ანარიის ფორტის ბრძოლა

მთავარი სტატია: ანარიის ფორტი.

ანარიის ფორტი ბათუმის მიხეილის სახელობის ციხესიმაგრის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გამაგრებული პუნქტი იყო, აგებული ბათუმის აღმოსავლეთით, ფერიის თემის სოფელ მნათობის აღმოსავლეთით არსებულ სტრატეგიულ სიმაღლეზე 361,6. ფორტი შედგებოდა ბეტონირებული კაზემატისაგან, ასევე კარგად გამაგრებული ბეტონირებული სარტილერიო და ტყვიამფრქვევის პოზიციებისაგან. ფორტის დანიშნულება ორგვარი იყო: ის გამოდგებოდა ქალაქის დასაცავად ხმელეთიდან, აკონტროლებდა რა ქალაქს სამხრეთ-აღმოსავლეთის მხრიდან მომავალ გზებს, ამავდროულად წარმოადგენდა კარგ სადამკვირვებლო პოსტს ზღვაზე მოწინააღმდეგის მოძრაობის აღმოსაჩენად შორ მანძილზე.^[1]

ოსმალურმა დანაყოფებმა ანარიის ფორტის ახლომდებარე სიმაღლეების ერგესა და ხეჩოქედის დაკავების შემდეგ პირველი აპრილის ღამის ორ საათზე მიიტანა ფორტზე იერიში. იერიშამდე მათ გადაჭრეს ფორტის შტაბთან დამაკავშირებელი პირდაპირი მავთული. ფორტის პირადმა შემადგენლობამ თურქულ ნაწილებს წინააღმდეგობა დილამდე გაუწია, სანამ ყველა მათგანი არ დაიღუპა. ^[1]

მოწინააღმდეგეს დიდი ზარალის ფასად დაუჯდა ფორტის აღება, გაზეთი სახალხო საქმის ცნობით: „გმირულად დაიღუპა თითქმის უკანასკნელი დამცველი ანარიისა კაპიტანი შავგულიძე და უკანასკნელი ტყვიისმფრქვეველიც ჩაჩუმდა. ოსმალოები ფორტში შეიჭრნენ. შიგ არც ერთი ცოცხალი ქართველი არ აღმოჩნდა, ფორტი სავსე იყო ოსმალთა ყუმბარებით დაფლეთილი ქართველ მეომართა გვამებით. სამაგიეროდ ანარიის მწვერვალის კალთები სულ დაფენილი იყო ოსმალთა გვამებით.“^[1]

გენერალი გიორგი კვინიტაძე ბრძოლის დაწყებამდე სიმონ შავგულიძესთან შეხვედრას შემდეგნაირად იხსენებდა: „ვიყავით ანარიის ფორტზე; აქაურმა კომენდანტმა გიორგის ჯვრით დამშვენებულმა შტაბს-კაპიტანმა შავგულიძემ აღნიშნა, დისციპლინა მთლიანად მოშლილია ამიტომ იმედი არ მაქვს ამ გამაგრებას შევინარჩუნებთო. არადა, ძალიან კარგი გამაგრება ჰქონდათ, თითოეული მსროლელი ყოველი მხრიდან ბეტონით იყო დაცული და სათოფურებიდან ისროდა; აქვე იყო ხელოვნური ჯებირები, შეტყობინების გზები, ბეტონის სატყვიამფრქვევო ბუდეები. ე. გეგეჭკორმა ფორტიდან წამოსვლისას გიორგის ორდენის მამაც კავალერს უთხრა: -ეს ფორტი მხოლოდ სიკვდილის შემთხვევაში უნდა დათმოთო. არის - წყნარად მიუგო გმირმა. სიტყვა შეასრულა. ბრძოლისას მოახერხა 50-მდე კაცი შეენარჩუნებინა და მათთან ერთად დაიღუპა.“ ჟურნალი მხედრის ინფორმაციით კი სიმონის პასუხი უფრო ვრცელი იყო - „სანამ ცოცხალი ვარ არვის შემოვადგმევინებ ფეხს ამ ადგილზედ, ამას შესძლებენ მხოლოდ მაშინ, როდესაც ჩემს გაცივებულ გვამს ფეხს გადააბჯენენო.“^[1]

რანდენიმე დღის შემდეგ ოსმალთა ნებართვით გაითხარა საძმო სასაფლაო სადაც დაკრძალეს ანარიის ფორტის დამცველები. მოგვიანებით, ერთი თვის შემდეგ, კაპიტანი შავგულიძე ქუთაისში გადაასვენეს. ჟურნალ „თეატრი და ცხოვრებაში“ დაღუპულ ოფიცრების ფოტოებთან ერთად დაიბეჭდა სიმონის დის, ზაირას, ძმისადმი მიძღვნილი ლექსი: