ବାରିପଦା

୧୯୦୫ ଜୁଲାଇ ୧ ତାରିଖରେ ବାରିପଦା ପୌର ପରିଷଦ ତତ୍କାଳୀନ ମହାରାଜା ଶ୍ରୀରାମ ଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଦେଓଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା । ୧୯୨୨ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ପୌରପରିଷଦ ରେଗୁଲେଶନ ଆକ୍ଟ ବଳରେ ଚାଲିଥିବା ବେଳେ ୧୯୨୨ରେ ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି ଆକ୍ଟ ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଥିଲା । ମୟୂରଭଞ୍ଜ ପୌର ପରିଷଦରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।^[୩] ବାରିପଦା ପୂର୍ବରୁ ଭଂଜ ରାଜବଂଶର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା । ମୟୂରଭଞ୍ଜର ଭୁତପୁର୍ବ ରାଜା ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଭଂଜଦେଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ଟ୍ରେନ ପ୍ରଣାଳି ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ବାରିପଦାରେ ଥିବା ଏମ୍. ପି. ସି. ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଏମ୍. କେ. ସି. ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏହି ବଂଶର ଶାସନ ଅଧିନରେ ବନା ଯାଇଥିଲା।

ଏହାର ଅବସ୍ଥାନ 21°56′N 86°43′E / 21.94°N 86.72°E / 21.94; 86.72 ।ବାରିପଦା ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ୨୧°୯୪`ଉତ୍ତର, ୮୬°୭୨` ପୁର୍ବରେ ଅଛି । ସମୁଦ୍ର ପତନରୁ ଏହାର ଉଚ୍ଚତା ୩୬ ମିଟର (୧୧୮ ଫୁଟ) ।^[୪]

୨୦୦୧ ଜଣଗଣନା ଅନୁସାରେ,^[୫] ବାରିପଦାର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୯୪,୯୪୭ । ପୁରୁଷ ୫୩% ଆଉ ମହିଳା ୪୭% । ବାରିପଦାର ପଢୁଆ ହାର ୭୭%, ଯାହାକି ଜାତୀୟ ସାକ୍ଷରତା ହାର ୫୯.୫%ରୁ ବେଶି, ୮୭% ପୁରୁଷ, ୬୫% ମହିଳା । ଲୋକସଖ୍ୟାର ୧୧% ଛ ବର୍ଷରୁ କମ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ, ରେଳ ଯାତାୟତରେ ବାରିପଦା ପ୍ରଥମ । ସେତେବେଳର ରାଜା ଏଚ.ଏଚ. ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଦେବ ବାରିପଦାକୁ ନେରୋଗଜ ରେଳଦ୍ୱାରା ହାଓଡ଼ା-ଚେନ୍ନାଇ ପଥକୁ ସଂଯୋଗ କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ବିମାନ ବନ୍ଦର ରାସଗୋବିନ୍ଦପୁର(ସହରରୁ ୬୦ କିଲୋମିଟର) ଏବଂ ରାଜାବସା (ସହରରୁ ୧୬ କିଲୋମିଟର)ରେ ବନା ଯାଇଥିଲା । ଏହି ବିମାନ ବନ୍ଦରରେ 2 କିଲୋମିଟର ବିମାନ ଦୌଡପଥ ଅଛି ଏବଂ ଏଯାହିଁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଉପସ୍ଥିତ । ବିଶ୍ୱ ଯୁଦ୍ଧ ୨ ସମୟରେ ଏହି ବିମାନ ବନ୍ଦରର ନିର୍ମାଣ କରା ଯାଇଥିଲା ।

ବାରିପଦା ଛଉ ନାଚ ପାଇଁ ବିଶ୍ୱ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଚୈତ୍ର ପର୍ବ ଅପ୍ରେଲ ମଝିରେ ପାଳନ କରାଯାଏ, ଯାହା ସେଠିକାର ଦକ୍ଷତା ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ଉତ୍ତରସାଇ ଓ ଦକ୍ଷିଣସାଇ ଦୁଇଟି ଯାହା ଛଉ ନାଚ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି ।ମୁଢ଼ି ପାଇଁ ବାରିପଦା ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।

ଏଠାରେ ରଥଯାତ୍ରା ଏକ ବଡ଼ ପର୍ବ ଏବଂ ଏଇଟା ବହୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏହା ପୁରୀର ରଥଯାତ୍ରା ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଦ୍ୱିତୀୟ ବଡ଼ ରଥଯାତ୍ରା । ଏହି କାରଣରୁ ବାରିପଦାକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ବି କହନ୍ତି । ତିନୋଟି ରଥ ଗୁଡିକୁ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରୁ ମାଉସି ମାଁ ମନ୍ଦିର ଯାଏଁ ଟଣା ଯାଏ । ମାଁ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ରଥ କେବଳ ମହିଳାମାନେ ଟାଣନ୍ତି । ବାରିପଦାରେ ରଥଯାତ୍ରା ପୁରୀର ରଥଯାତ୍ରାର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ।

ମାଁ ଅମ୍ବିକା ମନ୍ଦିର, ଯେଉଁଠି ମାଁ ଅମ୍ବିକା ପୁଜା ପାଆନ୍ତି, ବଡ଼ବଜାରରେ ଉପସ୍ଥିତ ଏବଂ ଲୋକେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରତିଦିନ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଯାଆନ୍ତି । ଏହି ମନ୍ଦିର ବାରିପଦା ବସ ସ୍ଟେଂଡରୁ ଏକ କିଲୋମିଟର ପାଖା-ପାଖି ଦୁର ହେବ ।

ବାରିପଦାର ତକତପୁର ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଅବସ୍ଥିତ । ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ମହାରାଜା ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ମହାରାଜା ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଅବସ୍ଥିତ । ସବୁଠୁ ପୁରାତନ ବିଦ୍ୟଳୟ ହେଉଛି ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ହାଇସ୍କୁଲ(୧୮୮୯) ।ଏଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ୟ ଅଛି ,କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ଲକ୍ଷ୍ମିପୋଷି ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ମୁର୍ଗାବାଡି, ବାରିପଦା । ଏଇଠି ଥିବା ଅନ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ସେନ୍ଟ ଏନ୍ନି କୋଂଭେନ୍ଟ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ସ୍ଟେସନ ବଜାର; ସେନ୍ଟ ମେରି କୋଂଭେନ୍ଟ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ଲକ୍ଷ୍ମିପୋସି, ପୋଲିସ ଲାଇନ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପାୱେଲ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଭଞ୍ଜପୁର ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ । ଏଇଠି ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଆଇନ କଲେଜ, ତକତ୍ ପୁର ମଧ୍ୟ ଅଛି ।