Międzynarodowy Trybunał Karny
Międzynarodowy Trybunał Karny, MTK (ang. International Criminal Court, ICC) – pierwszy w historii stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia osób fizycznych oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, takich jak zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne i agresje, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Siedzibą Trybunału jest Haga.
Siedziba MTK w Hadze | |
Podstawa prawna | Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego |
---|---|
Organizacja wewnętrzna | |
Przewodniczy | Prezes Międzynarodowego Trybunału Karnego |
Funkcjonowanie | |
Okres funkcjonowania | od 1 lipca 2002 |
Siedziba | |
Język urzędowy | |
Strona internetowa | |
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Historia i podstawa działania
MTK powstał na podstawie przyjętego 17 lipca 1998 roku Statutu Rzymskiego[1], wynegocjowanego po sześciu tygodniach obrad w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie[2]. Za jego przyjęciem głosowało 120 państw, 7 było przeciw, 21 wstrzymało się od głosu[1][3][2]. W listopadzie 2016 roku Rosja ogłosiła, że zrywa stosunki z MTK wycofując swój podpis z traktatu założycielskiego (Statutu Rzymskiego), na podstawie dekretu prezydenta Rosji W. Putina[4][5].
Rozpoczęcie funkcjonowania Trybunału nastąpiło 1 lipca 2002, zgodnie z art. 126 ust. 1 Statutu pierwszego dnia miesiąca po upływie sześćdziesięciu dni od ratyfikacji i złożenia dokumentów ratyfikacyjnych przez przedstawicieli 60 krajów (wstępnie zakładano, że nastąpi to do 31 grudnia 2000 r.).
Depozytariuszem jest Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych (art. 125 Statutu). Statut sporządzono w językach: arabskim, chińskim, angielskim, francuskim, rosyjskim i hiszpańskim (art. 128).
Polska ratyfikowała Statut 9 października 2001 zgodnie z ustawą z 5 lipca 2001 r.[6], 12 listopada 2001 r. złożono Sekretarzowi Generalnemu ONZ dokument ratyfikacyjny[7].
Jurysdykcja
MTK sądzi następujące zbrodnie:
- ludobójstwo (na podstawie definicji zaczerpniętej z konwencji o ściganiu zbrodni ludobójstwa z 1948)[8]
- zbrodnie przeciwko ludzkości (definicje zaczerpnięte ze statutów trybunałów: norymberskiego, haskiego dla byłej Jugosławii oraz trybunału w Arushy): dokonane w sposób systematyczny lub na wielką skalę, za poduszczeniem organizacji bądź grupy, morderstwa, eksterminacja, tortury, obracanie w niewolników, prześladowania z powodów politycznych, religijnych lub zinstytucjonalizowana dyskryminacja, deportacja ludności, gwałt, zmuszanie do prostytucji i wszelkie inne formy przemocy seksualnej[9]
- zbrodnie wojenne na podstawie: konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (1949) wraz z protokołami dodatkowymi (1977), deklaracje haskie o zakazie pocisków z gazami oraz rozszerzających się lub spłaszczających w ciele ludzkim (1899), IV konwencji haskiej o zasadach wojny lądowej (1907), protokołu o zakazie używania broni chemicznej i gazowej (1925)[10]
- agresja (rozpatrywanie spraw z tego punktu jest zawieszone do czasu wypracowania jasnej definicji określenia „agresja”)[11][12].
Trybunał może sądzić wyłącznie osoby fizyczne i tylko za czyny popełnione po wejściu w życie statutu lub po jego przyjęciu przez dane państwo.
Wśród zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału w żadnym miejscu nie została wymieniona zbrodnia terroryzmu, chociaż można w drodze wykładni odpowiednich przepisów Statutu (art. 7 Statutu MTK) uznać, że stanowi ona szczególnego rodzaju przypadek zbrodni przeciwko ludzkości. Warto podkreślić, że zbrodnia terroryzmu celowo została pominięta w czasie negocjacji na konferencji rzymskiej, gdyż nie było zgodności co do definicji zbrodni terroryzmu między państwami. W obawie przed konfliktem mogącym udaremnić przyjęcie Statutu MTK, zrezygnowano z dyskusji nad zbrodnią terroryzmu. Należy pamiętać, że Statut MTK został wynegocjowany w 1998 r., czyli przed zamachami 11 września 2001.
Ze względu na to, że część mocarstw odmówiła podpisania Statutu Rzymskiego (Chiny, Rosja), część zaś z tych które podpisały, nie ratyfikowało go (USA, Izrael)[13], istnieje zagrożenie, że Międzynarodowy Trybunał Karny straci możliwość działania[14].
Aktualnie prokurator Trybunału (Luis Moreno-Ocampo) prowadzi postępowanie w sprawie zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału, które miały miejsce w Demokratycznej Republice Konga, w Ugandzie, w Republice Środkowoafrykańskiej i w Sudanie.
Trybunał jest uprawniony do sądzenia osób fizycznych, a nie państw. Misją Trybunału jest pociąganie do indywidualnej odpowiedzialności karnej tych osób, które są sprawcami najpoważniejszych przestępstw wymierzonych przeciwko międzynarodowej społeczności: zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa i w przyszłości także zapewne zbrodni agresji[15]. MTK ma funkcjonować jako trybunał stały i uniwersalny, by w przyszłości nie musiały być powoływane trybunały specjalne.
Skład
W lutym 2003 wybrano pierwszych 18 sędziów Trybunału, którymi zostali:
- Rene Blattmann (Boliwia, do 2009)
- Maureen Harding Clark (Irlandia, do 2012)
- Fatoumata Dembele Diarra (Mali, do 2012)
- Adrian Fulford (Wielka Brytania, do 2012)
- Karl Terrence Hudson-Phillips (Trynidad i Tobago, do 2012)
- Claude Jorda (Francja, do 2009)
- Hans-Peter Kaul (Niemcy, do 2006)
- Philippe Kirsch (Kanada, do 2009)
- Erkki Kourula (Finlandia, do 2006)
- Akua Kuenyehia (Ghana, do 2006)
- Elizabeth Odio Benito (Kostaryka, do 2012)
- Georghios Pikis (Cypr, do 2009)
- Navanethem Pillay (RPA, do 2009)
- Mauro Politi (Włochy, do 2009)
- Tuiloma Neroni Slade (Samoa, do 2006)
- Song Sang-hyun (Korea Południowa, do 2006)
- Sylvia de Figueiredo Steiner (Brazylia, do 2012)
- Anita Ušacka (Łotwa, do 2006)
Kandydowała także Polka, prof. Eleonora Zielińska, jednak nie została wybrana.
W marcu 2003 pierwszym prezesem Trybunału został P. Kirsch, a jego zastępczyniami A. Kuenyehia (pierwszy wiceprezes) i E. Odio Benito (drugi wiceprezes).
W kwietniu 2003 prokuratorem Trybunału został Argentyńczyk Luis Moreno-Ocampo.
Prezesi i wiceprezesi Trybunału
- 2003–2006
- prezes Philippe Kirsch
- I wiceprezes Akua Kuenyehia
- II wiceprezes Elizabeth Odio Benito
- 2006–2009
- prezes Philippe Kirsch
- I wiceprezes Akua Kuenyehia
- II wiceprezes René Blattmann
- 2009–2012
- prezes Song Sang-hyun
- I wiceprezes Fatoumata Dembele Diarra
- II wiceprezes Hans-Peter Kaul
- 2012–2015
- prezes Song Sang-hyun
- I wiceprezes Sanji Mmasenono Monageng
- II wiceprezes Cuno Tarfusser
- 2015–2018[16]
- prezes Silvia Fernández de Gurmendi
- I wiceprezes Joyce Aluoch
- II wiceprezes Kuniko Ozaki
- 2018–2021[17]
- prezes Chile Eboe-Osuji
- I wiceprezes Robert Fremr
- II wiceprezes Marc Perrin de Brichambaut
- od 2021[18]
- prezes Piotr Hofmański
- I wiceprezes Luz del Carmen Ibáñez Carranza
- II wiceprezes Antoine Kesia-Mbe Mindua
Kadencje sędziowskie w Trybunale
- 2003–2009
- René Blattmann
- Philippe Kirsch
- Georghios Pikis
- Mauro Politi
- Navanethem Pillay (do 2008, zrezygnowała w związku z wyborem na Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka)
- Claude Jorda (do 2007, zrezygnował ze względu na zły stan zdrowia; w jego miejsce wybrana została Fumiko Saiga, Japonia)
- 2003–2012
- Maureen Harding Clark (do 2006, zrezygnowała w związku z powołaniem do Sądu Najwyższego Irlandii; w jej miejsce wybrany Bruno Cotte, Francja)
- Fatoumata Dembele Diarra
- Adrian Fulford
- Karl Terrence Hudson-Phillips (do 2007, zrezygnował z przyczyn osobistych; w jego miejsce wybrany Daniel David Ntanda Nsereko, Uganda)
- Elizabeth Odio Benito
- Sylvia de Figueiredo Steiner
- 2006–2015
- Anita Ušacka (Łotwa), wybrana ponownie
- Erkki Kourula (Finlandia), wybrany ponownie
- Akua Kuenyehia (Ghana), wybrana ponownie
- Song Sang-hyun (Korea Południowa), wybrany ponownie
- Hans-Peter Kaul (Niemcy), wybrany ponownie
- Ekaterina Trendafiłowa (Bułgaria)
- 2009–2018
- Joyce Aluoch (Kenia)
- Sanji Mmasenono Monageng (Botswana)
- Cuno Tarfusser (Włochy)
- Chris Van Den Wyngaert (Belgia)
- Mohamed Shahabuddeen (Gujana; zrezygnował w lutym 2009 przed objęciem urzędu; w jego miejsce wybrana Sylvia Alejandra Fernández de Gurmendi, Argentyna)
- Fumiko Saiga (Japonia), wybrana ponownie (zmarła w kwietniu 2009; w jej miejsce wybrana Kuniko Ozaki, Japonia)
W grudniu 2014 na stanowisko sędziego został wybrany na kadencję 2015–2024 Piotr Hofmański, pierwszy Polak w historii tego Trybunału[19]. 11 marca 2021 sędzia Hofmański został Przewodniczącym Trybunału[18].
Procedura
Prawo kierowania spraw do Trybunału mają:
- państwa-strony statutu rzymskiego
- prokurator MTK (art. 15)
- Rada Bezpieczeństwa ONZ
Rada Bezpieczeństwa może na 12 miesięcy zablokować każde postępowanie, z możliwością przedłużenia tego okresu nieograniczoną liczbę razy. Państwo przystępujące do statutu może przez 7 lat nie uznawać jurysdykcji trybunału w odniesieniu do zbrodni wojennych. Trybunał działa zgodnie z zasadami norymberskimi. Katalog kar możliwych do wymierzenia przez MTK nie przewiduje kary śmierci. Maksymalna możliwa kara to 30 lat pozbawienia wolności lub kara dożywotniego pozbawienia wolności. Kary wykonywane są w zakładach karnych na terytorium państwa wyznaczonego przez Trybunał z listy państw, które zadeklarowały wolę przyjęcia osób skazanych (art. 103 statutu rzymskiego). Każdy skazany ma prawo ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu 2/3 wymierzonej przez Trybunał kary lub 25 lat w przypadku kary dożywotniego pozbawienia wolności (art. 110). W przypadku, gdy dane państwo wbrew przepisom statutu rzymskiego odmawia współpracy z Trybunałem, uniemożliwiając mu w ten sposób wykonywanie jego statutowych funkcji i uprawnień, Trybunał może zgłosić ten fakt zgromadzeniu państw-stron statutu rzymskiego lub Radzie Bezpieczeństwa (ale tylko jeśli to ona wniosła daną sprawę).
Finansowanie
ICC jest finansowany przez państwa strony Statutu Rzymskiego (część XII, art. 113 – 118). Suma wpłacana przez poszczególne państwa jest ustalana w ten sam sposób jak w przypadku ONZ[20]: każdy kraj wpłaca kwotę odpowiednią do jego możliwości, na podstawie dochodów oraz populacji. Maksymalna ilość jaką może wpłacić pojedyncze państwo jest ograniczona do 22% całości budżetu ICC. W 2008 Japonia wniosła taką kwotę.
W 2007 ICC wydatkował 80,5 mln €, a Zgromadzenie Państw Członkowskich zaaprobowało budżet w wysokości 90 382 100 € na rok 2008 i 101 229 900 € na rok 2009. We wrześniu 2008 w ICC zatrudniał 571 osób z 83 państw[21].
W związku z wydatkowaniem ogromnych funduszy na działanie ICC jest on obiektem częstej krytyki z powodu małej jego skuteczności i braku możliwości ujęcia wielu spośród ściganych listem gończym wydanym przez Międzynarodowy Trybunał Karny.
Organy
- Prezydium
Organ kolegialny, składa się z prezesa i dwóch wiceprezesów. Wybierani przez sędziów trybunału bezwzględną większością głosów. Kadencja członków Prezydium wynosi 3 lata, chyba że wcześniej skończy się ich kadencja sędziowska.Głównym zadaniem Prezydium jest prawidłowe administrowanie pracą trybunału.
- Wydział Przygotowawczy
- Wydział Orzekający
- Wydział Odwoławczy
- Urząd Prokuratora
Na czele urzędu stoi prokurator. Może powołać dwóch wiceprokuratorów. Nie mogą być obywatelami tego samego państwa. Wybierani bezwzględną większością głosów przez zgromadzenie państw stron na 9 letnią kadencję.W swoich działaniach prokurator powinien być niezależny od państw stron.Do jego najważniejszych zadań należy:
- przyjmowanie informacji i zawiadomień o zbrodniach podlegających jurysdykcji trybunału
- badanie i weryfikacja tych informacji
- prowadzenie postępowania przygotowawczego
Przeciwwagę dla uprawnień prokuratora stanowią uprawnienia izby przygotowawczej, zatwierdzającej określone czynności Prokuratora
- Sekretariat
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona www MTK
- Ratyfikacje Statutu MTK (stan na 30 marca 2014)
- Międzynarodowy Trybunał Karny
- Międzynarodowy Trybunał Karny: Historia, Cechy, Jurysdykcja
- Międzynarodowy Trybunał Karny (strona MSZ)
- Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego DzU 2003 nr 78, poz. 708
- Międzynarodowy Trybunał Karny a prawno-międzynarodowa odpowiedzialność sprawców przestępstw wojennych. stosunki-miedzynarodowe.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
- Międzynarodowy Trybunał Karny – Longin Pastusiak, Głos Wybrzeża, 3 października 2003. longinpastusiak.neo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-10)].
- Międzynarodowy Trybunał Karny – sukces czy porażka?
- Aresztowanie i dostarczenie osoby Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu – ekstradycja?
- Postępowanie przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym
- Stanowisko Polski w kwestii Międzynarodowego Trybunału Karnego
- Kodeks postępowania Międzynarodowego Trybunału Karnego
- Dopuszczalność wykonywania jurysdykcji przez MTK
- Propozycja definicji zbrodni agresji, warunków wykonywania jurysdykcji przez MTK i elementów definicji zbrodni agresji
- Definicja zbrodni agresji (po konferencji przeglądowej MTK)
- ISNI: 0000000405014882
- VIAF: 145372028
- LCCN: no99002571
- GND: 3042935-3
- NDL: 01104549
- LIBRIS: fcrtw44z35jb6r5
- BnF: 135270116
- SUDOC: 05065294X
- NLA: 36587622
- NKC: kn20010711279
- BIBSYS: 3881
- CiNii: DA12784054
- PLWABN: 9810654166805606
- NUKAT: n2004053534
- J9U: 987007569081505171
- LNB: 000081184
- NSK: 000407491
- CONOR: 426534915
- ΕΒΕ: 265889
- BLBNB: 000541242
- KRNLK: KAB201913447
- LIH: LNB:L74;=rE
- WorldCat: lccn-no99002571