Амедео Авогадро

Амедео Авогадро нь 1776 онд Италийн Туринд хуульчийн гэр бүлд мэндлэжээ. Тэрээр эцгийнхээ мэрэгжлийг залгамжлан 1796 онд хууль эрхийн ухаанаар докторын зэрэг хамгаалжээ. Гэвч багаасаа байгалийн шинжлэлд илүү сонирхолтой байсан тул 1800-гаад оноос мэргэжлээ сольж, цахилгааны шинж чанарын талаар судалгаа хийж эхлэсэн байна.

1802 оноос Турины их сургуулийн профессор болжээ. Тэрээр 1811 онд "Молекулын болон түүний нэгдлийн жин, харьцааг тодорхойлох арга", "Бодисын молекулын харьцангуй жингийн тухай" зэрэг эрдэм шинжилгээний өгүүллүүдээ хэвлүүлсэн нь ихэд алдаршуулсан юм. Авогадро нь хийн байдалтай бодисын харьцангуй молекул жинг тэдгээрийн нягтын харьцаагаар тодорхойлж болно гэсэн дүгнэлт хийж хүчилтөрөгч, азот, устөрөгч, хлор зэрэг хийн молекул хоёр атомаас тогтдогийг баталсан байна. Ердийн нөхцөлд байгаа хийн молекул нь нэг юм уу хэд хэдэн атомоос бүрддэг гэсэн таамаглал гаргаж, энэ таамаглалдаа үндэслэн "Адилхан температур, даралтад байгаа ижил эзлэхүүнтэй хийнүүд нь адил тооны молекул агуулсан байна" гэсэн хуулийн тодорхойлолт өгсөн. Тэр цагаас эхлэн нэг моль бодис дахь атом, молекулын тоог "Авогадрын тоо" гэж шинжлэх ухаанд нэрлэх болжээ. Авогадрын тоо нь физикийн ихэнх тогтмолыг тодорхойлоход чухал үүрэг гүйцэтгэх болсон юм.

Авогадро аливаа нэг моль хий бүр тодорхой тогтмол эзлэхүүнтэй байх бөгөөд ижил температур, даралтад байгаа хоёр хийн нягт нь молекул жинтэйгээ шууд, хувийн эзлэхүүнтэйгээ урвуу хамааралтай байна гэж томъёолсон байна. Энэ томъёоллоор тэр дөчөөд хийн молекул жинг устөрөгч, хүчилтөрөгчийн атомын жинтэй харьцуулан тодорхойлжээ.

Хийн байдалтай бодисын гол хуулийг нээсэн Авоградын онол хожим арван есдүгээр зуунд Оросын эрдэмтэн Д.И.Менделеевийн химийн элементийн үелэх системийг нээх нэг үндэс болсон байна.

• Hinshelwood, C. N.; Pauling, L. (1956), "Amedeo Avogadro", Science (published 1956 Oct 19), vol. 124, no. 3225, pp. 708–713, doi:10.1126/science.124.3225.708, PMID 17757602 {{citation}}: Check date values in: |publication-date= (help); Unknown parameter |unused_data= ignored (help)
• Cavanna, D. (1956), "Centenary of the death of Amedeo Avogadro", Minerva farmaceutica (published 1956 Jun), vol. 5, no. 6, pp. 134–7, PMID 13369233 {{citation}}: Check date values in: |publication-date= (help)
• Crosland, M. P. (1970), "Avogadro, Amedeo", Dictionary of Scientific Biography, vol. 1, New York: Charles Scribner's Sons, pp. 343–350, ISBN 0684101149.
• Morselli, Mario. (1984). Amedeo Avogadro, a Scientific Biography. Kluwer. ISBN 9027716242.

• Review of Morselli's book: Pierson, S. (1984), "Avogadro and His Work: Amedeo Avogadro", Science (published 1984 Oct 26), vol. 226, no. 4673, pp. 432–433, doi:10.1126/science.226.4673.432, PMID 17799933 {{citation}}: Check date values in: |publication-date= (help)