| Dialäkt: Muntafunerdütsch |
Ts Muntafuu isch a Taal z Vôraadlbêrg.
Der Dialäkt vom Taal, s Muntafunerisch, het d UNESCO ane 2017 i d Lischte vom Immaterielle Kulturerb vo der Mönschheit ufgnoo.
As isch des südligschte Taal und mit 39 km des zwêêt grööschte im Vôraadlbêrg. Oftêêlt isch d Taalschaft i Osserfratti und id Innarfratti. Des gröschte Daarf isch Schruu (Schruns). As ninnt uuggfôôr da Rang vo dar Hôpstatt ii. Ts Taal wörd dor da Ill dorflossa.
D Gmenda im Muntafuu ghörandd zum Bezirk Bludaz. Looft ma em Ill nooch zum Taal ussi, so kunnt as erschts:
D Gmoanda
wörand us historischa Gründ entweadar zum Muntafuu oder o zum Walgau gräachnat.[1][2]
Net zum vergessa isch im Muntafuu d Muntafunerbaa (dr Ihhemische seet "Mohbah"). Ussr da Mohbah gits o noch ds Poschtauto ("d Mülli") wo nur im Wintr a Alternative isch - im Sommr fahrt nur all paar Stund a Mülli. Des isch im Winter d schnellschte Möglichkeit zum ihi ko, do d Strôßa im Winter meistens Stau honnd wegat am Schi-Verkeer. Se gôôt vo Blodaz bis ge Schru, und isch nebat da Büssle, wo i di klina Dörfle faarand s eenzig öffentliche Verkearsmittel im Muntafu.
Gêld bringd dar Turissmus und as isch wôôr, das viil Lüüt bi dar Illwêrki schaffan. Es lit dra, wel s i da Bäarg Stausea hot, und d'Illwêrk derta gära billig Strom machand.
Ts Muntafuu läabt vom Turissmus, vor allam im Winter senn viile Dütsche Gäscht im Muntafuu zum Schii fahra. Bekannte Schiisportgebiet senn d Silvretta Nova, dr Golm und s Hochjoch. Es git noch me Schigebiet, abr dia senn weniger bekannt. Im Summr hots oh a bitz Tourismus, ned da Huffa, abr es konnd allig e paar Lüt um an Summr uf enra Alp zum erleba und ga waandara gôô.
Extreme Beispiel für an Wintertourismus senn, dass in so klina Dörfle wia Sankt Gallakilka, fasch dreimol söfl Bettr stonnd als s Dorf Iwohner hot, well hald söfl Turischta im Winter konnd ge schifahra.
Ts Muntafuu isch a Tal i dr Hochalpa mit an Huufa Bêrg. Es isch vom Syda bis in Norda mit Alpa umge. Wegat dena hocha Bäarg honnd se ab Sankt Gallakilka ned viil Stund am Tag Sunna. Da allergröschte Teil vom Muntafuu isch bewaldat, Grüaflächa gits ned so viil, do eigentlich alles relativ steil isch und nur schwer bewirtschaftat wera kann. Sobalds a bitz ufwärts goht, siat mar nur noch Bömm. Da gröscht Teil, wo ned bewaldat isch, isch der Teil vo da Bärg, wo über da Waldgrenz lit. Do d Muntafuner Bäarg vo 1500 - 3000 Meter honnd, isch dia Fläche ned zum unterschätza. Di meista Bäarg sind oberhalb vo da Waldgrenz noch bewachsa mit andra Pflanza, wia Büsch odr Berggräser, wittr domma würds meischt fäalsig. Es git oh relativ vil bewirtschaftate Alpa im Muntafuu. Im hintera Muntafu (ab Tsigallakilka/Tsaggallakilka) isch as fascht immer schattig.
D Muntafuunr sen a Mischig us Waalser und Rêtarromaana. Iari Sprôch glichat am Walserisch, hôt aber nôch bôda viil romaanischi Erbwêrtr, spedziell bi da Fluarnemma. Unn d Muntafuuner sachan sich wellaweeg gêêra alls Rêtrromaana. Di meischta Lüt senn fründlig und ma isch eigentlich immer per du mitanand, weil ma sich i da Dêrfle gegasitig kennt. Da Großteil vo da Dêrfle hot wenigr als 1000 Iwoonr.
| 16 287 | Öchterriichr |
| 394 | Tütschi |
| 334 | Ex-Jugoslaava |
| 136 | Törgga |
| 78 | Schwiitsar unn Liachtaschteener |
| 126 | Lüüt vo andara EU-Lender |
| 192 | Anderi |
Commons: Muntafuu – Sammlig vo Multimediadateie