Mêş û mûr

Mêş û mûr
	Çend cureyên buxikan
Dabeşandina zanistî
Cîhan:	Animalia
Filûm:	Arthropoda
Binefilûm:	Hexapoda
Çîn:	Insecta; Linnaeus, 1758

Mêş û mûr, buxik an buhik (bi latînî, Insecta) çîneke di nav girêçikpêyan de ye. Zêdeyî milyonek cureyên mêş û mûran hene li ser riwê erdê; balbalok, kulî, perîdank, mêşhingiv, mêşên cuda cuda, kêzik, mûrî û gelek cureyên din dikevin vê çînê.

Şayes

Morfolojî û fizyolojî

Reftar

Dabeşandin

Dabeşandin

Insecta

Monocondylia
-Archaeognatha - 470

Dicondylia

Apterygota
-Thysanura<200
-Monura

Pterygota

Paleoptera
-Ephemeroptera- 2,500–<3,000
-Odonata- 6,500

Neoptera
-Blattodea – 3,684–4,000
-Coleoptera – 360,000–400,000
-Dermaptera – 1,816
-Diptera – 152,956
-Embioptera – 200–300
-Hemiptera – 50,000-80,000
-Hymenoptera – 115,000
-Lepidoptera – 174,250
-Mantodea – 2,200
-Mecoptera – 481
-Megaloptera – 250–300
-Neuroptera – 5,000
-Notoptera – 30
-Orthoptera – 24,380
-Phasmatodea – 2,500–3,300
-Phthiraptera – 3,000–3,200
-Plecoptera – 2,274
-Psocoptera – 5,500
-Raphidioptera – 210
-Siphonaptera – 2,525
-Strepsiptera – 596
-Thysanoptera – 5,000
-Trichoptera – 12,627
-Zoraptera – 28

Kladograma refên mayî yên buxikan e,^[1] bi çend cureyên di her ref de. Baş binêre ku eger Apterygota, Palaeoptera û Exopterygota di refên paraphyletic da bin.

Bineçîna Apterygota

Archaeognatha
Thysanura
Monura (fosîl)

Bineçîna Pterygota

Jêreçîna Paleoptera (dibe ku parafîletîk be)

Ephemeroptera
Palaeodictyoptera (fosîl)
Megasecoptera (fosîl)
Archodonata (fosîl)
Diaphanopterodea (fosîl)
Protodonata an Meganisoptera (fosîl)
Protanisoptera (fosîl)
Triadophlebioptera (fosîl)
Protozygoptera an jî Archizygoptera (fosîl)
Odonata - Zencere, moza zêrîn û hwd.

Jêreçîna Neoptera

Serekoma Exopterygota (?)

Caloneurodea (fosîl)
Titanoptera (fosîl)
Protorthoptera (fosîl)
Plecoptera
Embioptera
Zoraptera
Dermaptera
Orthoptera - Kulî, cobir û hwd.

Serekoma pêşniyarkirî ya Dictyoptera

Phasmatodea (?)
Grylloblattodea (?)
Mantophasmatodea (?)
Blattodea - Zirkêtk, zirqîtik an zirxîtik
Isoptera - Termît an textekawûs
Mantodea - Balbalok

Serekoma pêşniyarkirî ya Paraneoptera

Psocoptera - Spiha kitêban
Thysanoptera
Phthiraptera - Spih
Hemiptera - Kêzik

Serekoma Endopterygota

Hymenoptera - Mûrî, mêşhingiv, pîzalok, pîzang û hwd.
Coleoptera - Bezimk, bizimk, gawuk an textebît
Strepsiptera
Raphidioptera
Megaloptera
Neuroptera

Serekoma pêşniyarkirî ya Mecopteroidea/Antliophora

Mecoptera
Siphonaptera - Kêç
Diptera - Mêş
Protodiptera (fosîl)

Serekoma pêşniyarkirî ya Amphiesmenoptera

Trichoptera
Perîdank - Pelatînk, perperok, pîrika titijê, gazûz û hwd.

Incertae sedis

Glosselytrodea (fosîl)
Miomoptera (fosîl).

Çavkanî

Girêdanên derve

Insects of North America
Overview of Orders of Insects
A Safrinet Manual for Entomology and Arachnology SPC
Tree of Life Project ^{Girêdana arşîvê 2013-06-16 li ser Wayback Machine} – Insecta, Insecta Movies ^{Girêdana arşîvê 2019-09-17 li ser Wayback Machine}
Insects of Brazil ^{Girêdana arşîvê 2013-07-08 li ser Wayback Machine}
Insect Morphology ^{Girêdana arşîvê 2011-03-03 li ser Wayback Machine} Overview of insect external and internal anatomy
Fossil Insect Database International Palaeoentological Society
UF Book of Insect Records
InsectImages.org 24,000 high resolution insect photographs
BBC Nature: ^{Girêdana arşîvê 2015-05-16 li ser Wayback Machine} Insect news, and video clips from BBC programmes past and present.
The Nature Explorers ^{Girêdana arşîvê 2016-10-05 li ser Wayback Machine} Many insect video clips.

[1]

Search