ნილს აბელი

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ აბელი.

ნილს ჰენრიკ აბელი (ნორვ. Niels Henrik Abel; დ. 5 აგვისტო, 1802, სტავანგერის მახლობლად — გ. 6 აპრილი, 1829, არენდალის მახლობლად) — ნორვეგიელი მათემატიკოსი.

ნილს აბელი
ნორვ. Niels Henrik Abel
დაბ. თარიღი	5 აგვისტო, 1802(1802-08-05)[1] [2] [3] [4] [5]
დაბ. ადგილი	Nedstrand[6] ან Finnøy[6]
გარდ. თარიღი	6 აპრილი, 1829(1829-04-06)[1] [7] [3] [4] [8] [9] [5] [10] [11] [12] (26 წლის)
გარდ. ადგილი	Froland Municipality[13]
მოქალაქეობა	ნორვეგია
საქმიანობა	მათემატიკოსი და უნივერსიტეტის პროფესორი
მუშაობის ადგილი	საფრანგეთის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	საფრანგეთის უნივერსიტეტი და Oslo Cathedral School
პარტნიორ(ებ)ი	Christine Kemp
მეუღლე
მამა	Søren Georg Abel
ჯილდოები	Grand prix des sciences mathématiques
ხელმოწერა
ნილს აბელი ვიკისაწყობში

აბელის შრომებმა დიდი გავლენა იქონია მათემატიკის საერთო განვითარებაზე. მათ საფუძველზე შეიქმნა ახალი მათემატიკური დისციპლინები: გალუას თეორია, ალგებრული ფუნქციების თეორია და სხვ. აბელმა დაამტკიცა (1824) ოთხზე მაღალი ხარისხის ზოგადი ალგებრული განტოლების ამოუხსნადობა რადიკალებში. ინტეგრალურ აღრიცხვაში უჩვენა ისეთი ფუნქციების არსებობა, რომელთა ინტეგრირება ელემენტარულ ფუნქციებში არ ხერხდება, მათ ინტეგრირებას მივყავართ ახალ ტრანსცენდენტურ ფუნქციებამდე. ამ გამოკვლევებმა აბელი მიიყვანა ელიფსური ფუნქციების და ჰიპერელიფსური ფუნქციების აღმოჩენამდე. აბელმა გამოიკვლია ინტეგრალები, რომლებიც ამჟამად მის სახელს ატარებს. აქვს მნიშვნელოვანი შრომები მწკვრივთა თეორიაში. ცნობილია აბელის იგივეობა, აბელის უტოლობა, აბელის პრობლემა, აბელის განტოლება, აბელის ჯგუფი, აბელის თეორემები, აბელური კატეგორია, აბელური მრავალსახეობა.