաբազմությունը ներառում է», «խստորեն ներառում է»
Բազմությունների տեսություն

(\cup)
Միավորում նշանակում է, որ բազմաթիվ տարրեր պատկանում են -ին կամ -ին։
«Միավորում … և …», «…, համախմբված է …»
Բազմությունների տեսություն

(\cap)
Հատում նշանակում է, որ բազմաթիվ միանման տարրեր պատկանում են և -ին, և -ին։
"հատում … և … ", «…, հատվում է …»
Բազմությունների տեսություն

(\setminus)
\Տարբեր բազմություններ նշանակում է բազմաթիվ տարրեր պատկանում են -ին, բայց չեն պատկլանում -ին։
«տարբեր … և …», «հանում», «… առանց …»
Բազմությունների տեսություն

(\mathbbN)
N կամ ℕԲնական թիվ նշանակում է բազմաթիվկամ հազվադեպ (կախված իրավիճակից)։
«Էն»
Թվեր

(\mathbb Z)
Z կամ ℤԱմբողջ թվեր նշանակում է
«Զեթ»
Թվեր

(\mathbb Q)
Q կամ ℚՌացիոնալ թվեր նշանակում է
«Քու» կամ «Քյու»
Թվեր

(\mathbb R)
R կամ ℝԻրական թվեր նշանակում է ամբողջ բազմությունը սահմանաչափերը հաջորդականությունից
( — թվացյալ միավորը։ )
«Էռ»
Թվեր

(\mathbb C)
C կամ ℂԿոմպլեքս թվեր նշանակում է
«Ցէ»
Թվեր

(\mathbb H)
H կամ Քվատերնիոններ նշանակում է
«Հաշ»
Թվեր


<
>
Համեմատություն նշանակում է, որ խիստ մեծ է -ից։
նշանակում է, որ խիստ մեծ է -ից։
«ավելի քիչ քան», «ավելի շատ քան»
Կարգի հարաբերություն
  կամ  
(\leqslant կամ \leq)
  կամ  
(\geqslant или \geq)
⩽կամ ≤
⩾ կամ ≥
Համեմատություն նշանակում է, որ -ը փոքր կամ հավասար է -ին։
նշանակում է, որ -ը մեծ կամ հավասար է -ին։
«փոքր կամ հավասար է»; «մեծ կամ հավասար է»
Կարգի հարաբերություն

(\approx)
Մոտավոր հավասարություն-ը ճշգրիտ է մինչև 10−3 նշանակում է, որ 2,718-ը -ը տարբերվում է ոչ ավելի քան 10−3-ը. ճշգրիտ է մինչև 10−7.
«մոտավորապես հավասար»
Թվեր

(\sqrt{})
Թվաբանական քառակուսի արմատ նշանակում է, այն իրական, ոչ բացասական թիվը, որը քառակուսի է տալիս :
«Քառակուսի արմատից …»
Թվեր

(\infty)
ԱնվերջությունԱյս նշանները ցույց են տալիս մեծ/փոքր բոլոր իրական թվերը։
«Պլյուս/մինուս անվերջություն»
Թվեր

(\left| \right|)
| |Բացարձակ արժեք (Բացարձակարժեք, մոդուլ) թվերնշանակում է-ի բացարձակ արժեքը։
«Մոդուլ»
Թվեր և Բազմությունների տեսություն

(\sum)
Գումար (թվերի հավաքածու), գումար շարքերնշանակում է «գումար , որտեղ -ի п արժեքները հասնում են 1-ից մինչև», ինչպես .
նշանակում է գումարի շարքը կազմված է -ից։


«Գումար … վրա … ից … մինչև …»
Թվաբանություն, Մաթեմատիկական անալիզ

(\prod)
Արդյունքնշանակում է «  արդյունքւմ բոլոր -երի առժեքները հասնում են 1-ից մինչև », ինչպես
«Արդյունք … վրա … ից … մինչև …»
Թվաբանություն
!Ֆակտորիալ նշանակում է բոլոր բնական թվերը 1-ից մինչև -ը ներառյալ, ինչպես

« ֆակտորիալ»
Կոմբինատորիկա

Գրականություն

  • Տարրական մաթեմատիկայի ուղղեցույց. Մարկ Վիգոդսկի։ Հրատարակություն. АСТ, 2003, ISBN 5-17-009554-6:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 140

Արտաքին հղումներ

  • «Арифметические знаки». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)