ଶେୟାର
ଶେୟାର (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ share) ହେଉଛି ମ୍ୟୁଚୁଆଲ ଫଣ୍ଡ, ଲିମିଟେଡ଼ ପାର୍ଟନରସିପ, ରିୟଲ ଇଷ୍ଟେଟ ଏବଂ ନିବେଶ ଟ୍ରଷ୍ଟର ଏକ ୟୁନିଟ ।[୧] କର୍ପୋରେସନ କିମ୍ବା କମ୍ପାନୀର ଶେୟାର ରଖିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସେହି ସଂସ୍ଥାର ଶେୟାରଧାରୀ ବା ଶେୟାରହୋଲଡର (Shareholder) କୁହାଯାଇଥାଏ ।[୨] ଗୋଟିଏ ଶେୟାର, ଶେୟାରଧାରୀଙ୍କର ସେହି କମ୍ପାନୀର ମାଲିକାନାର ଏକପ୍ରକାର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ଗୋଟିଏ ଶେୟାରର ମୂଳ ନାମିତ ମୂଲ୍ୟକୁ ଏହାର ଫେସ ଭାଲ୍ୟୁ (Face value) କୁହାଯାଇଥାଏ । ଉନ୍ମୋଚନ କରାଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଶେୟାର ଗୁଡ଼ିକର ଫେସ ଭାଲ୍ୟୁ ମୂଲ୍ୟକୁ ଯୋଗକଲେ ସେହି କମ୍ପାନୀର ପୁଞ୍ଜି ବା କ୍ୟାପିଟାଲ ଅର୍ଥ ମିଳିଥାଏ,[୩] ଗୋଟିଏ ଶେୟାରର ଫେସ ଭାଲ୍ୟୁ, ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ସହ ମେଳ ଖାଇପାରେ ନଖାଇ ବି ପାରେ ।
ଗୋଟିଏ ଶେୟାରଧାରୀଙ୍କୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟକୁ ଡିଭିଡେଣ୍ଡ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଶେୟାର କିଣାବିକା କରିବାକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଏକ ଦଲାଲ ବା ବ୍ରୋକର ମଧ୍ୟଦେଇ ଯିବାକୁ ପଡ଼େ ।[୪]
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଶେୟାର ଅଛି । ଯଥା: ଇକ୍ୱିଟି, ପ୍ରିଫରେନ୍ସ, ବୋନସ, ରାଇଟ୍ସ, କର୍ମଚାରୀ ଷ୍ଟକ ବିକଳ୍ପ ଯୋଜନା ଏବଂ ସ୍ୱେଟ ଇକ୍ୱିଟି ଶେୟାର ।
ମୂଲ୍ୟ
ବିଭିନ୍ନ ବଜାରର ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଶେୟାରଗୁଡିକ ମୂଲ୍ୟଯୁକ୍ତ, କିନ୍ତୁ ଏକ ମୌଳିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ହେଉଛି ଏକ ଅଂଶ ମୂଲ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଯେଉଁଥିରେ ବିକ୍ରୟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ | ବଜାରର ଲିକ୍ୟୁଇଡିଟି ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବିଚାର ଅଟେ ଯେ, ଏକ ଅଂଶ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ବିକ୍ରୟ ହୋଇପାରିବ କି ନାହିଁ | କ୍ରେତା ଏବଂ ବିକ୍ରେତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶେୟାରର ପ୍ରକୃତ ବିକ୍ରୟ କାରବାର ସାଧାରଣତଃ ସେହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଶେୟାରର “ପ୍ରକୃତ ମୂଲ୍ୟ” ପରି ସର୍ବୋତ୍ତମ ପ୍ରିମା ଫେସୀ ବଜାର ସୂଚକ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ବିବେଚନା କରାଯାଏ |
ପରିଭାଷା
- ବକେୟା ଅଂଶଧନ ହେଉଛି ଯାହା ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ବୀକୃତପ୍ରାପ୍ତ, କମ୍ପାନୀଦ୍ୱାରା ଜାରି ଏବଂ ତୃତୀୟ ପକ୍ଷଦ୍ୱାରା ଧାରଣ କରାଯାଇଛି। ଶେୟାର ମୂଲ୍ୟ ବକେୟା ସମୟ ଶେୟାର ମୂଲ୍ୟ କମ୍ପାନୀର ବଜାର ପୁଞ୍ଜିକରଣ ଦେଇଥାଏ, ଯାହା ଯଦି ବାଣିଜ୍ୟ ମୂଲ୍ୟ ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ ତେବେ କମ୍ପାନୀ କିଣିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ହେବ |
- ଟ୍ରେଜେରୀ ଶେୟାରଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବୀକୃତପ୍ରାପ୍ତ, ଜାରି ଏବଂ କମ୍ପାନୀ ନିଜେ ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି |
- ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଶେୟାରଗୁଡିକ ହେଉଛି ବକେୟା ଏବଂ ଟ୍ରେଜେରୀ ଶେୟାରଗୁଡିକର ସମଷ୍ଟି |
ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଅଂଶୀଦାର କରନ୍ତୁ
ଏତିହାସିକ ଭାବରେ, ନିବେଶକମାନଙ୍କୁ ଶେୟାରଗୁଡିକର ମାଲିକାନାର ପ୍ରମାଣ ଭାବରେ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା | ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ, ପ୍ରମାଣପତ୍ର ସବୁବେଳେ ଦିଆଯାଇନଥାଏ ଏବଂ ମାଲିକାନା ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଭାବରେ ଏକ ସିଷ୍ଟମଦ୍ୱାରା ରେକର୍ଡ ହୋଇପାରେ ଯେପରିକି CREST କିମ୍ବା DTCC |