Blokada Górskiego Karabachu

Górski Karabach to znajdujące się na Kaukazie państwo nieuznawane ze stolicą w Stepanakercie. W wyniku porozumienia kończącego wojnę 44-dniową (II wojnę o Górski Karabach) Górski Karbach utracił znaczną część swojego wcześniejszego terytorium, w tym między innymi miasta Ağdam i Şuşa^[1][2]. Wobec tego dużego znaczenia nabrała jedyna droga łącząca Armenię i Górski Karabach^[3] – korytarz laczyński. Według prezydenta Górskiego Karabachu nawet 90% żywności konsumowanej przez mieszkańców państwa było przewożone przez korytarz laczyński^[4]. W myśl porozumienia kończącego wojnę 44-dniową do 2025 roku korytarz laczyński miał być ochraniany przez rosyjskie siły pokojowe^[5].

Rankiem 12 grudnia 2022 roku grupa osób podających się za aktywistów ekologicznych rozpoczęła blokadę korytarza laczyńskiego^[6]. Aktywiści domagali się zgody na monitoring karabaskich złóż złota, miedzi oraz molibdenu. Faktycznie znaczną część aktywistów tworzyli urzędnicy służby cywilnej, wojskowi oraz działacze organizacji pozarządowych powiązanych z rządem Azerbejdżanu^[7]. Zajmujący się regionem brytyjski dziennikarz Thomas de Waal przyrównał azerbejdżańskich aktywistów do zielonych ludzików biorących udział w aneksji Krymu przez Rosję^[8]. Skutkiem blokady było całkowite uniemożliwienie przemieszczania się pojazdów przez korytarz laczyński; zezwolono jedynie na przemieszczanie się ciężarówek Czerwonego Krzyża z pomocą humanitarną i sił rosyjskich^[9]. 13 grudnia do Górskiego Karabachu przestał docierać gaz. 14 grudnia w republice wprowadzono przymus oszczędzania gazu i benzyny oraz odwołano zajęcia w szkołach^[6]. W styczniu 2023 roku w Karabachu wprowadzono kartki na niektóre produkty żywnościowe (reglamentacja) na m.in. ryż, kaszę i cukier^[10]. 26 marca 2023 roku Azerbejdżan umocnił blokadę zajmując terytoria wokół korytarza laczyńskiego i tworząc punkt kontrolny na terenie korytarza^[11]. Od 15 czerwca trwa pełna blokada; korytarzem laczyńskim nie mogą się przemieszczać również pojazdy Czerwonego Krzyża i rosyjskie siły pokojowe^[12][13]. Przy tym Azerbejdżan oskarżył Armeński Czerwony Krzyż o przemyt^[14]. 14 lipca Azerbejdżan ponownie zezwolił Czerwonemu Krzyżowi na ewakuację ciężko chorych mieszkańców Górskiego Karabachu^[15]. 29 lipca doszło do zatrzymania mieszkańca Górskiego Karabachu przewożonego do Armenii na leczenie pojazdami Czerwonego Krzyża. Zatrzymania dokonali Azerowie stacjonujący w punkcie kontrolnym w korytarzu laczyńskim^[16]. 15 sierpnia pierwsza osoba w Górskim Karabachu w czasie blokady zmarła z powodu przewlekłego niedożywienia^[17]. 28 sierpnia Azerbejdżan zatrzymał kolejnych trzech młodych mieszkańców Górskiego Karabachu eskortowanych przez rosyjskie siły pokojowe^[18]. 19 września siły azerbejdżańskie rozpoczęły „operację antyterrorystyczną” w Górskim Karabachu; pod ostrzałem znalazł się Stepanakert^[19]. III wojna w Górskim Karabachu zakończyła się zwycięstwem Azerbejdżanu – w wyniku porozumienia pomiędzy Azerbejdżanem a władzami Górskiego Karabachu struktury Górskiego Karabachu mają zostać rozwiązane 1 stycznia 2024 roku (choć de facto Górski Karabach już przed tym terminem znalazł się pod kontrolą Azerbejdżanu). 24 września 2023 roku Azerowie zezwolili na ewakuację Ormian z Górskiego Karabachu poprzez korytarz laczyński^[20].

Blokada wywołała w Górskim Karabachu kryzys humanitarny. Występują poważne niedobory żywności, paliwa oraz leków^[21]. Na przełomie lipca i sierpnia 2023 roku wystąpiły braki chleba w niektórych miastach^[22], a w wielu żeby go otrzymać trzeba było stać kilka godzin w kolejce^[23]. Odnotowano wzrost śmiertelności wśród osób z chorobami krążenia i nowotworami, zaś blisko 90% kobiet w ciąży cierpi na anemię^[24]. W jednej z lokalnych klinik zaobserwowano trzykrotny wzrost poronień^[25]. Doszło również do rozdzielenia wielu rodzin i masowego bezrobocia^[26]. Część ekspertów scharakteryzowała blokadę korytarza laczyńskiego jako próbę dokonania ludobójstwa i czystek etnicznych na ludności ormiańskiej^{[27][28][29][30]}. W wyniku blokady zmarło czterech cywili – pacjent, którego nie można było przewieźć do szpitala w Armenii, dwójka dzieci oraz mężczyzna zmarły z powodu przewlekłego niedożywienia^[31][32][17].

• 
  Kartki na żywność wprowadzone w Górskim Karabachu
• 
  Kolejka po żywność w Stepanakercie
• 
  Puste sklepy spożywcze
• 
  Puste sklepy spożywcze
• 
  Członkowie Misji Unii Europejskiej w Armenii obserwują azerbejdżański punkt kontrolny w korytarzu laczyńskim i blokowany konwój z pomocą humanitarną

• Były główny prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego Luis Moreno-Ocampo uznał blokadę za ludobójstwo^[33]. Wezwał również Radę Bezpieczeństwa ONZ do wniesienia sprawy przeciwko Azerbejdżanowi do Międzynarodowego Trybunału Karnego^[34].
• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości nakazał Azerbejdżanowi odblokowanie korytarza laczyńskiego^[35].
• Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej Senatu RP wezwała Azerbejdżan do odblokowania korytarza laczyńskiego^[36].
• Sekretarz Stanu USA Antony Blinken wyraził zaniepokojenie pogarszającymi się warunkami humanitarnymi w Górskim Karabachu^[22].
• Sekretarz Generalny Układu Organizacji o Bezpieczeństwie Zbiorowym stwierdził, że problem blokady Górskiego Karabachu wykracza poza zakres odpowiedzialności organizacji^[37].
• Ambasador Turcji w Azerbejdżanie Cahit Bağcı oświadczył, że Górski Karabach to część Azerbejdżanu^[37].
• 16 sierpnia 2023 roku w sprawie blokady Górskiego Karabachu odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ^[38][39].