Eiffeltoorn

De Toorn wurr in de Tiet van’ 28. Januar 1887 bit to’n zum 31. März 1889^[1] vun Gustave Eiffels Firma, de Gustave Eiffel & Cie, för de Weltutstellung to dat hunnertjohrig Jubiläum vun de franzöösch Revolution baut. Allerdings weer nich Eiffel, sonnern Stephen Sauvestre de Architekt, de den Toorn in’ Updrag vun den Swiezer Maurice Koechlin konzipeert hett. Koechlin harr tosommen mit sien Kolleg Emile Nouguier de Idee un hett ok de eerst Entwürfe anfertigt.

De Baukosten vun de Eiffeltoorn weern exakt 7.739.401 Francs un 31 Centimes un weern dormit etwa een Million Francs (bzw. 15 %) hööger as vun Eiffel vörherseggt. In de letzt fiev Maand vun dat Eröffnungsjohr 1889 hebbt aber 1,9 Million Minschen de nee Attrakschoon besöcht, so dat man an Enn’ vun dat Johr all dree Veertel vun de Gesamtkosten all weer innommen harr. De Eiffeltoorn smeet good Gewinn af. 3.000 Metallarbeiter hebbt in 26 Maanden 18.038 vörfertigt Eenzeldeelen ut Iesen mit 2,5 Millionen Nieten tosommenfügt. Bi’n Bau geev dat ünner der Arbeiter kien Doodsfälle, wat in Anbetracht vun de domolig Sekerheitsstandards as ungewöhnlich gellt.

Tonächst is de Eiffeltoorn up Wedderstand in de Pariser Bevölkerung stött, de hüm för en Schandfleck hull. Empört Künstler hebbt hüm as „tragisch Stratenlateern“ betekend un hebbt den „düsteren Fabrikschösteen“ as Entehrung vun de Stadt ansehn. In Künstler- un Literatenkrinken funnen Kampagnen statt, in deren Rahmen vun mehreren Bedeeligten ünnerschreven Floogblööd produzeert wurrn. In‘ Rest vun dat Land kunn man aber de Upregung in de Hööftstadt gröttstendeels nich nahvulltrecken. Hüüd gellt de Eiffeltoorn allgemeen as en vun de muieste Architekturbispelen vun de Welt un Deelen vun de Pariser Bevölkerung nennt hüm intüschen de „iesern Daam“.

Van 1889 bit 1930 weer de Toorn dat hööchst Bowark up de Welt. He hett dormit 1889 dat Washington Monument (169,3 Meter) aflööst. He wurr eerst 1930 dör dat Chrysler Building (319 Meter) in New York överdrapen (bit 1959 weer de Eiffeltoorn 300 Meter hooch, ahn de Antenn, de hüm nu up 324 Meter bringt). Jedoch wurr he all 1931 dör dat Empire State Building (449 Meter, bit to dat Daak 381 Meter) up Platz 3 vun de hööchst Bowarken up de Eer verdrängt. 1958 verlor he ok den Titel vun den hööchsten Toor up de Welt dör den 332 Meter hooch Tokyo Tower, de in ähnlich Bowies erricht wurr.

Oorsprünglich harr Eiffel blots de Genehmigung, den Toorn för twientig Johren stahn to laaten. He sull also 1909 weer afreeten wurrn. As he sück upgrund sien Hööcht aber es wertvull för de Kommunikation herutstell un de eerst transatlantisch Funkverbinnen vun dat nee Johrhunnert mögelk maken dee, kunn he wiederheen stahn blieven.

Da allerdings domols en Langwellensenner an‘ Eiffeltoorn installeert wurr, muss en anner Antennenkonstruktschoon as de hüüd up sien Spitz vörhannen Antennenmast, de eerst nah den Tweeten Weltkrieg installeert wurr, bruukt wurrn. Domols weern an en Gestell böverhalv de Utsichtsplattform an Isolatoren mehrere Antennendrahten befestigt^[2], de to mehreren Afspannpunkten up dat Marsfeld rünnerführen deen. Vun disse Antennendrahten fgungen Speiseleitungen to dat Sendegebäude up dat Marsfeld.

De Toorn weer faken Anloopstäe för Lüüd, de sück sülvst umbringen wullen: Bitlang weern dat etwa 400, de sück vun den Mythos vun den Eiffeltoorn ansoogen föhlt hebbt. Intüschen hett mal all Utgänge un Plattformen vergittert, um wiedere Sülvstmoorde to verhinnern.

An‘ 22. Juli 2003 entstunn dör en Kurzsluss en Brand up de Spitz vun den Eiffeltoorn, direkt över de böverste Besökerplattform. Personen keemen aber nich to Schaa un de Füerwehr kunn den Brand nah een Stünn löschen.

Dat Toornfakwark besteiht ut besünnern Stahl, de in‘ Puddelverfohren verarbeit wurr, wat to sien Holtborkeit bit hüüd bidragen hett. To de Tiet vun de Errichtung weer de old Beteknung „iesen“ för den Bostoff Stahl begäng. Ofschons de Eiffeltoorn mit sien vörfertigt Stahldeelen in en industriell to beteken Bowies ut Eenzelmodulen tosommensett wurr. is dat sien architektonischen Gestaltung togrunnen liggend Prinzip en klassisch – dat Fakwark. Ähnlich as de Kristallpalast vun Joseph Paxton in London hebbt de Konstrukteure vun den Eiffeltoorn en Synthese ut klassisch Bowies un modernen industriellen Fertigungsverfohren henkreegen. Dat Stahlfakwark is bi Gewitterlagen faken Ziel vun Blitzinslääg, de aber upgrund vun Blitzschuulvörkehrungen harmlos sind. Todem neigt de Toorn upgrund vun sien Höcht dorto, bi Wind to schwanken. De bit jetzt gröttste Utslag vun 9 Zentimeter wurr 1999 meeten un dör de domols extrem Hitt noch verstärkt.

För de Allgemeenheit togänglich Plattformen gifft dat up 57, 115 un 276 Metern Hööcht.

Siet de Eröffnung vun den Eiffeltoorn stunnen twee hydraulisch bedreven Düppeldeckeruptöög to Verfügung, de bit to de eerst Plattform fievtig Personen befördern kunnen. De dorför notwennigen hydraulisch Pressen wurrn in de sössteihn Säulen inbaut. Vun den Noordpieler ut keem man mit en Otis-Uptoog direkt in de tweet Etage.

Mit Hülp vun dree Fohrstohlgondels kann man över den Noord-, West- un Oostpieler vun den Eiffeltoorn up de eerst beid Utsichtsplattformen gelangen. In beid Etagen gifft dat jeweils en Restaurant. Buterdem find man in‘ eersten Stock en Utstellung över de Historie vun den Eiffeltoorn. Hier hett de Erbauer de Nahnaams vun 72 Wetenschoppler ingraveeren laaten, as Ehrung un Erinnerung an hör Bidrääg to de Wetenschop, ahn de de Bau vun den Eiffeltoorn nich mögelk weern weer.

Wenn man to de hööchst Plattform will, moot man in de tweet Etage umstiegen un up en annern Fohrstohl wesseln. Eerst 1983 wurr tüschen de tweet un dart Etage veer nee, orangefarven Fohrstöhl inbaut. so dat man de old etwa 1000 Tünn swoor Wendeltrapp nich mehr bruukt. Disse Trapp hett 654 Stufen un is dree Meter breet.

In’n Tweeten Weltkrieg harrn de Franzoosen den Uptoog unbruukbor makt, dormit Adolf Hitler dat Bowark to Foot bestiegen muss, wat he aber nie nich dahn hett.

De hööchst Utsichtsplattform vun den Eiffeltoorn is mit en Hööcht vun 276 Meter de hööchste för de Apenlichkeit togänglich Deel vun en Bowark in de EU. Se hett en överdaakten Deel un en Freeluftberiek.

Etwa all söben Johren moot de Eiffeltoorn (200.000 Quadratmeter Flach) mit etwa 60 Tünnen Farv anstreeken wurrn.^[3] De Anstreek, de vun 25 swindelfree Malermeesters dörführt wurrd, köst etwa dree Million Euro un düert 18 Maand bit to de Fardigstellung. De Farv vun den Toorn is in de Loop vun de Tiet wesselt, von roodbruun to ockergeel, later kastanibruun un letztlich to de hüüdig Bronztoon. De Toorn wurrd in dree Farvschatteeren anmaalt: de hellst Farv an de Spitz un de dunkelste ünnern an‘ Grund.

Nachts wurrd de Eiffeltoorn in‘ Ganzen sowohl vun binnen as ok vun buten anstrahlt. As ständig Inrichtung lüücht allnächtlich vun de Toornspitz ut en roteerend Scheinwerferstrahl, de in ganz Paris to sehn is.To jeder vull Stünn schafft tosätzlich Lampen för ca. fiev Minüüt dörch flink Blinken en Glitzer-Effekt.He nun weer wurrd riesig Lüüchtschrifttüüg as Werbung oder Henwies up aktuelle Ereignisse anbrocht. Van 4. Juli 1925 bit to’n 26. Mai 1936 droog de Eiifeltoorn den Lüüchtschrifttoog C-I-T-R-O-E-N. För den Schrifttoog wurrn rund 200.000 Glühlampen un 33 Kilometer Kabel bruukt. In‘ Tosommenhang mit de Fierlichkeiten to den Johrdusendwennen in‘ Vörfeld vun dat 21. Johrhunnert stunn för en längeren Tiet de Tall „2000“ an de bövere Toornafsnitt.

Luut offiziell Websteed vun de Bedrievsellschap vun den Eiffeltoorn^[4] sall de nächlich Toornbelüüchten nah franzöösch Recht oorheberrechtlich schuult ween, so dat för Verapenlichung vun Fotos Gebühren an de Société Nouvelle d'Exploitation de la Tour Eiffel (SNTE) to entrichten sünd. En Utnahm bild de Afbillen vun den Toorn binnerhalv vun en Panorama-Foto.

• 
  Eiffeltoorn bi Sünnupgang
• 
  Eiffeltoorn mit Park
• 
  Eiffeltoorn vun dat anner Seineufer ut
• 
  Lüüd de vör den Eiffeltoorn wachten dooht
• 
  Marsfeld mit Eiffeltoorn
• 
  Blick vun en Plattform vun den Eiffeltoorn
• 
  Blick vun de böverste Plattform nah ünnern
• 
  An de Basis vun den Eiffeltoorn
• 
  Trägerkonstruktion des Eiffelturms
• 
  Panorama vun den Eiffeltoorn vun ünnern

Watkins Tower

In London geev dat kört nah de Errichtung vun den Pariser Eiffeltoorn en Projekt to Errichtung vun en ähnlich Bowark, den Watkins Tower. De Bau vun dissen Toorn wurr woll 1891 anfungen, bleev aber blots en Baustump, de 1907 weer afreeten wurr.

Berliner Funktoorn

De in de Johren 1924 bit 1926 baut Berliner Funktoorn is ebenfalls en Stahlfaakwarktoorn. Mit en Hööcht vun knapp 150 Metern is he allerdings blots half so hooch un hüm fehlt ok de charakteristisch Bagen vun den Eiffeltoorn.

Sendetoorn Ismaning

In de Johren 1934 bit 1983 stunn up dat Areal vun de Sendeanlaag in Ismaning en 163 Meter hooch Sendetoorn, de bannig Ähnlichkeiten mit den Eiffeltoorn harr un dorum de Ökelnaam „Bayerischer Eiffelturm“ droog. He weer in‘ Ünnerscheed to dat Original en Holtkonstruktion, de vun Bronzedübeln tosommen hollen wurr. An‘ 16. März 1983 wurr dit Bowark, de för de Apenlichkeit nich togänglich weer, wegen Baufälligkeit sprengt.

Sendetoorn Gleiwitz

De 118 Meter hooch Sendetoorn in Gleiwitz droog bit to dat Johr 1945 den Ökelnaam „Schlesischer Eiffelturm“. He is, as de Sendetoorn in Ismaning, en Holtkonstruktion ahn Iesendeelen, de för de Apenlichkeit nich togänglich is. .

Bismarcktoorn

1910 wurr up de Bierstadter Höhe in Wiesbaden en 50 Meter hooch Holttoorn upstellt, de later dör en fast Bowark ersett weern sull. Allerdings wurr da tun finanziellen Gründen nie dörführt un de Toorn, de den Ökelnaam „Wiesbadener Eiffelturm“ droog, wurr 1918 afreeten.

Utchtstoorn Petřín

De Utsichtstoorn Petřín is en 1891 upricht, 60 Meter hooch Stahlfakwarktoorn in Prag. He wurrd faken as lütt Version vun den Eiffeltoorn betekend, wat aber nich korrekt is, den he hett in’ Ünnerscheed to den Eiffeltoorn kien veereckigen, sonner en achteckigen Quersnitt un steiht ok nich as de up veer Stahlfakwarksäulen. In’ Ünnerscheed to de Eiffeltoorn füllt de Ingangshall vun den Utsichtstoorn Petřín den gesamten Platz ut. Een Gemeensamkeit mit den Eiffeltoorn is dorgegen de Utführung vun de leegst Querverbinnen as Rundbögen.

Meest maatstaffgetrüe Nahbauten

• 
  Eiffeltoorn-Replikation in Satteldorf
• 
  Filiatra, Grekenland

• Hotel Paris Las Vegas, 165 Meter hooch
• Tianducheng, bei Hangzhou, Volksrepublik China, 108 Meter hooch
• Shenzhen, Volksrepublik China, 105,7 Meter hooch
• Kings Island Park, Ohio, Vereinigte Staaten, 105,7 Meter hooch
• Kings Dominion Park, Virginia, USA, 84 Meter hooch
• Slobozia, Rumänien, 54 Meter hooch
• Nahbauten iin’t Disney-Land, 31,7 Meter (?) hooch
• Minimundus Modellpark, Kärnten, Öösterriek, 12,8 Meter hooch
• Up dat Daak vun en Industriegebäude in Satteldorf
• Almaty, Kasachstan, Modell 1:10
• Filiatra, Peloponnes, Grekenland
• an’’t franzöösch Kulturzentrum, Berlin, ca. 15 Meter hooch
• Miniwelt, Lichtenstein, Sassen, 12 Meter hooch
• an’ Goldstrand dicht bi Varna in Bulgarien, Utsichtstoorn mit Restaurant, Maatstaff 1:10

Stahlfakwarktoorns, de höhger as de Eiffeltoorn sünd

Bowarken in Frankriek, de höhger as de Eiffeltoorn sünd

 Wiktionary: Eiffeltoorn – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, Översetten

Eiffelturm. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Offiziell „Tour-Eiffel“-Seiten: französisch, englisch, düütsch
• Eiffel-Toorn-Siet in’ Reiseführer Paris