Edukacja dwujęzyczna
Edukacja dwujęzyczna – rodzaj kształcenia korzystający z dwóch języków wykładowych[1]. W literaturze edukacyjnej i lingwistycznej można spotkać pojęcie edukacja bilingwalna (ang. bilingual education, kalka językowa oznaczająca edukację dwujęzyczną) wykorzystywane również do opisu kształcenia korzystającego z więcej niż dwóch języków.UNESCO w 1999 roku określiło edukację wielojęzyczną (multilingual education) jako edukację wykorzystującą co najmniej trzy języki[1]:
- język ojczysty
- język regionalny lub narodowy
- język międzynarodowy.
Dokładne zdefiniowanie edukacji dwujęzycznej jest trudne z powodu istnienia wielu definicji dwujęzyczności[2].
Colin Baker rozróżnił cztery typy edukacji dwujęzycznej[3]:
| Typ edukacji | Język ojczysty uczniów | Język wykładowy | Cele społeczne i edukacyjne | Cele językowe |
|---|---|---|---|---|
| Submersja | Język mniejszości | Język większości | Asymilacja | Jednojęzyczność w języku dominującym |
| Okres przejściowy | Język mniejszości | Okres przejściowy z języka mniejszości do języka większości | Asymilacja | Względna jednojęzyczność w języku dominującym (dwujęzyczność zubażająca lub subtraktywna) |
| Immersja | Język większości | Dwujęzyczność, z początkowym naciskiem na język obcy (język mniejszości) | Pluralizm i rozwój | Dwujęzyczność (w mowie i piśmie) |
| Podtrzymanie | Język mniejszości | Dwujęzyczność, w naciskiem na język ojczysty (język mniejszości) | Podtrzymanie, pluralizm i rozwój | Dwujęzyczność (w mowie i piśmie) |
Powyższe rozróżnienie dotyczy głównie dzieci imigrantów w nowym kraju i nie bierze pod uwagę innych sytuacji.
Edukacja dwu- i wielojęzyczna występuje także w państwach wielojęzycznych, w których istnieje więcej niż jeden język urzędowy, np. Szwajcaria, Luksemburg lub Indie.W Katalonii i Kraju Basków edukacja może być prowadzona w języku hiszpańskim lub języku regionalnym (język kataloński lub język baskijski).
Edukacja dwujęzyczna może przybierać wielorakie formy w zależności od prestiżu danego języka w poszczególnych społeczeństwach i klasy społecznej rodziców[4].
- Elitarna dwujęzyczność (elite bilingualism) występuje zazwyczaj u wysoko wykształconych, społecznie mobilnych i dobrze sytuowanych uczniów. W tym przypadku uczony język jest najczęściej jednym z międzynarodowych języków przydatnych w biznesie, nauce lub polityce[5].
- Dwujęzyczność popularna (folk / popular bilingualism) występuje najczęściej u imigrantów lub ludzi posługującym się mniej prestiżowym językiem w danym państwie (np. ludy tubylcze w Ameryce Południowej)[6].
Edukacja dwujęzyczna w Polsce
W Polsce powszechna edukacja dwujęzyczna nie została wprowadzona jako rozwiązanie systemowe z uwagi na brak większych mniejszości językowych. Jednak istnieje szereg publicznych i niepublicznych placówek edukacyjnych z dwoma lub więcej językami wykładowymi. W roku 2008 istniały w Polsce 123 szkoły publiczne (licea, gimnazja i – na zasadzie eksperymentu – szkoły podstawowe) z klasami dwujęzycznymi. Łącznie uczęszczało do nich 11500 uczniów. Drugim językiem wykładowym był język: angielski (41), niemiecki (30), francuski (29), hiszpański (16), rosyjski (1)[7]. Projekt reformy szkolnictwa w roku 2017 przewidywał możliwość tworzenia oddziałów dwujęzycznych od klasy VII szkoły podstawowej oraz klas wstępnych dla oddziałów dwujęzycznych w szkołach ponadpodstawowych[8].
Do tego należy dodać pewną liczbę szkół niepublicznych (społecznych i prywatnych) prowadzących edukację dwujęzyczną[9] lub trójjęzyczną[10].
Ani Ministerstwo Edukacji Narodowej[11], ani kuratoria oświaty[12], ani Główny Urząd Statystyczny[13] nie udostępniają na swoich stronach internetowych wydzielonych statystyk dotyczących liczby szkół i uczniów wielojęzycznych w Polsce, dlatego brak kompletnej, systematycznej i aktualnej informacji na ten temat.
Mity nt. edukacji dwujęzycznej
Wokół tematu edukacji dwujęzycznej przez lata narosło wiele mitów. Polscy naukowcy jako najczęstsze wytypowali przekonania[14]:
- że najkorzystniejsze dla dziecka jest dorastanie w środowisku jednojęzycznym;
- że wielojęzyczność jest osiągalna tylko dla ludzi, którzy z więcej niż jednym językiem mieli styczność od pierwszych miesięcy życia;
- że osoby dwu-/wielojęzyczne są wyjątkami na tle jednojęzycznej „normy”;
- że ludzie wielojęzyczni władają wszystkimi swoimi językami „perfekcyjnie”, na takim samym poziomie, jak osoby jednojęzyczne;
- że dwujęzyczność dzieci ma szkodliwy wpływ na rozwój językowy i poznawczy, co ma prowadzić do gorszych wyników w nauce;
- że wprowadzenie więcej niż jednego języka może skutkować zaburzeniami językowymi lub innymi brakami;
- że dziecko nie ma czasu na naukę więcej niż jednego języka, więc najlepiej, żeby przyswoiło tylko język otoczenia.
Są to szkodliwe stereotypy dawno obalone przez naukę[14], niestety wciąż podzielane przez wielu rodziców.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Pojęcia związane z dwujęzycznością. polskaszkola.lt. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-11)].
- Czasopismo naukowe Multilingual Education (ang.)
- Nauczanie dwujęzyczne w Polsce i Europie – red. Zuzanna Dzięgielewska