ထိုင်ဝမ် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ

သမိုင်းမှတ်တမ်းများအတွင်း မတူသည့် အုပ်ချုပ်သူများမှ ထိုင်ဝမ်တိုင်းရင်းသားများအား သတ်မှတ်ပုံနှင့် အုပ်ချုပ်ပုံ ကွဲပြားကြသည်။ အုပ်ချုပ်သူများ၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဆင်တူသည့် အတိုင်းအတာ၊ အလေ့အထ၊ ကျက်စားရာဒေသ၊ မျက်နှာအသွင်အပြင်နှင့် ဆက်ဆံထိတွေ့မှု အခြေအနေအလိုက် တိုင်းရင်းသားများအား ခွဲခြားသတ်မှတ်လေ့ရှိသည်။ ^[၁၀] ဤကဲ့သို့သော သတ်မှတ်ချက်များသည် တိုင်းရင်းသားများ၏ မိမိဘာသာ ပုံဖော်သတ်မှတ်ချက်နှင့် တူညီချက်ရှိသလို ကွာဟချက်များလည်း ရှိသည်။

၁၆၀၃ ခုနှစ် မင်မင်းဆက်ကာလ ချန်တိ ရေးသားသည့် မှတ်တမ်းတွင် ထိုင်ဝမ်တိုင်းရင်းသားများအား “တုန်းဖန်း” (東番 း အရှေ့တိုင်း လူရိုင်းမျိုးနွယ်) ဟု ရေးသားထားသည်။ ထိုကာလအတွင်း ထိုင်ဝမ်ရှိ ဒပ်ခ်ျ ကိုလိုနီအစိုးရမှာမူ မလေးရှားတွင် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် အတွေ့အကြုံကို အစွဲပြုကာ ထိုင်ဝမ်တိုင်းရင်းသားများအား Indias သို့ Blacks ဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ^[၁၁]

၁၈ ရာစုခေတ်ဦးပိုင်း ချင်းမင်းဆက် (မန်ချူးမင်းဆက်) ထိုင်ဝမ်ကို အုပ်ချုပ်လာပြီးနောက် အင်အားကြီးသည့် (တရုတ်) ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရင်းနှီးဆက်စပ်မှု၊ ချင်းမင်းဆက်အပေါ် ဩဇာခံမှု အတိုင်းအတာအလိုက် ထိုင်ဝမ်တိုင်းရင်းသားများအား ပြောင်းလဲသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ချင်းမင်းဆက်၏ ဩဇာကို မခံယူသူများအား စိမ်းဖန်း (生番 း မရင်းနှီးသည့် လူရိုင်း) ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ချင်းမင်းဆက်အပေါ် ဩဇာခံကာ အခွန်ပေးဆောင်သူများအား စိုဖန်း (熟番 း ရင်းနှီးသည့် လူရိုင်း) ဟူ၍လည်းကောင်း သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ချန်လုန်ဧကရာဇ်နှင့် နောက်ပိုင်းကာလ စံများအရ စိုဖန်းများသည် တရုတ်အဖြစ် ပုံသွင်းခံရပြီးသော ချင်းမင်းဆက်အပေါ် ဩဇာခံသော တိုင်းရင်းသားများ ဖြစ်သော်လည်း ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ကွာဟချက်ရှိပြီး လက်တွေ့တွင် တရုတ်လူမျိုးမဟုတ်သောကြောင့် နှိမ်သည့် သဘောဆောင်သည့် ဖန်း (番 း လူရိုင်း) ဆိုသည့် ဝေါဟာရကို ဆက်လက် အသုံးပြုခဲ့သည်။^{[၁၀][၁၂]}

၁၉ ရာစုနှစ်နှောင်းပိုင်းကာလတွင် ထိုင်ဝမ်မြေပြန့်ဒေသ၌ ချင်းမင်းဆက်၏ အုပ်ချုပ်ရေး ခိုင်မြဲလာပြီးနောက် တောင်တန်းဒေသသို့ ဆက်လက် ထိုးဖောက်လာသည့်အလျောက် ဖိန်ဖူဖန်း(平埔番 း မြေပြန့်လူရိုင်း) နှင့် ကောင်းဆန်းဖန်း(高山番 း တောင်ပေါ်လူရိုင်း) ဟူသည့် ဝေါရအသစ် နှစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာပြီး စိမ်းဖန်း၊ စိုဖန်း တို့နှင့် အပြန်အလှန် အစားထိုး အသုံးပြုလာသည်။^[၁၁] နှစ်ပေါင်း ၅၀ နီးပါးကြာမြင့်သည့် ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ်တွင် ဂျပန်မနုဿဗေဒ ပညာရှင်များသည် ဤကဲ့သို့ နှစ်မျိုးခွဲသည့် နည်းလမ်းကို ဆက်လက်အသုံးပြုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၈၉၈ ခုနှစ်တွင် မနုဿဗေဒ ပညာရှင် ခါနို့ရိ အိနို့ (伊能嘉矩) က ပထမဦးဆုံးအကြိမ် ထိုင်ဝမ်တိုင်းရင်းသားများအား မျိုးစု ၄ စု၊ လူမျိုး ၈ မျိုးအဖြစ် စတင်ခွဲခြားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် လူမျိုးအသီးသီး၏ ယဉ်ကျေးမှု ထူးခြားချက်၊ ဖြန့်ကျက်နေထိုင်မှုတို့ကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ် အစပိုင်းတွင် ဂျပန်ပညာရှင်များနှင့် ဂျပန်အစိုးရက ယခင်ခွဲခြားမှုများကို ပြင်ဆင်ခဲ့သည်။ ယခင်က အသုံးပြုသည့် စိုဖန်း၊ ဖိန်ဖူဖန်းကို ဖိန်ဖူကျူ (平埔族 း မြေပြန့်လူမျိုး)၊ စိမ်းဖန်း၊ ကောင်းဆန်းဖန်းကို ကောင်းဆားကျူ (高砂族 း တောင်ပေါ်လူမျိုး) စသည့် ဝေါဟာရများဖြင့် အစားထိုးခဲ့ကြသည်။ ကောင်းဆားကျူတွင် ထိုက်ယာလူမျိုး၊ ပုနုန်လူမျိုး၊ ကျိုးလူမျိုး၊ ဆိုက်ရှလူမျိုး၊ ဖိုင်ဝမ်းလူမျိုး၊ ပေးနန်လူမျိုးနှင့် အာမိလူမျိုးတို့ပါဝင်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ယာမိလူမျိုး（တာဝူလူမျိုး）နှင့် ရူခိုင်လူမျိုး နှစ်မျိုးထပ်ပေါင်းကာ သမားရိုးကျအားဖြင့် ပိုင်းခြားသည့် ထိုင်ဝမ်၏ တိုင်းရင်းသားလူမျိုး ၉ မျိုးဖြစ်လာသည်။ ^[၁၃] ကွန်မင်တန်အစိုးရ ထိုင်ဝမ်ကို အုပ်ချုပ်သည့်ကာလတွင် တိုင်းရင်းသားများအပေါ် ဂျပန်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများ မှေးမှိန်သွားစေရန် ဖိန်တိထုန်ပေါင်း (平地同胞 း မြေပြန့်ပေါက်ဖော်)၊ ဆန်းတိထုန်ပေါင်း (山地同胞 း တောင်ပေါ်ပေါက်ဖော်) စသည့် ဝေါဟာရများဖြင့် ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ်မှ အသုံးအနှုန်းများကို အစားထိုးခဲ့ကာ ထိုင်ဝမ်တိုင်းရင်းသားများသည်လည်း တရုတ်လူမျိုးနွယ်စု တစုဖြစ်ကြောင်း ထင်ဟပ်ပြစေခဲ့သည်။ ^[၁၃]အာအိုစီအစိုးရမှ တိုင်းရင်းသားများအား ဂျပန်တို့၏ လူမျိုး ၉ မျိုး ခွဲခြားပုံကို ဆက်လက် အသုံးပြုခဲ့သော်လည်း ဖိန်ဖူကျူ ဆိုသည့် ခွဲခြားချက်ကို ပယ်ဖျက်ခဲ့သည်။

လက်ရှိ တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုသည့် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများအး တောင်ပေါ်တိုင်းရင်းသားများဟု ခြုံငုံခေါ်ဝေါ်ကြသော်လည်း စနစ်တကျ ခွဲခြားထားခြင်းမရှိပါ။ လက်တွေ့တွင် တောင်ပေါ်တိုင်းရင်းသားများအဖြစ် ခွဲခြားထားသည့် အာမိလူမျိုး၊ ပေးနန်လူမျိုး၊ တာဝူလူမျိုးနှင့် ခါဗာလန်လူမျိုးတို့သည် ရှေးခေတ်က ထိုင်ဝမ်အရှေ့ပိုင်း မြေပြန့်ဒေသတွင် နေထိုင်ကြသည့် လူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ ^[၁၄]

လက်ရှိ ထိုင်ဝမ်တွင် တရားဝင် အသိအမှတ်ထားသည့် တိုင်းရင်းသား လူမျိုး ၁၄ မျိုး ရှိသော်လည်း ဤသို့သော ခွဲခြားမှုသည် ၎င်းတို့၏ မူရင်း လူမှုဖွဲ့စည်းပုံ၊ အလေ့အထနှင့် ယဉ်ကျေးမှုများကို ပကတိ ထင်ဟပ်ြခင်းမရှိသေးဟု ပညာရှင်များက ယူဆကြသည်။ ^[၁၁]တိုင်းရင်းသားများနှင့် ပတ်သက်သည့် စစ်တမ်းများမှာ အစောဆုံးအနေဖြင့် ဒပ်ချပ်ကိုလိုနီခေတ် ၁၆၂၄ ခုနှစ်တွင် ကောက်ယူခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ယင်းမှတ်တမ်းများတွင် တိုင်းရင်းသားများသည် သီးခြားအုပ်စုဖွဲ့ နေထိုင်ကြသည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ထိုစဉ်အခါက ကျေးရွာများအကြား ကုန်ပစ္စည်း ဖလှယ်မှု၊ လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်းနှင့် ပြင်ပရန် ကာကွယ်ရန် မဟာမိတ် ဖွဲ့ခြင်းများ ရှိခဲ့သည်။ ထိုစဉ်အခါက စံနှုန်းများနှင့် မျက်မှောက်ခေတ် မနုဿဗေဒ၊ ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်များ၏ စံနှုန်းထားများအရ ထိုင်ဝမ်ရှိ တိုင်းရင်းသားလူမျိုး ၂၀ မျိုးအဖြစ် ခွဲခြားနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ ^{[၁၅][၁၆]} သို့သော်လည်း ဤလူမျိုးနွယ်စုများအကြား တိုင်းပြည် သို့ လူမျိုး တမျိုးအဖြစ် ပီပီပြင်ပြင် ပေါင်းစည်းခဲ့ခြင်း မရှိပေ။^[၁၇]。