ბაღის სოკო

ბაღის სოკო
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	ფირფიტოვანნი
ოჯახი:	ენტოლომასებრნი
გვარი:	ენტოლომა
სახეობა:	ბაღის სოკო
ლათინური სახელი
	Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871
NCBI	418785
EOL	154935
MB	193495

ბაღის სოკო (ლათ. Entoloma clypeatum) — ენტოლომას გვარის სოკო, ენტოლომასებრთა ოჯახისა.^[1] გავრცელებულია ევროპაში, ჩრდილოეთ ამერიკასა და იაპონიაში.

ერთი წყარო მას კარგ საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს, ხოლო მეორე წყარო — არასაჭმელ ან შხამიანად. იზრდება ნიადაგზე, პარკებში, ბაღებში, მდელოებზე, ასევე გზის პირებზე, ზაფხულ-შემოდგომით.

სოკო პირველად აღწერა შვედმა ბუნებისმეტყველმა კარლ ლინემ 1753 წელს როგორც Agaricus clypeatus. მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა 1871 წელს გერმანელმა მიკოლოგმა პაულ კუმერმა.^[2]

სამეცნიერო სინონიმები:

Agaricus clypeatus L. (1753)basionym
Agaricus fertilis Berk. (1860)
Agaricus fertilis Pers. (1801)
Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm.
Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871 var. clypeatum
Entoloma fertile Sacc. (1887)
'Gymnopus fertilis (Pers.) Gray (1821)
'Hyporrhodius clypeatus (L.) J. Schröt. (1889)
Rhodophyllus clypeatus' (L.) Quél. (1886)

აღწერა

ქუდის დიამეტრი — 2-12 სმ, ნორჩობაში კონუსისებრი ან ამოზნექილი, შემდგომში ბრტყლად ამოზნექილი, ფართო ბორცვაკით ცენტრში. ჰიგროფანული, მუქი ყავისფერი, ნაცრისფერ-ყავისფერი ან წითელ-ყავისფერი შეფერილობის, ზოგჯერ ზეთისხილსფერი ან მოყვითალო ელფერით.

რბილობი — თეთრი ფერის, უსიამოვნო ფქვილის სუნითა და გემოთი. ჰაერზე ფერს არ იცვლის.

ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები საკმაოდ ხშირი, ფეხთან შეზრდილი, ნორჩობაში თეთრი ან მონაცრისფრო, ასაკთან ერთად რუხ-ვარდისფერ ან მურა-ვარდისფერ შეფერილობას იღებს.

ფეხის სიგრძე — 4-9 სმ, სისქე — 0,5-2 სმ, თეთრი ფერის, ზოგჯერ მონაცრისფრო ან მოყავისფრო ელფერით. ბოჭკოიან-ზოლიანი ზედაპირით.^[3] საყელოს გარეშე.

სპორების ფხვნილი — ვარდისფერი. სპორები — 8-12×7-10 მკმ, კუთხოვანი, ბაზიდიუმი ოთხსპორიანი, 25-55×10-20 მკმ, ცისტიდების გარეშე.

მსგავსი სახეობები

Clitopilus prunulus
Entoloma excentricum
Entoloma prunuloides
Entoloma sinuatum
Hygrophorus russula
Inocybe cookei
Inocybe corydalina
Inocybe erubescens
Inocybe.grammata
Inocybe mixtilis
Inocybe napipes
Inocybe pudica
Inocybe splendens
Inocybe rimosa
Lepista irina
Pluteus cervinus
Tricholoma terreum

კვებითი ღირებულება

ერთი წყარო მას კარგ საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს, ხოლო მეორე წყარო — არასაჭმელ ^[4] ან შხამიანად.

ზოგიერთი სახელმძღვანელო ახალბედა მესოკოვეებს ურჩევს თავი შეიკავონ მისი შეგროვებისაგან, რადგანაც იგი მეტად წააგავს ენტოლომასა და ინოციბეს გვარების ბევრ შხამიან წარმომადგენელს.

გავრცელება და ეკოლოგია

გავრცელებულია ევროპაში,^[5] ჩრდილოეთ ამერიკასა და იაპონიაში.^[6] იზრდება ნიადაგზე, პარკებში,^[7] ბაღებში, მდელოებზე, ასევე გზის პირებზე, იაშვიათად ტყეებში, როგორც წესი ჯგუფებად. ასევე ქმნის „ქაჯის წრეს“. მიკორიზას ქმნის ვარდისებრთა ოჯახის მცენარებთან, როგორებიცაა ბალი, კომში, ვაშლი, ქლიავი, კუნელი, კვრინჩხი და ა.შ.