Tsunami

Ti tsunami (manipud ti Hapon: 津波, lit. "dalluyon ti pangsangladan";^[1]Pannakabalikas: /suːˈnɑːmi/ soo-NAH-mee wenno /tsuːˈnɑːmi/ tsoo-NAH-mee^[2])ket dagiti serie ti dalluyon ti danum a gapuanan babaen ti pannakaiyallatiw iti dakkel a tomo ti maysa a bagi ti danum, sapasap a daytoy ket ti maysa ataaw wenno maysa a dakkel a danaw. Dagiti gingined, dagiti panagbettak ti bulkan ken dagiti dadduma pay a sirok ti danum a panagbettak (mairaman dagiti panagibettak ti sirok ti danum kadagiti nuklear a ramit), dagiti ludolud, pannakaburak ti glasier, dagiti impakto ti meteorite ken dagiti daduma paysingsingaen ti ngato wenno baba ti danum ket addan amin ti makapataud a makaaramid ti tsunami.^[3]

Dagiti dalluyon ti tsunami ket saan a maipada kadagiti kadawyan a dalluyon ti baybay, gapu ta ti kaatiddog ti allonda ket at-atiddog. Nga ad-adda ngem agparparang a kas agbetbettak a dalluyon, ti tsunami ket mabalin nga umuna a kapadpada ti napardas nga umadadalem nga atab, ken gapu ti daytoy a rason dagitoy ket kankanayon a makunkuna a kas dagiti atab a dalluyon. Dagiti tsunami ket sapasap a buklen dagiti serie dagiti dalluyon nga adda dagiti paset ti panawen a sumakop kadagiti minuto aginggana kadagiti oras, a sumangsangpet iti nakunkuna a "tren ti dalluyon".^[4] Dagiti katayag ti dalluyon iti sangapulo a metro ket mabalin a mapataud babaen dagiti dakkel a pasama. Urayno dagiti impakto ti tsunami ket limitado kadagiti lugar ti aplaya, dagiti makadadael a bilegda ket nakaro ken mabalinda a banagan ti intero a labneng ti taaw; ti gingined ken tsunami ti Taaw Indiano ti 2004 ket maysa kadagiti kakaruan a masna a didigra iti pakasaritaan ti nagtagitaon nga adda dagiti sumurok a 230,000 natnatay a tattao kadagiti 14 a pagilian a nagbeddengan ti Taaw Indiano.