Չիտագոնգ
Չիտագոնգ (բենգալերեն՝ চট্টগ্রাম[2], անգլ.՝ Chittagong, /ˈtʃɪt əˌɡɒŋ/[3] chit-uh-gong;[3], պաշտոնապես՝ Չատոգրամ/Chattogram[4], բենգալերեն՝ চট্টগ্রাম), քաղաք Բանգլադեշի հարավարևելյան մասում՝ Կարնափհուլի գետաբերանի մերձակայքում, Բենգալյան ծովածոցի ափին, Բիրմայի և Հնդկաստանի հետ Բանգլադեշի պետական սահմաններից ոչ հեռու։ Նույնանուն մարզի և շրջանի վարչական կենտրոնն է, մեծությամբ երկրորդ քաղաքը երկրում և խոշորագույն ու կարևորագույն նավահանգիստը, որն աշխարհի հնագույն բնական նավահանգիստներից մեկն է[5], ներկայումս նույնպես Բենգալյան ծոցի ամենաբանուկ նավահանգիստն է[6] և ընկած լինելով Մետաքսի ճանապարհի հարավային ճյուղավորման վրա՝ դարեր շարունակ համարվել է Բենգալիայի դարպասը։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Չիտագոնգ | ||
.jpg) | ||
| Երկիր |  Բանգլադեշ | |
| Մակերես | 157 կմ² | |
| ԲԾՄ | 6 մետր | |
| Պաշտոնական լեզու | բենգալերեն | |
| Բնակչություն | 2 581 643 մարդ (2011) | |
| Ժամային գոտի | UTC+6 | |
| Հեռախոսային կոդ | 31[1] | |
| Փոստային դասիչ | 4000 | |
| Պաշտոնական կայք | chittagong.gov.bd | |
| ||
Դեռևս 9-րդ դարում Աբբասյան խալիֆայության վաճառականներն առևտրային կետ են բացել այստեղ[7][8]։ Հետագայում նավահանգիստն ընկել է Դելիի, ապա՝ Բենգալիայի սուլթանության, այնուհետև՝ Մոգոլների կայսրության տիրապետության տակ[9]։ 16-րդ դարում այն նվաճել են պորտուգալացիները[10], և պատմիչ ու գրող Ժուան դի Բառուշը բնորոշել է նրան որպես «Բենգալիայի թագավորության ամենահռչակված ու ամենահարուստ քաղաքի»[11]։ Բազմաթիվ անվանի ճանապարհորդներ են այցելել այս քաղաքը, նրանց թվում՝ Սուան Ցանգը, Աբու Աբդալլահ իբն Բատուտը, Չենգ Չեն[12][13][14]։ 1760 թվականին Բենգալիայի տիրակալ նավաբը Չիտագոնգը զիջել է բրիտանական Արևելահնդկական ընկերությանը։ 1928 թվականին այն հռչակվել է Բրիտանական Հնդկաստանի ամենամեծ նավահանգիստ։ 1947 թվականին՝ Բրիտանական Հնդկաստանի տրոհման արդյունքում քաղաքը հայտնվել է Պակիստանի, ապա՝ Արևելյան Պակիստանի կազմում։ 1971 թվականին՝ ազատագրական պատերազմի ավարտին, այս քաղաքում է հռչակվել Բանգլադեշ պետության անկախությունը։
Նորագույն ժամանակներում Չիտագոնգը դարձել է արդյունաբերական, առևտրային, ֆինանսական, ռազմածովային, կրթական խոշորագույն կենտրոն, որն ապահովում է Բանգլադեշի համախառն ներքին արդյունքի 12, արդյունաբերական արտադրանքի 40, միջազգային առևտրի 80 տոկոսը։ Քաղաքում գործում է ֆոնդային խոշոր բորսա, որի ցանկում ընդգրկված են 700-ից ավելի ընկերություններ։ Կան միջազգային օդանավակայան, երկաթուղային կայարան, համբավավոր համալսարան։
Մեծ Չիտագոնգի տարածքում 2022 թվականի սկզբին ապրում էր 5,2 միլիոնից ավելի մարդ[15]:Դրանից երկու տարի առաջ քաղաքի բնակչության թվաքանակը եղել է 3,9 միլիոն[16]։
Կլիմա
Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Չիտագոնգին բնորոշ է արևադարձային մուսսոնային կլիման (Am)[17]:
Քաղաքը ենթակա է Հնդկական օվկիանոսի ցիկլոնների հարվածներին, որոնցից ամենամահաբերը տեղի է ունեցել 1991 թվականին. դրա հետևանքով զոհվել է շուրջ 138.000, անապաստան դարձել 10 միլիոն մարդ[18]։
| Չիտագոնգի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 31.7 (89.1) | 33.9 (93) | 37.2 (99) | 38.9 (102) | 36.7 (98.1) | 36.7 (98.1) | 34.4 (93.9) | 33.9 (93) | 35.0 (95) | 34.4 (93.9) | 34.9 (94.8) | 31.1 (88) | 38.9 (102) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 26.0 (78.8) | 28.0 (82.4) | 30.6 (87.1) | 31.8 (89.2) | 32.3 (90.1) | 31.5 (88.7) | 30.9 (87.6) | 31.1 (88) | 31.6 (88.9) | 31.5 (88.7) | 29.8 (85.6) | 27.0 (80.6) | 30.2 (86.4) |
| Միջին օրական °C (°F) | 20.0 (68) | 22.1 (71.8) | 25.5 (77.9) | 27.6 (81.7) | 28.5 (83.3) | 28.4 (83.1) | 28.0 (82.4) | 28.1 (82.6) | 28.3 (82.9) | 27.8 (82) | 25.1 (77.2) | 21.3 (70.3) | 25.9 (78.6) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 13.9 (57) | 16.2 (61.2) | 20.3 (68.5) | 23.4 (74.1) | 24.7 (76.5) | 25.2 (77.4) | 25.1 (77.2) | 25.1 (77.2) | 25.1 (77.2) | 24.0 (75.2) | 20.3 (68.5) | 15.6 (60.1) | 21.6 (70.9) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | 5.2 (41.4) | 6.6 (43.9) | 10.2 (50.4) | 13.6 (56.5) | 14.3 (57.7) | 18.1 (64.6) | 19.4 (66.9) | 19.9 (67.8) | 17.2 (63) | 12.7 (54.9) | 10.0 (50) | 7.5 (45.5) | 5.2 (41.4) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 5.6 (0.22) | 24.4 (0.961) | 54.7 (2.154) | 147.4 (5.803) | 298.6 (11.756) | 607.3 (23.909) | 727.0 (28.622) | 530.6 (20.89) | 259.3 (10.209) | 184.8 (7.276) | 67.5 (2.657) | 11.9 (0.469) | 2919,1 (114,925) |
| Միջ. տեղումների օրեր | 1 | 2 | 4 | 8 | 13 | 16 | 19 | 17 | 13 | 7 | 3 | 1 | 104 |
| % խոնավություն | 73 | 70 | 74 | 77 | 79 | 83 | 85 | 85 | 83 | 81 | 78 | 75 | 79 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 264.1 | 244.3 | 276.4 | 242.7 | 227.2 | 116.7 | 105.1 | 124.4 | 166.7 | 218.2 | 241.3 | 245.5 | 2472,6 |
| Աղբյուր #1: Bangladesh Meteorological Department[19][20][21][22][23] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial (recorduri)[24], Deutscher Wetterdienst (ore însorite, 1961–1990)[25] | |||||||||||||
Քույր քաղաքներ
Պատկերասրահ
- Չիտագոնգի ճարտարապետությունը
Դատարանը
Երկաթուղային կայարանը
Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածների գերեզմանատունը
Համալսարանի մասնաշենքերից մեկը
Լքված շինություն
Մզկիթ
Լքված շինություն
Արտ դեկո ոճի կառույց
Բնակելի շենքեր
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Չիտագոնգի պաշտոնական կայքէջը
- Chittagong City Corporation
- Chittagong Development Authority
- Chittagong Metropolitan Police
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Chittagong». Encyclopædia Britannica (անգլերեն) (11th ed.). Cambridge University Press.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չիտագոնգ» հոդվածին։ |