گیاهون

اتی زنده موجودات که چندسلولی هستنه و فتوسنتز کننه

گیاهون
دوره:
کامبرین تاسا شابلون:Fossil range


رج مرتبهقلمرو  [دیگر زوون‌ها]Q36732‏Check for unknown parameters[۱]  مقدار دچی‌ین (P105) ویکی دیتا دله
علمی طبقه‌بندی
محدوده:یوکاریوت
قلمرو:گیاهون
ارنست هکل ۱۸۶۶[۲]شابلون:Verify source
علمی نوم
Plantae[۱]  مقدار دچی‌ین (P225) ویکی دیتا دله
ارنست هکل  مقدار دچی‌ین (P225) ویکی دیتا دله، ۱۸۶۶  مقدار دچی‌ین (P225) ویکی دیتا دله
گیاهون عکس نگارخنه  - ویکی‌مدیا تلمبار  مقدار دچی‌ین (P935) ویکی دیتا دله

گیاهون زنده‌موجوداتِ اتا گتِ دسته هستنه که شه دار، واش‌، چماز، وگ‌لیز‌، کاکتوس و ساکولنت‌ها ره شامل وونّه. گیاهون ِطبقه‌بندی، چندسلولی ِموجوداتِ رج دله دره که یوکاریوت‌ها قلمرو دله قرار گیرنه و اکثراً فتوسنتز پشتی زندگی کننه. گیاهِ بدنه ونه بیخ (=ریشه)، انباره (=ساقه) و ولگ (=برگ) داره و همینسه مثلاً گوشکون دسته، گیاهون ِجیرگروه حساب ننه.[۳] گیاهونی که فتوسنتز کنّه، باعث وونّه که اکسیجن تولید وونه و زمینِ درصد زیادی از اُکسیجن ره گیاهون تأمین کنّه.[۳] دکّل بعضی گیاهون هم درنه که شه نتونّه فتوسنتز پشتی زنده بموندن و شه نیاز ره انگل واری بدست یارنه و اتی موجودِ تن ماسنّه تا ونجه شه خِراک ره هکشن؛ البته گیاهونِ اینتا دسته هم شه میوه، تیم و گول دارنه ولی وشون بیخ ِشکل اتی بیّه که انگل دستوری اتی گیاهونِ خِراک ره بدزده. بعضی گیاهونِ تولید مثل جنسی هسته و بعضی‌شون غیرجنسی هستنه.[۴] گیاهون ره بعضی گدر وشون ِعُمرِ جا رج‌وَندی کانّه؛ بعضی‌شون یک‌سال، بعضی دِ سال و اتی هم چندساله عُمر دارنه.

سرجمع، حدود ۴۲۰۰۰۰ جور گیاه دنیا دله درنه که اکثراً تیم‌دارون جیردسته درنه و شه زنده‌بی‌ین گدر، تیم یلنه تا تکثیر بوون. اکثراً گیاه نتونده حرکت هاکنه و آزادِ اراده ندارنه.[۵] گیاهون دنیایِ اصلی پایه‌ئون جا هستنه. آدمی‌زاد شه خِراک، شه دِوا و خله مواد ره گیاه وَر جه عمل یارنه.[۶]

جیر بخشون

جیردستهچلّهنمونه عکستوضیح
سبز وگ‌لیزون
Green algae
کلروفیتا
Chlorophyta
این دسته بین ۳٬۸۰۰[۷] تا ۴٬۳۰۰[۸] جور دارنه که هنتا طبیعت دله درنه. قدیم‌تر تموم وگ‌لیز خانواده ره این دسته دله قرار دانه که حدود ۷ هزار جور گیاه بی‌یه ولی اسا وشون ِدسته‌بندی ره تغییر هدانه و دیگه تموم وگ‌لیزها ره گیاه ندونّه چون بعضی‌شون فتوسنتز نکنّه.
چاروفیتا
Charophyta
بین ۲٬۸۰۰[۹] ۴ تا ۶ هزار[۱۰]جور دارنه. اینان هم اتی وگ‌لیز هستنه که وشون ره سنگخزه‌تبارون هم گننه.
خزه‌تبارها
Bryophytes
مارکانتیوفیتا
Marchantiophyta
بین ۶ هزار تا ۸ هزار جور هستنه[۱۱] ویشته پچیک-پچیک هستنه و نم‌دار جا درنه. وشون هم گامتوفیت هستنه که یعنن وشون سلول دله فقط ات‌سری ژنتیکی اطلاعات کته. وشون ره جـِگَرواش‌تبارون هم گننه.
آنتوسروتوفیتا
Anthocerotophyta
بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ جور هستنه[۱۲] وشون غیر آوندی هستنه و وشون ره شاخ‌واش‌تبارون هم گننه.
بریوفیتا
Bryophyta
۱۲ هزار جور دارنه.[۱۳] این دسته هم غیرآوندی و نم‌دار ِمناطقِ بومی هستنه. وشون ره «خزه» هم گننه و اولین گیاهونی بینه که بنه سر در بمونه و وشون ِاولیه بدنه ات‌که بیخ، امباره و ولگ ره موندنه. وشون هاگ جه غیرجنسی تکثیر وونه.
چماز تبارون
Pteridophytes
لیکوپودیوفیتا
Lycopodiophyta
این دسته ۱٬۲۰۰ جور هستنه.[۱۴] وشون خَوِر وِرگ‌ِ‌پنجه‌تبارون هم گننه. وشون آوند دارنه. این دسته حدود ۴۱۰ میلیون سال قدمت جه، قدیمی‌ترین دسته هستنه که آوند دارنه.[۱۵]این چلّه هم هاگ جه تکثیر وونه.[۱۶]
پتریدوفیتا
Pteridophyta
۱۱٬۰۰۰ جور «چماز» وجود دارنه.[۱۴] آوندی گیاهونِ اولیه شکل جه تکامل پیدا هکردنه و وشون ولگه کامل بیّه. وشون ولگه‌دار گیاه، زمونی رُش کفنه که تیم اِلنه.
تیم‌دارون
Seed plants
سیکادوفیتا
Cycadophyta
۱۶۰ جور هسته.[۱۷] پایانخل یا نخل‌مونا چماز اتی گیاهون هستنه که وشون قدمت تا پرمین دوره رسنه. دایناسورها این نخل‌مونا گیاهون جه خِراک خِردنه.
گینکوفیتا
Ginkgophyta
فقط اتا زنده جور ونجه باقی بمونسته.[۱۸] گینکو یا جینکو، اتا از قدیمی‌ترین جوره گیاهونی هسته که هنتا زمین دله دره. ونه ولگ ره بعنوان دِوا قرن‌ها مردم کار زننه. ونه ولگه حافظه، تمرکز و یادگیری وسّه مفید هسته.
پینوفیتا
Pinophyta
۶۳۰ جور هسته.[۱۴] مَخروطیان اتی همیشه‌سبز و تیم‌دار گیاه هستنه که ویشته معتدل جا در انّه. وشون امباره چو وونه. وشون ولگه ویشته باریک و سوزنی هسته و ونه دله ثابتِ رگ دارنه. وشون گِرو هم مخروطی شکل دارنه. کاج، سرو، سرخ دار، صنوبر و... این چلّه دله درنه.[۱۹]
گنتوفیتا
Gnetophyta
۷۰ جور دارنه.[۱۴] گنتوم‌تبارون سه‌تا سررجه هستنه که اتا چلّه دله قرار گیرنه. وشون تیم‌دار هستنه ولی وشونِ آوند چو جنس ره دارنه.
ماگنولفیتا
Magnoliophyta
این دسته ۲۵۸٬۶۵۰ جور دارنه.[۲۰] اینتا چلّه خله تنوع دارنه. گلدار گیاهان ِقدمت تا ۴۲۵ میلیون سال جه رسنه و کشاورزی مهم‌ترین عنصر هستنه که بینج، کل گندم، گندم، جو، لله شکر و... این چلّه دله درنه.


نگارخنه

منابع