तिरहुता

(मिथिलाक्षरसँ पुनर्निर्देशित)

तिरहुता (अङ्ग्रेजी: Tirhuta) वा मिथिलाक्षर (अङ्ग्रेजी: Mithilakshar) मैथिली भाषाक लिपि छी । तिरहुता लिपिक इतिहास बहुत बृहत रहल अछि । ई लिपि प्रतिक उदासिनता तथा न्यून प्रयोगक कारण मैथिली भाषी तिरहुता लिपिक बदला देवनागरी लिपिमे लिखैलेल अभ्यस्त भऽ गेल अछि । मुदा हाल कोनो कोनो पारम्परिक ब्राह्मण (पण्डित) 'पाता' (विवाह आदि सँ सम्बन्धित पत्र) पठाबैक लेल ई लिपिक प्रयोग करैत अछि । ई लिपि बङ्गला लिपि सँ मिलैतजुलैत अछि मुदा ई कनिक भिन्न अछि । ई पढबामे बङ्गला लिपि सँ बहुत कठिन अछि ।

तिरहुता, मिथिलाक्षर
प्रकार
अबुगिदा
भाषासभमैथिली, संस्कृत
समय काल
c. १५अम–२०अम शताब्दीक मध्य[१]
दिशाबामा-सँ-दहिना
आइएसओ १५९२४Tirh, 326
युनिकोड वर्ण
Tirhuta
युनिकोड भाग
U+11480–U+114DF
अन्तिम स्वीकार्य लिपि प्रतिवेदन

इतिहास तथा वर्तमान अवस्था

ई लिपिक सब सँ प्राचिन अभिलेख नेपालक जानकी मन्दिरमे भेटल अछि । प्राचिन समयमे ई ठाममे संस्कृत भाषाक समेत विकासक लेल महत्वपूर्ण योगदान रहल इतिहासविद्धसभ बतबैत अछि । ई लिपिक कम्प्युटरमे प्रयोग करैलेल फन्टक विकास सन् २००३ मे भेल छल ।[२][३] तहिना ई लिपिक प्राचिन नमुना भारतक दरभङ्गा जिलाक कुशेश्वरस्थान नजदिक एकटा शिवमन्दिरमे सेहो भेटल अछि जहिमे पूर्वी मगधी प्राकृतमे लिखल अछि कि मन्दिर 'कात्तिका सुदी' (अर्थात कार्तिक शुक्ल प्रतिपदा) शके १२५ (अर्थात २०३ ई सन्) मे निर्माण कएल गेल छल ।[४]

लिपिक चिन्ह

व्यञ्जनक सङ्केत

व्यञ्जन
सङ्केतप्रतिलेखन
चित्रपाठआइएएसटिआइपिए
𑒏ka/kа/
𑒐kha/kʰа/
𑒑ga/gа/
𑒒gha/gʱа/
𑒓ṅa/ŋа/
𑒔ca/t͡ʃa/
𑒕cha/t͡ʃʰa/
𑒖ja/d͡ʒa/
𑒗jha/d͡ʒʱa/
𑒘ña/ɲa/
𑒙ṭa/ʈa/
𑒚ṭha/ʈʰa/
𑒛ḍa/ɖa/
𑒜ḍha/ɖʱa/
𑒝ṇa/ɳa/
𑒞ta/t̪a/
𑒟tha/t̪ʰa/
𑒠da/d̪a/
𑒡dha/d̪ʱa/
𑒢na/na/
𑒣pa/pa/
𑒤pha/pʰa/
𑒥ba/ba/
𑒦bha/bʱa/
𑒧ma/ma/
𑒨ya/ja/
𑒩ra/ra/
𑒪la/la/
𑒫va/ʋa/
𑒬śa/ʃa/
𑒭ṣa/ʂa/
𑒮sa/sa/
𑒯ha/ɦa/

स्वर वर्ण

स्वर वर्ण
स्वतन्त्रनिर्भरप्रतिलेखन
चित्रपाठचित्रपाठआइएएसटिआइपिए
𑒁a/а/
𑒂  𑒰ā/а:/
𑒃  𑒱і/і/
𑒄  𑒲ī/і:/
𑒅  𑒳u/u/
𑒆  𑒴ū/u:/
𑒇  𑒵/r̩/
𑒈  𑒶/r̩ː/
𑒉  𑒷/l̩/
𑒊  𑒸/l̩ː/
𑒋  𑒹ē/е:/
 𑒺e/е/
𑒌  𑒻аі/аі/
𑒍  𑒼ō/о:/
 𑒽о/о/
𑒎  𑒾аu/аu/

अन्य चिन्हसभ

अन्य चिन्हसभ
चित्रपाठनामटिप्पणी
 𑒿चन्द्रबिन्दु
 𑓀अनुस्वर
 𑓁विसर्ग
 𑓂विराम
 𑓃नुक्त
𑓄अवग्रह
𑓅वाङ्ग

अङ्कसभ

तिरहुता लिपि अङ्कसभक लेल अपन लिपिक प्रयोग करैत अछि ।

अङ्कसभ
चित्र
अक्षर𑓐𑓑𑓒𑓓𑓔𑓕𑓖𑓗𑓘𑓙
अङ्क0123456789

युनिकोड

तिरहुता लिपि सन् २०१४ जुनमे युनिकोडक ७.० भर्सनमे जारी कएल गेल छल । तिरहुताक युनिकोड ब्लक U+11480–U+114DF रहल अछि ।

तिरहुता[1][2]
आधिकारिक युनिकोड कन्सोर्सियम कोड तालिका (पिडिएफ)
 0123456789ABCDEF
U+1148x𑒀𑒁𑒂𑒃𑒄𑒅𑒆𑒇𑒈𑒉𑒊𑒋𑒌𑒍𑒎𑒏
U+1149x𑒐𑒑𑒒𑒓𑒔𑒕𑒖𑒗𑒘𑒙𑒚𑒛𑒜𑒝𑒞𑒟
U+114Ax𑒠𑒡𑒢𑒣𑒤𑒥𑒦𑒧𑒨𑒩𑒪𑒫𑒬𑒭𑒮𑒯
U+114Bx𑒰𑒱𑒲𑒳𑒴𑒵𑒶𑒷𑒸𑒻𑒻𑒼𑒽𑒾𑒿
U+114Cx𑓀𑓁𑓃𑓂𑓄𑓅𑓆𑓇
U+114Dx𑓐𑓑𑓒𑓓𑓔𑓕𑓖𑓗𑓘𑓙
टिप्पणीसभ
१.^ युनिकोड भर्सन ९.०
२.^ गरे क्षेत्र नै सौपल सङ्केत


सन्दर्भ सामग्रीसभ

बाह्य जडीसभ

एहो सभ देखी