| භික්ඛුණී පරිවර්තන | |
|---|---|
| ඉංග්‍රීසි | nun |
| පාලි | භික්ඛුණී |
| සංස්කෘත | bhikṣuṇī |
| බුරුම | ဘိက္ခုနီ (IPA: [beiʔkʰṵnì]) |
| චීන | 比丘尼 (පින්යින්: bǐqiūní) |
| ජපන් | 比丘尼/尼 (rōmaji: bikuni/ama) |
| ඛෙමර් | ភិក្ខុនី (Phikkhonei) |
| කොරියානු | 비구니 (ප්‍ර.රෝ.: biguni) |
| සිංහල | භික්ෂුණිය |
| තායි | ภิกษุณี (සැකිල්ල:IPA-th) |
| වියට්නාම | Tỉ-khâu-ni |
| බුදු දහම ශබ්ද මාලාව | |
භික්ෂුණි හෙවත් මෙහෙණි යනු පැවිද්ද හා උපසම්පදාව ලද කාන්තාවෝ වෙති. පැවිදි පුරුෂ පක්ෂය හඳුන්වන්නේ භික්ෂු නමිනි. මෙම භික්ෂු සහ භික්ෂුණියන් එක්තරා විනය පටිපාටියකට අනුව ජීවත් වෙති. කොරියාව, වියට්නාමය හා තායිවානය වැනි මහායාන බුද්ධාගම පවතින රටවල භික්ෂුණි පරපම්පරාවෙහි පුළුල් පදනමක් තිබේ.
ඕනැම සම්මා සම්බුදු කෙනෙකු ම ස්ත්‍රී පක්ෂයටද පුරුෂ පක්ෂයට මෙන්ම නිර්වාණය හෙවත් සත්‍යාවබෝධය ලඟාකර ගැනීමට හැකියාවක් තිබෙන බව දේශනා කළ හෙයිනි. ඔවුනටද මාර්ගඵල ලැබීමට හැකි බව බුදුන් වහන්සේලා දේශනා කළහ. ගැහැණුන්ගේ අධ්‍යාත්මික විමුක්තියේ ඉහල මට්ටම් විස්තර කරන ථෙරිගාථා හා ආපදාන වැන්නට සමාන කෘතින් වෙනත් සම්ප්‍රදායන්හි සාමාන්‍යයෙන් දක්නට නොලැබේ.මෙයට සමාන ස්වභාවයකින් පද්ම සූත්‍ර වැනි ප්‍රධාන මහායාන ලේඛන වල (පරි. 12) 6000 ක් රහත් භික්ෂුණින් වහන්සේලා ශාක්‍ය මූණි බුදුන්ගෙන් බෝධි සත්ව හා අනාගත බුද්ධත්වය සම්බන්ධයෙන් විවරණ ලද බව සඳහන් වේ. ස්ත්‍රීන්ට අධ්‍යාත්මික විමුක්තියේ ඉහල මට්ටම් වලට ළඟා වීම සඳහා පුහුණු වීමට සහ අපේක්ෂා තබා ගැනීමේ හැකියාව බුදු දහම තුල තිබේ.
ගෞතම බුදුසසුනේ භික්ෂුණි ශාසනය ආරම්භ කරන ලද්දේ ගෞතම බුදුන් වහන්සේ විසිනි. ඒ උන් වහන්සේගේ සුලු මව වූ මහාප්‍රජාපති ගෝතමියගේ ඉල්ලීමක් අනුවයි. මෙම ඉල්ලීම බුදුන් වහන්සේ වෙත සැල කර සිටින ලද්දේ බුදුන් වහන්සේගේ අග්‍රඋපස්තායක ලෙස කටයුතු කළ ආනන්ද තෙරුන්ගේ මාර්ගයෙනි.
භික්ෂුණී ශාසනය ඇති කිරීමේ දී බුදුන් වහන්සේ ගරු ධර්ම අටක් පැණවූ සේක. විනය පිටකයේ චුල්ල වග්ග පාලියේ සඳහන් වන පරිදි එම ගරු ධර්ම අට මෙසේ ය.[1]
මහාප්‍රජාපතී ගෝතමිය නම් අප සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේගේ මවකි. එබැවින් ඇය සසුනට ඇතුලත්වීමෙන් පසු ඇයට සසුනේ අගතැන දීමට ත් විශේෂ සැලකිලි දැක්වීමටත් අනෙක් භික්ෂු ,භික්ෂුණීන් පෙළඹෙයි. ඒ ගරු සත්කාර ලබන විට ඇය තුල මාන්නය වැඩීවේ. මෙනිසා මග ඵල ලැබීමට නොහැකි වේ. ඒ බුද්ධ මාතාවගේ මාන්නය දුරු කිරීම සදහා සම්බුදු හිමියන් මෙම අෂ්ඨ ගරුධර්ම උපසම්පදාව මහා ප්‍රජා පතී ගෝතමීන් වහන්සේට අනුදැන වදාලසේක. අඩ්ඩකේසී මෙහෙණීන් වහන්සේට ධූතාන්ග උපසම්පදාව දුන්සේක.ඛේමා මහරහත් තෙරණියට ප්‍රක්ඥප්ති කර උපසම්පදාව දුන්සේක. උප්පලවන්නා මහරහත්තෙරණීයට අට්ඨ වාචික උපසම්පදාව දුන්සේක.කිසා ගෝතමී තෙරණියට අඨ්ටාවාචක උපසම්පදාව දුන්සේක. බොහෝ භීක්ෂුණීන් සරණා ගමන උපසම්පදාවේ පිහිටි සේක.
" භික්ඛු භික්ඛුණී, ස්ත්‍රී පුරුෂ, සමානාත්මතාව මනාව වටහාදීම සදහා අග්‍රශ්‍රාවක අග්‍ර ශ්‍රාවිකා නතුරු සමානව දීම තුලින්ම මනාව වැටහේ.
තමන්ට අවවාද අනුශාසනා ලබා ගැනීම සඳහා භික්ෂුණියක් තෝරා ගැනීමේ අයිතිවාසිකමද භික්ෂුණියට ලබාදුන්සේක..ඒසදහා භික්ෂුණින් සියලු දෙනා කැමති විය යුතු වීමය.
ථෙරවාදී භික්ෂනීන්ගේ සාම්ප්‍රදායික පෙනුම සාමාන්‍යයෙන් භික්ෂූන්ට සමාවිය. ඔව්හුද හිස මුඩු කර සිවුරු භාවිතා කලහ. සම්පූර්ණ පැවිදි බව නොලැබූ අය සුදු හෝ රෝස පැහැති සිවුරු හඳිති. සමහර රටවල් වල තද චොකලට් පැහැති සිවුරු හඳින අතර, ඇතැම් විට භික්ෂුන්ගේ සිවුරු ආකාරයටම හඳිති.භික්ෂුණි පරම්පරාව 11 සිට 13 වෙනි සියවස දක්වා පැවතුන බව ථෙරවාද සම්ප්‍රදායෙහි උගතුන් කියති. මෙයින් පසුව නව භික්ෂුණින් නොමැති වූයේ ඔවුන් පැවිදි කිරිමට භික්ෂුණියන් නොසිටි හෙයිනි.
මෙනිසා බුරුමය, තායිලන්තය සහ ශ්‍රී ලංකාව වැනි ථෙරවාද රටවල් භීක්ෂුණී සාසනය ලොවේ නොපවතිත බව සලකයි. එවැන්නක් ඇතිනම් එම භික්ෂුණී උපසම්පදාව 'ව්‍යාජ' ලෙස සළකයි. නමුත් කසාව කන්ඨකයා දක්වාම භික්ෂුන්වහන්සේ ලව පිළිගනී. භික්ෂුණීන් වහන්සේ වද පිළිගෙන .උභ සංඝයාම ලිළිගත යුතුයි.එවිට දෙන දානයේ අනුසස් වැඩිවේ.
සිල් මාතාවන් යනු කේමා උත්පල වන්නා දී මහරහත් තෙරණියන් අනුගමනය කරමින් සියළු ගිහි කටයුතු අතහැර මගඵල ලැබීමට කටයුතු කරන උතුම් පිරිසකි. ඔවුන් ප්‍රාර්ථනා කරන්නේ මෙම උතුම් මිනිස් ආත්මයෙන් උපරිම ඵල ලබාගැනීමයි. ඒ සදහා සීලය මුල් වෙයි. අධි සීලය තුලින අධි ප්‍රඤ්ඥා අධිපඤ්ඤඥාව තුලින් අධි සමාධිය ලබයි. මොවුහු භික්ෂූනීහු නොවෙති. භිකිෂුණීහු සම්බුදු සසුනේ පැවිදිව දසිල් මනාව ප්‍රගුණ කර සාමණේරී සීලයේ පිහිටා අනතුරුව සරණා ගමන උපසම්පදාවේ පිහිටා අධිසිල් අධිෂ්ඨාන කර පිළිවෙත් පුරයි. ශ්‍රී ලංකාවේ ස සිල් මාතා පිරිසක් මිස භික්ෂුණී ශාසනයක් නොවේ. දස සිල් මාතාවන්ට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය නොඅඩුව ලැබෙයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ භික්ෂුණී සාසනය ආරම්භවූයේ සංඝමිත්තා තෙරණිය මගිනි. පසු කලෙක භික්ෂු සාසනය මෙන්ම භික්ෂුණී සාසනයද ලක්දිවෙන් අතුරුදන් විය. සියම, බුරුමය සහ කාම්බෛා්ජය යන ථේරවාද රටවලින් උපසම්පදාව ගෙන ලක්දිව භික්ෂු සාසනය නැවත ආරම්භකලද කිසිදු ථේරවාද රටක භික්ෂුණී සාසනය ඉත්ර්ව නොතිබූ බැවින් නැවත භික්ෂුණී සාසනය උආරම්භ කිරීමට නොහැකි විය. 1990 දශකයේදී ශ්‍රී ලංකික ගිහි කාන්තාවන් සහ දස සිල් මාතාවන් පිරිසක් උපසම්පදා විනය කර්මයක් සිදුකර භික්‍ෂූණීන් බවට පත්වූ පව ප්‍රකාශකරන ලදී. ශ්‍රී ලංකාවේ තුන් නිකායෙන් සියළු අනු නිකායන් ඇතුළුව අමරපුර මහ නිකාය සහ රාමඥ්ඥ නිකාය මෙම උපසපදාව විනය විරෝධී යන ස්ථාවරයේ පිහිටයි. සියම් නිකාය අයත් රංගිරි දඹුළු සංඝ සභ‍ාව හැර අන් සියළු පාර්ශවද එම ස්ථාවරයම දරයි. ශ්‍රී ලංකා රජයද එරට භික්ෂුණී සාසනයක් ඇතැයි පිලිනොගනී. [2]