ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ

ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਅਲੈਂਗਿਕ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਾ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਇੱਕ ਗੇਮੇਟ (ਅੰਡਾ ਜਾਂ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ) ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗੇਮੇਟ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਅੰਡੇ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਦੇ ਫਿਊਜ਼ਿੰਗ) ਨਾਲ ਸੰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇੱਕ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਜੀਵ ਨਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਤਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬੂਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਬੂਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਰ ਤੋਂ ਇਕੱਲੇ ਮਾਦਾ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ (Parthenogenesis) ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੱਪ, ਪੰਛੀਆਂ, ਕਿਰਲੀਆਂ, ਕੱਛੂਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਰਕਾਂ ਤੇ ਹੁਣ ਮਗਰਮੱਛ ਵੀ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ^[1] ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਅਣਪਛਾਤੇ ਅੰਡੇ ਸੈੱਲ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ। ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਐਪੋਮਿਕਸਿਸ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਵ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹਾ ਪਰ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਜੀਵ ਮਾਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਲਗੀ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅੰਡੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ^[1]

ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਪੌਦਿਆਂ, ਐਲਗੀ, ਅਵਰਟੀਬ੍ਰੇਟ ਜਾਨਵਰਾਂ ( ਨੇਮਾਟੋਡਸ, ਕੁਝ ਟਾਰਡੀਗ੍ਰੇਡ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਪਿੱਸੂ, ਕੁਝ ਬਿੱਛੂ, ਐਫੀਡਜ਼, ਕੁਝ ਕੀਟ, ਕੁਝ ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ, ਕੁਝ ਫਾਸਮੈਟੋਡੀਆ ਅਤੇ ਪਰਜੀਵੀ ਭੇਡੂਆਂ ) ਅਤੇ ਕੁਝ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ (ਕੁਝ ਮੱਛੀਆਂ ^[2] ਉਭੀਵੀਆਂ, ਰੀਂਗਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ^{[3] [4] [5]} ਅਤੇ ਪੰਛੀ ^{[6] [7] [8]} )। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਨੂੰ ਮੱਛੀ, ਉਭੀਬੀਆਂ ਅਤੇ ਚੂਹਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਨਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਕਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ^{[9] [10]}

ਸਧਾਰਣ ਅੰਡੇ ਦੇ ਸੈੱਲ ਮੀਓਸਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਬਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੈਪਲੋਇਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅੱਧੇ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੈਪਲੋਇਡ ਵਿਅਕਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਵਿਵਹਾਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਾਰਥੀਨੋਜੈਨੇਟਿਕ ਔਲਾਦ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਪਲੋਇਡ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਨੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮਜ਼ ਦੀ ਡਿਪਲੋਇਡ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਵਿਧੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਟਿਕ ਔਲਾਦ ਮਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਤੇ ਅੱਧੇ ਐਲੀਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਕਲੋਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਕਲੋਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਕਲੋਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੀਓਸਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਮੀਓਸਿਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੇ ਐਲੀਲਾਂ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਡੀਐਨਏ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਮੀਓਸਿਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰਿਵਰਤਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

XY ਜਾਂ X0 ਲਿੰਗ-ਨਿਰਧਾਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਥੀਨੋਜੈਨੇਟਿਕ ਔਲਾਦ ਦੇ ਦੋ X ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ZW ਲਿੰਗ-ਨਿਰਧਾਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਜਾਂ ਤਾਂ ਦੋ Z ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ (ਪੁਰਸ਼) ਜਾਂ ਦੋ W ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੈਰ-ਵਿਹਾਰਕ ਪਰ ਘੱਟ ਹੀ ਇੱਕ ਮਾਦਾ), ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ Z ਅਤੇ ਇੱਕ W ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ (ਮਾਦਾ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਆਈਸੋਗੈਮਸ ਸਪੀਸੀਜ਼ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ^[11]