Polbora

Ti polbora ket isu ti immuna a kimiko nga eksplosibo ket ti is-isu laeng a naam-ammuan aginggana idi maika-19 a siglo. Daytoy ket ti panaglalaok ti asupre, uging, ken nitrato ti potasio (a ti asupre ken ti uging ket isu dagitoy ti agtigtignay a kas dagiti sungrod, bayat a ti nitro ket agob-obra a kas ti oksidante.^[1][2] gapu kadagiti panaguram a tagikuana ken ti gatad ti pudot ken ti tomo ti alingasaw a mapataudna, ti polbora ket kaaduan a naus-usar a kas ti allin kadagiti paltog kenlaok dagiti palpalibang.

Ti polbora idi segun ti kaaduna a konsenso dagiti akademiko, ket naimbento idi maika-19 a siglo idiay Tsina,^[3] ken ti kasapaan a nairehistro a naisurat a pormula para iti polbora ket naiparang iti teksto ti Song a Dinastia idi maika-11 a siglo, ni Wujing Zongyao.^[4] Daytoy a pannakaduktal ket nakaiturongan ti pannakaparnuay ti palpalibang ken dagiti nasapa nga armas ti polbora idia Tsina. Kadagiti simmaruno a siglo kalpasan ti Insik a pannakaduktal, dagiti armas ti polbora ket nangrugrugin a nagparang iti Muslim a lubong, Europa, ken India. Ti teknolohia ket naiwarwaras manipud idiay Tsina babaen ti Tengnga a Daya wenno Sentral nga Asia, ken kalpasanna idiay Europa. Ti kaasapaan nga Akinlaud a pannakaibaga ti polbora ket nagparang kadagiti teksto a naisurat babaen ti Ingles a pilosopo a ni Roger Bacon idi maika-13 a siglo.