Parthenogenese
De Parthenogenese (ooldgreeksch παρθενογένεσις parthenogenesis, vun παρθένος parthenos „Jumfer“ un γένεσις Genesis „Geboort“, „Tostannkamen“), ok Jumferntügen oder Jumferngeboort nömmt, is en Form vun asexuell Vermehren. Dor weert Nakamen bi tostanne brocht ut Eizellen, de nich befrucht‘ wurrn sünd. Toeerst hett de Bioloog un Philosoph ut de Tied vun de Upklärung, Charles Bonnet, düt Phänomen beschreven.
De wecken Planten un Seken bi de Deerter, as u. a. bi de Blattlüse un Waterflöh, man ok en poor Aarden mank de Fisch un Eerdkrupers, Sniggen un de Blomenpottslang, könnt sik mit bloß een Geslecht vermehren un bruukt dor keen Heken vun desülvige Aart bi. Sunnerliche Hormone sorgt dor for, datt de Eizell sik upföhrn deit, as wenn se befrucht wurrn weer: De Zell fangt an, sik to delen un en Organissen kummt tostann.
Wo de Parthenogenese vorkamen deit
So, as dat bitherto bekannt is, is Parthenogenese swaar oder unmööglich for högere Söögdeerter oder Büdeldeerter. Man bi allerhand Aarten vun Deerter is Jumferntügen al funnen wurrn un hett to Organissen föhrt, de vullstännig sünd. Dat gellt u. a. for düsse Aarden:
- Raddeerter (Rotifera)
- Waterboren (Tardigrada, Familie Echiniscidae)
- Fadenwörmer (Nematoda)
- allerhand Insekten, u. a. Snutenkävers (Curculionidae), Wanneltwiege un Wannelblöder (Phasmatodea), Kopplüse (Pediculus humanus capitis) , Groot Saaghaupeerd (Saga pedo) un de meisten Franjenflunken un Huudflunken; bi de Honnigimme kaamt de Heken (Drohnen) tostanne, wenn de Königin haploide Eier leggt un de nich befrucht weert.
- bi Gallmuggen ut de Geslechter Miastor, Heteropeza un Henria, dorto ok bi den Käver Micromalthus debilis in’n Tosamenhang mit en Pädogenese (Neotenie)
- bannig veel Aarden mank de Mieten (Mieten weert to de Spinnen torekent)
- bi en Reeg vun annere Spinnen, u. a. Skorpione ut de Familie Buthidae (Tityus serrulatus, Hottentotta h. hottentotta)
- Kreefte, sunnerlich Cladocera, Daphnia, Marmorkreeft
- Sniggen, as Thiaridae (u. a. Melanoides tuberculata, Potamopyrgus antipodarum)
- Eerdkrupers, u. a. de austraalsche Gecko Heteronotia binoei[1], de Komodowaran[2] un de Jumferngecko
- veer Aarden mank de Slangen: Watermokassinodder, Noordamerikaanschen Kopperkopp[3], Blomenpottslange (normolerwiese), Tigerpython (as Utnahme)[4]
- fiev Aarden mank de Haie: Wittpunkt-Bambushai[5], Schüffelnesen-Hamerhai[6][7], Lütten Swattspitzenhai[8][9], Kalifoornschen Sullhai[10], Zebrahai[11]
- en poor Vagels, u. a. Puters[12][13][14]