Siudad ti Batikano
12°27′E / 41.900°N 12.450°E
Ti Siudad ti Batikano[14] wenno Estado ti Siudad ti Batikano,[15] iti Italiano opisial a ti Stato della Città del Vaticano (panangibalikas [ˈstaːto della t͡ʃitˈta del vatiˈkaːno]),[16] ket maysa a napalikmutan ti daga a naturay nga siudad-estado a ti teritoriona ket buklen iti nadidingan nga enclave ti kaunegan ti siudad ti Roma, Italia. Adda daytoy ti kalawa ti agarup a 44 ektaria (110 acre), ken ti populasion iti sumorok a 800.[6][17] Daytoy ket mangaramid ti Siudad ti Batikano ti kabassitan a naturay nga estado iti lubong babaen ti kalawa ken populasion.
Estado ti Siudad ti Batikano[1] Stato della Città del Vaticano[2] | |
|---|---|
.svg) Wagayway .svg) Eskudo | |
| Nailian a kanta: "Inno e Marcia Pontificale" (Italiano) "Pontipiko a Kanta ken Martsa" | |
![Lokasion ti Siudad ti Batikano (berde) idiay Europa (nangisit a kolordapo) — [Leyenda]](https://www.search.com.vn/wiki/ilo/Papeles:Location_Vatican_City_Europe.png) Lokasion ti Siudad ti Batikano (berde) | |
| Kapitolio | Siudad ti Batikano[3] 41°54.2′N 12°27.2′E / 41.9033°N 12.4533°E |
| Opisial a sasao | Italiano[4][5] |
| Grupgrupo ti etniko | Italiano, Suiso (Dagiti Suiso a Guardia), ken dadduma pay[6] |
| Gobierno | eklesiastiko,[6] saserdote,[7] patingga ken nabutosan a monarkia[8]
|
• Naturay | Benedikto XVI |
• Presidente ti Gobernasion | Giuseppe Bertello |
| Lehislatura | Komision Pontipiko |
| Wayawaya manipud iti Pagarian ti Italia | |
• Laterano a Tulag | 11 Pebrero 1929 |
| Kalawa | |
• Dagup | 0.44 km2 (0.17 sq mi) (Maika-250) |
• Danum (%) | 0 |
| Populasion | |
• Karkulo idi Hulio 2011 | 832[10] (Maika-236) |
• Densidad | 1,877/km2 (4,861.4/sq mi) (Maika-6) |
| Kuarta | Euro (€)[11][12] (EUR) |
| Sona ti oras | UTC+1 (CET) |
• Kalgaw (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Pagmanehuan | kanawan[paammo 1] |
| Kodigo ti panagtawag | +379[13] |
| TLD ti internet | .va |
Ti Estado ti Siudad ti Batikano ket nabangon idi 1929 babaen ti Laterano a Tulag, a pinirmaan babaen ti Sekretario Kardinal ti Estado a ni Pietro Gasparri, para ken ni Papa Pio XI ken babaen ti Kangrunaan a Ministro ken Daulo ti Gobierno a ni Benito Mussolini para ken ni Ari Victor Emmanuel III ti Italia.[18] Ti Estado ti Siudad ti Batikano ket naisangsangyan manipud iti Santa Sede,[19] a napetsaan daytoy manipud idi nasapa a Kristianidad ken isu ti kangrunaan a episkopal a sede dagiti 1.2 bilion a Latin ken ti Dumaya a Katoliko a kumapkappon iti sangalubongan. Dagiti bilin iti Siudad ti Batikano ket naipablaakda iti Italiano; dagiti opisial a dokumento iti Santa Sede ket kangrunaan a maited iti Latin. Dagitoy dua nga entidad ket adada dagiti naisangsangyan a pasaporte: ti Santa Sede, a saan a maysa a pagilian, ket agitited laeng iti diplomatiko ken serbisio a pasaporte, a ti Estado ti Siudad ti batikano ket agitited iti kadawyan a pasaporte. Nga iti tunggal maysa a kaso ket agitited laeng iti bassit a pasaporte.
Ti Laterano a Tulag idi 1929, a nangisangpet ti irurumsua ti siudad-estado, ket mangisao a ka kas ti baro a panakapartuat (Pangyuna ken Artikulo III), a saan a pakakitaan dagiti dakdakkel a Papa nga Estado (756–1870) a sigud idi a nagsakup ti kaaduan iti tengnga nga Italia. Kaaduan kadagityo a teritorio ket nasagepsep iti Pagarian ti Italia idi 1860, ken ti maudi a paset, ti siudad iti Roma nga adda ti Lazio, kalpasan ti sangapulo a tawen, idi 1870.
Ti Siudad ti Batikano ket maysa a eklesiastiko[6] wenno saserdote-a monarkiko[7] nga estado, a tinurayan babaen ti Obispo iti Roma—a ti Papa. Dagiti kangatuan nga opisio ti estado ket dagiti Katoliko a klerigo a nagtaud kadagiti nadumaduma a pagilian. Daytoy ket naturay a teritorio iti Santa Sede (Sancta Sedes) ken ti lokasion ti pagtaengan ti Papa, a matawtawagana ti Apostoliko a Palasio.
Dagiti Papa ket kadawyan a nagtaengda iti daytoy a lugar nga idi 1929 ket nagbalin a ti Siudad ti Batikano manipud idi pannakaisubli manipud iti Abinion idi 1377, ngem nagtaengda pay kadagiti napalabas a panawen idiay Quirinal a Palasio idiay Roma ken sabsabali pay a lugar. Kasisigudda, a nagtaeng idiay Laterano a Palasio idiay Turod ti Caelian idiay adayo a bangir iti Roma manipud iti Batikano. Ni Emperador Konstantino ket nangited iti daytoy a lugar ken ni Papa Miltiades idi 313. Ti pannakapirma dagiti nagtultulagan a nangibangon ti baro nga estado ket naaramid dita naudi a patakder, a nangited ti panakaipangato ti nagan iti Laterano a Tulag, a babaen ti pannakaaammo dagitoy.
Heograpia
Ti klima ti Batikano ket kapadpada ti Roma; a kalalaiganna, a Mediteraneo a klima nga adda ti nalanay, a panagtutudo iti kalamiisan a tiempo manipud iti Septiembre aginggana ti tengnga ti Mayo ken napudot, a namaga a kalgaw manipud iti Mayo aginggana ti Agosto. Adda pay dagiti lokal a langlanga, a naipangpangruna ti angep ken linnaaw, a pinataud babaen ti naisangsangayan a kinadakkel ti Basilika ni San Pedro, ti kangato, dagiti burayok ken ti kadakkel ti nasimiento a kuadrado.
Ti Siudad ti Batikano ket isu ti kabassitan nga estado, a daytoy ket agarup laeng a 44 ha (110 acre).
Idi Hulio 2007, ti Batikano ket immannurot nga agbalin ti immuna a karbon nga agmangngamangnga nga estado. Planoda a magun-od daytoy babaen ti panagtangdanan ti panagipugso ti karbona dioksido nga adda ti panakapartuat iti Kabakiran a Klima ti Batikano idiay Hungria.[20]