ათეიზმი ალბანეთში
ურწმუნოება, ათეიზმი და აგნოსტიციზმი გავრცელებულია ალბანელებში დომინანტურ ისლამთან და ქრისტიანობასთან ერთად.[1] ალბანელთა უმეტესობა ეწევა საერო ცხოვრების წესს და უარყოფს რელიგიურ მცნებებს.[2]
ალბანეთში ურწმუნოება გავრცელდა ანტიკლერიკალიზმისა და სეკულარიზაციის იდეების განვითარების დროს, რაც დამახასიათებელი იყო ოსმალეთის პერიოდის ალბანური ნაციონალიზმისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ იმდროინდელი ლიდერები დროდადრო თავს რელიგიაზე თავდასხმის უფლებას აძლევდნენ, ყველანაირი რწმენის წინააღმდეგ საჯაროდ პირველად 1934 წელს ისმეთ ტოტო გამოვიდა, რომლის მაგალითსაც 1935 წელს მოჰყვა ანასტას პლასარი. [3] 1946 წლიდან, ალბანეთის კომუნისტური რეჟიმის პირობებში, რელიგიური საქმიანობა თავდაპირველად შეზღუდული იყო [4], ხოლო 1967 წელს,მას შემდეგ, რაც ენვერ ხოჯამ ალბანეთი ათეისტური სახელმწიფოდგამოაცხადა, ქვეყანაში რელიგიური საქმიანობა უკანონოდ გამოცხადდა. [5] თუმცა კერძო შემთხვევები შენარჩუნდა შემდგომი უფრო მკაცრი შეზღუდვების დაწესებამდე. ანტირელიგიური რეჟიმი პირველად 1985 წელს შესუსტდა, ხოლო 1990 წელს მთლიანად გაუქმდა [6] მისი მემკვიდრე რამიზ ალიას დროს. [7] UNDP-ის მიერ ჩატარებულმა გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ალბანელთა დიდი უმრავლესობა ეთანხმება განცხადებას, რომ ნაციონალიზმმა, რელიგიურობის ნაკლებობამ და კომუნისტური რეჟიმის დროს ნებისმიერი რელიგიის აკრძალვამ ალბანეთში საფუძველი დაუდო თანამედროვე რელიგიურ შემწყნარებლობას. [8] .
თანამედროვე შეფასებების მიხედვით არარელიგიური მოსახლეობის რაოდენობა ძალიან განსხვავებულია. ალბანელების რიცხვი, რომლებმაც თავი ათეისტებად გამოაცხადეს, მერყეობს 2,5%-დან -დან 8%-მდე ანუ 9%-მდე, ხოლო სხვა შეფასების მიხედვით, არარელიგიური მოქალაქეების რაოდენობა შეადგენს 39%-ს, საიდანაც 9%-მა საკუთარ თავს "ათეისტს" უწოდებს. "."არარელიგიურს" — 30%, გამოკითხულთა 61% არ ეთანხმება, რომ რელიგია "მნიშვნელოვანია" მათი ცხოვრებისთვის, ხოლო 72% აღნიშნავს, რომ "არ მისდევენ" მას. ბევრი ალბანელი, რომელიც საკუთარ თავს მუსლიმს ან ქრისტიანს უწოდებს, საკუთარი რწმენის მხოლოდ ზოგიერთ რიტუალს ასრულებს ან საერთოდ არ ასრულებს. 2008, 2009 და 2015 წლებში ჩატარებული კვლევების მიხედვით, ალბანეთი, არარელიგიური მოსახლეობის 39%-ით, მე-20 ადგილზე იყო მსოფლიოში ყველაზე ნაკლებად რელიგიურ ქვეყნებს შორის [9] .
რელიგიური იდენტობა ალბანეთში ჩვეულებრივ განისაზღვრება ოჯახური წარმომავლობით და არა პირადი პრაქტიკული არჩევანით. [10] რელიგიური პრაქტიკის არარსებობის მიუხედავად, გამოკითხვებმა ასევე აჩვენა ზოგიერთი ალბანელის ნეგატიური დამოკიდებულება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებიც ხმამაღლა გამოხატავენ თავიანთ ათეისტურ განწყობას.
ისტორია
ოსმალეთის ეპოქის დასასრულს, ალბანელებს შორის რელიგიური განხეთქილების დასაძლევად, რომლებიც რელიგიურად იყოფიან სუნიტ მუსლიმებად, მართლმადიდებელ ქრისტიანებად, ბექთაში მუსლიმებად და კათოლიკეებად, ალბანელი ნაციონალისტები გამოჩენისთანავე მოუწოდებდნენ ალბანელებს, უგულებელყოთ სხვაობა რელიგიებს შორის, ამტკიცებდნენ, რომ რელიგიური ფანატიზმი უცხოა ალბანური კულტურისთვის. ისინი მხარს უჭერდნენ იმას, რასაც ზოგიერთი ისტორიკოსი ალბანეთის „სამოქალაქო რელიგიას“ უწოდებს [11] . თავის ცნობილ ლექსში „ო, ჩემო ალბანეთო » (ალბ. O moj Shqypni ) ფაშკო ვასამ ალბანელებს მოუწოდა ფიცი დაედოთ, რომ ეკლესიას და მეჩეთს ყურადღებას არ მიაქცევდნენ, რადგან „ალბანელთა რწმენა ალბანიზმია“ (ალბ. feja e shqiptarit është shqiptaria ). [11]
მე-19 საუკუნეში ალბანური ეროვნული აღორძინების მოღვაწეები, როგორებიც იყვნენ ფაიკ კონიკა, იანი ვრეტო და ზეფ იუბანი, ხშირად გამოხატავდნენ ანტირელიგიურ აზრებს. მაგალითად, კონიკამ 1897 წელს განაცხადა, რომ "ნებისმიერი რელიგიური რწმენა მასში გულისრევას იწვევს" (ალბ. Më vjen për të vjellur nga çdo fe ). თუმცა თანამედროვე ალბანეთში ათეიზმის პირველ აპოლოგეტად ტრადიციულად ითვლება ისმეთ ტოტო —.პუბლიცისტი და რევოლუციონერი, რომლის 1934 წელს გამოცემული ანტირელიგიური პოლემიკური ნაშრომი "ჩხუბი სასულიერო პირებთან" (ალბ. Grindje me Klerin ) გახდა ერთ-ერთი პირველი ცნობილი ნაწარმოები ალბანურ ენაზე, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა რელიგიურ პრაქტიკას. ამას მოჰყვა 1935 წლის "რელიგიის ავადმყოფობა (ალბ. Sëmundja Fetare ები კერძოს), ანასტასის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ანტირელიგიური პოლემიკა . მიგენის ლექსი Blasfemi, რომელსაც ბევრი ათეისტად თვლიდა, ასევე კლასიფიცირებულია როგორც ანტირელიგიური. [12] [13] იმ დროის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფიგურა იყო პოლიტიკოსი და გიროკასტრის მერი, ჰიუსენ ხოჯა, ენვერ ხოჯას ბიძა, რომელსაც ჰქონდა "რადიკალური ათეისტისა და ანტიკოლონიალისტის" რეპუტაცია. მისმა ათეისტურმა შეხედულებებმა გავლენა მოახდინა მისი ძმისშვილის მსოფლმხედველობაზე .