სენკაკუს კუნძულები
სენკაკუს კუნძულები (იაპონ. 尖閣諸島; Senkaku-shotō) ― დაუსახლებელ კუნძულთა ჯგუფი აღმოსავლეთ ჩინეთის ზღვაში. შედის იაპონიის დაქვემდებარებაში. კუნძულები ტაივანის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, ჩინეთის აღმოსავლეთით, კუნძულ ოკინავის დასავლეთით და რიუკიუს კუნძულების სამხრეთ-დასავლეთ ბოლოდან ჩრდილოეთით მდებარეობს. კონტინენტურ ჩინეთში სენკაკუს კუნძულებს დიაოიუს კუნძულები ან დიაოიუ-დაო და მასთან დაკავშირებული კუნძულები ეწოდება (ჩინ.: 钓鱼岛及其附属岛屿),[1] ხოლო ტაივანში ― დიაოიუტაის კუნძულები ან ტიაოიუტაის კუნძულები.[2][3][4][5][6][7]
კუნძულები იაპონიასა და ჩინეთს და იაპონიასა და ტაივანს შორის სადავო ტერიტორიებს წარმოადგენს. XIV საუკუნეში კუნძულების აღმოჩენასა და მფლობელობაზე ჩინეთი აპელირებს, ხოლო იაპონია სენკაკუს კუნძულებზე მფლობელობას 1895 წლიდან ინარჩუნებდა მეორე მსოლფიო ომამდე. 1945-1972 წლებში კუნძულები აშშ-ის რიუკიუს კუნძულების სამოქალაქო ადმინისტრაციის დაქვემდებარებაში იყო, რის შემდეგაც კუნძულები იაპონიას დაუბრუნდა აშშ-სა და იაპონიას შორის ოკინავის დაბრუნების შეთანხმების საფუძველზე. 1968 წელს პოტენციული წყალქვეშა ნავთობის რეზერვების აღმოჩენამ კუნძულთა შესახებ სადავო ინტერესები კიდევ უფრო გააცხოველა.[8][9][10][11][12] მიუხედავად ჩინეთსა და ტაივანს შორის კომპლექსური ურთიერთობებისა, ორივე მთავრობა თანხმდება, რომ სენკაკუს კუნძულები ტაივანის ნაწილია და ილანის ოლქს მიეკუთვნება. იაპონიის დაქვემდებარებაში სენკაკუს კუნძულები ქალაქ იშიგაკისა და ოკინავის პრეფექტურაში შედის. იაპონია კუნძულებზე ჩინეთისა და ტაივანის განცხადებებს არ ცნობს, თუმცა იშგაკის ადმინისტრაციას კუნძულების განვითარების ნებას არ აძლევს.
ისტორია
სენკაკუს კუნძულების შესახებ ჩინური ჩანაწერები XV საუკუნით თარიღდება, რომლებშიც კუნძულებს დიაოიუდ, მათ შორის წიგნებში: „მოგზაურობა კუდიან ქართან ერთად“ (1403)[14] და „რიუკიუში იმპერატორის ელჩის ვიზიტის ჩანაწერები“ (1534). მინგის დინასტიის ჩინურ საიმპერიო რუკაზე კუნძულთა ჯგუფის ჩინური სახელწოდება დიაოიუ და მთავარი კუნძულის იაპონური სახელწოდება უოცური ითარგმნება, როგორც „თევზაობა“.
ისტორიულად ჩინელები დაუსახლებელ კუნძულებს სანავიგაციო მონიშვნებად იყენებდნენ რიუკიუს სამეფომდე მისაღწევად. „კონკრეტულ კუნძულებზე კომპასებს ასწორებდნენ, სანამ შემდეგი კუნძულისკენ გასწევდნენ“.[15]
კუნძულთა პირველი აღწერილობა ევროპაში პირველად ისააკ ტიცინგის წიგნში გვხვდება, რომელიც 1796 წლით თარიღდება. ტიცინგის იაპონური წიგნების მცირე ბიბლიოთეკაში შედის „სამი ქვეყნის ილუსტრირებული აღწერა“.[16] ეს ტექსტი 1785 წელს იაპონიაში დაიბეჭდა და მასში რიუკიუს სმაეფოა აღწერილი.[17]
იაპონიის ცენტრალურმა მთავრობამ კუნძულთა ანექსია 1895 წლის დასაწყისში მოახდინა ჩინეთ-იაპონიის ომის დროს. 1900 წლისთვის იაპონელმა მეწარმემ, კოტა ტაცუშირომ კუნძულებზე სკუმბრიების ქარხანა ააშენა, რომელშიც 200-ზე მეტი ადამიანი იყო დასაქმებული. 1940 წლისთვის ბიზნესი ჩავარდა და მას შემდეგ კუნძულები დაუსახლებელია.[13] 1970-იან წლებში კოგა ტაცუშიროს ვაჭმა, ზენძი კოგამ და მისმა ცოლამ ოთხი კუნძული კურიჰარას ოჯახს მიჰყიდეს.
1945 წელს იაპონიის დანებების შემდეგ კუნძულები აშშ-ის დაქვემდებარებაში გადავიდა. 1969 წელს აშშ-ის აზიისა და შორეული აღმოსავლეთის ეკონომიკურმა კომისიამ სენკაკუს კუნძულების მახლობლად ნავთობისა და ბუნებრივი აირის პოტენციური რეზერვები გამოავლინა. 1971 წელს ოკინავის დაბრუნების შეთანხმება დაიდო და მომდევნო წელს კუნძულები იაპონიას დაუბრუნდა. 1972 წლიდანვე ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკისა და ტაივანის მთავრობებმა ოფიციალურად დაიწყეს კუნძულების მფლობელობაზე პრეტენზიის განცხადება.[18]
1972 წლიდან, როდესაც კუნძულები იაპონიას დაუბრუნდა, ტერიტორიები იშიგაკის დაქვემდებარებაში გადავიდა, თუმცა იაპონიის ცენტრალურმა მთავრობამ კუნძულთა გამოკვლევისა და განვითარების ნებართვა არ გასცა.[13][19] 1978 წელს იაპონელებმა კუნძულ ოოცურიზე პირველი შურუქა აღმართეს.
2012 წლის 11 სექტემბერს იაპონიის მთავრობამ მინამი-კოჯიმას, კიტა-კოჯიმასა და უოცურის კუნძულების ნაციონალიზაცია მოახდინა. მთავრობამ კურიჰარას ოჯახს 2.05 მილიარდი იაპონური იენი გადაუხადა.[20]
2014 წელს იაპონიამ კუნძულებზე შუქურა და იაპონური დროშების ნავსადგური ააშენა.[21]
გეოგრაფია
კუნძულთა ჯგუფი ხუთი დაუსახლებელი კუნძულისა და სამი შიშველი კლდისგან შედგება.[22] იაპონიის კაბინეტმა 39 დაუსახლებელი კუნძულის სახელი გამოაქვეყნა, ხოლო ინდოეთი 71 კუნძულის იდენტიფიცირებას ახდენს და სახელწოდებებსაც ურჩევს.[23][24]
კუნძულები აღმოსავლეთ ჩინეთის ზღვაში, ტაივანიდან 120 საზღვაო მილით ჩრდილო-აღმოსავლეთით, კონტინენტური ჩინეთიდან 200 საზღვაო მილით აღმოსავლეთით და ოკინავიდან სამხრეთ-დასავლეთით 200 საზღაო მილის დაშორებით მდებარეობს.[25]
კუნძულები ტაივანის კუნძულ პენგძიადან აღმოსავლეთით 140 კმ-ითაა დაშორებული,[26] იაპონიის კუნძულ იშიგაკის ჩრდილოეთით ― 170 კმ-ით, ტაივანის კუნძულ კიილუნგიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით ― 186 კმ-ით და ოკინავიდან დასავლეთით 410 კმ-ით დაშორებით მდებარეობს.
იხილეთ აგრეთვე
ლიტერატურა
- Belcher, Edward and Arthur Adams. (1848). Narrative of the Voyage of H.M.S. Samarang, During the Years 1843–46: Employed Surveying the Islands of the Eastern Archipelago. London : Reeve, Benham, and Reeve. OCLC 192154
- Charney, Jonathan I., David A. Colson, Robert W. Smith. (2005). International Maritime Boundaries, 5 vols. Hotei Publishing: Leiden. ISBN 9780792311874; ISBN 9789041119544; ISBN 9789041103451; ISBN 9789004144613; ISBN 9789004144798; OCLC 23254092
- Findlay, Alexander George. (1889). A Directory for the Navigation of the Indian Archipelago and the Coast of China. London: R. H. Laurie. OCLC 55548028
- Hagström, Linus. (2005). Japan's China Policy: A Relational Power Analysis. London: Routledge. ISBN 978-0-415-34679-5; OCLC 475020946
- Inoue, Kiyoshi. (1972) Senkaku Letto /Diaoyu Islands The Historical Treatise. Kyoto: Daisan Publisher (出版社: 第三書館) (1996/10)「尖閣」列島―釣魚諸島の史的解明 [単行本]. ISBN 978-4-8074-9612-9; also hosted in here [1] დაარქივებული 2014-06-26 საიტზე Wayback Machine. for online reading (set to Shift-JIS character code), with English synopsis here. Chinese translation by Ying Hui, Published by Commercial Press Hong Kong (1973) 釣魚列島的歷史和主權問題 / 井上清著 ; 英慧譯, ISBN 9622574734.
- Jarrad, Frederick W. (1873). The China Sea Directory, Vol. IV. Comprising the Coasts of Korea, Russian Tartary, the Japan Islands, Gulfs of Tartary and Amúr, and the Sea of Okhotsk. London: Hydrographic Office, Admiralty. OCLC 557221949
- Lai, Yew Meng (2013), Nationalism and Power Politics in Japan's Relations with China: A Neoclassical Realist Interpretation, Routledge, p. 208, ISBN 978-1-136-22977-0
- Lee, Seokwoo, Shelagh Furness and Clive Schofield. (2002). Territorial disputes among Japan, China and Republic of China concerning the Senkaku Islands. Durham: University of Durham, International Boundaries Research Unit (IBRU). ISBN 978-1-897643-50-1; of China-concerning-the-senkaku-islands/oclc/249501645?referer=di&ht=edition OCLC 249501645
- Suganuma, Unryu. (2000). Sovereign Rights and Territorial Space in Sino-Japanese Relations. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2159-3; OCLC 170955369
- Valencia, Mark J. (2001). Maritime Regime Building: Lessons Learned and Their Relevance for Northeast Asia. The Hague: Martinus Nijhoff. ISBN 9789041115805; OCLC 174100966
დამატებითი საკითხავი
- Donaldson, John and Alison Williams. "Understanding Maritime Jurisdictional Disputes: The East China Sea and Beyond", Journal of International Affairs, Vol. 59, No. 1.
- Dzurek, Daniel. "The Senkaku/Diaoyu Islands Dispute", International Boundaries Research Unit (IBRU). October 18, 1996.
- Helflin, William B. "Daiyou/Senkaku Islands Dispute: Japan and China, Oceans Apart", 1 Asian-Pacific Law & Policy Journal, pp. 1–22 (2000).
- O'Hanlon, Michael E.. The Senkaku Paradox: Risking Great Power War Over Small Stakes (Brookings Institution, 2019) online review
- Peterson, Alexander M. "Sino-Japanese Cooperation in the East China Sea: A Lasting Arrangement?" 42 Cornell International Law Journal, pp. 441–474 (2009).
- Ramos-Mrosovsky, Carlos. "International Law's Unhelpful Role in the Senkaku Islands" დაარქივებული 2017-02-20 საიტზე Wayback Machine. , 29 University of Pennsylvania Journal of International Law, pp. 903–946 (2008).
რესურსები ინტერნეტში
Cabinet Secretariat, Japan's Response Respecting Law and Order in the International Community / The Senkaku Islands
- Cabinet Secretariat, Senkaku Islands Research and Commentary Site
- Google Maps: Senkaku Islands
- "Q&A China Japan island row", BBC News Asia-Pacific. September 24, 2010.
- GlobalSecurity.org: "Senkaku/Diaoyutai Islands"; References and links
- Inventory of Conflict and Environment (ICE), Diaoyu Islands Dispute
- [[Hayashi Shihei (1785). 三国通覧図説 (Sangoku Tsuran Zusetsu). Waseda University,
- Senkaku Islands Bibliographical Materials Society Bibliography of primary source material about Senkaku Islands
- "Notes from central Taiwan: Some 'damn foolish thing' in the Senkakus", Taipei Times