Freediving
Freediving (z ang. free „wolny, swobodny”; diving „nurkowanie”) – nurkowanie na wstrzymanym oddechu. Podczas zanurzenia nurek nie używa akwalungu, przez co freediving często jest nieściśle nazywany nurkowaniem bezsprzętowym. Nie jest to do końca prawda, ponieważ freediverzy korzystają ze sprzętu takiego jak maski/okulary, specjalne płetwy, pianki/skóry pływackie, balast itp.
Historia[1]
Odkrycia archeologiczne na całym świecie dowodzą, że nurkowanie swobodne jest tak stare, jak sama ludzkość. Najstarsze tzw. śmietniska muszlowe,, czyli kopce usypane z muszli małży spożywanych przez prehistorycznych ludzi, datowane są na 140 tysięcy lat. Najstarszą (datowaną na około 5500 rok p.n.e.) perłę wskazującą na podwodną aktywność człowieka odkryto w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego. Źródła dowodzą, że nurkowanie na wstrzymanym oddechu w celu pozyskiwania owoców morza, gąbek i pereł było powszechnie praktykowane już w V–III w. p.n.e. Inne udokumentowane zastosowanie nurkowania na wstrzymanym oddechu dotyczy działań wojennych, m.in. podczas oblężenia Syrakuz (415 p.n.e.) czy oblężenia Tyru (333 p.n.e.).
Spośród starożytnych nurków najlepiej znane są ama – japońskie i koreańskie poławiaczki m.in. pereł, homarów i ostryg, a także greccy poławiacze gąbek wykorzystujący metodę skandalopetra.
Współczesny freediving[1]
Współczesny freediving związany jest z Europą Południową, a jego popularność wynika z wynalezienia okularów nurkowych i ich stosowaniu przez łowców podwodnych. Pierwszy oficjalny rekord głębokościowy we freedivingu ustanowił Raimondo Bucher w 1949 roku nurkując na 30 m. Barierę 50 metrów podczas oficjalnej próby jako pierwszy pokonał Enzo Maiorca w 1961 roku. Bariera 100 metrów została pokonana na wstrzymanym oddechu przez Jacques’a Mayol’a w 1976 roku, a na 150 metrów jako pierwszy freediver zanurkował Włoch Umberto Pelizzari w 1999 roku. „Najgłębszym człowiekiem świata” jest Austriak Herbert Nitsch, który zanurkował w 2007 roku na 214 metrów.
W 1991 roku powstała AIDA International – międzynarodowa federacja zrzeszająca narodowe federacje nurków na wstrzymanym oddechu. AIDA International organizuje zawody międzynarodowe, opracowuje standardy edukacji i bezpieczeństwa, a także udoskonala regulacje dotyczące zmagań sportowych[2].
Rodzaje konkurencji
- konkurencje głębokościowe – gdzie celem jest osiągnięcie jak największej głębokości:
- stały balast (CWT) – nurek zanurza się i wynurza wyłącznie o własnych siłach wykonując równoległe ruchy nóg jak w delfinie, przy czym zastosowany balast jest stały i nie można go odrzucać; można używać płetw lub monopłetwy, a także dozwolone jest jednokrotne złapanie się za linę w celu zakończenia zanurzania oraz rozpoczęcia wynurzania; od 2019 roku dyscyplina posiada podkategorię stały balast w płetwach podwójnych (CWT Bifins) gdzie nurek podczas zanurzenia i wynurzenia w płetwach podwójnych wykonuje nogami ruchy nożycowe (naprzemienne);
- stały balast bez płetw (CNF) – nurek zanurza się i wynurza o własnych siłach bez użycia płetw, przy czym zastosowany balast jest stały i nie można go odrzucać; dozwolone jest jednokrotne złapanie się za linę w celu zakończenia zanurzania oraz rozpoczęcia wynurzania;
- free immersion (FIM) – nurkowanie bez płetw, zawodnik pokonuje drogę w dół i do góry podciągając się rękoma po linie; nie ma znaczenia, czy zanurzenie będzie następowało „głową w dół” czy „nogami w dół”;
- zmienny balast (VWT) – zawodnik zanurza się z dodatkowym balastem, który zostawia na dole i powraca o własnych siłach korzystając z płetw i/lub liny;
- no limits (NLT) – zawodnik zanurza się z dodatkowym balastem, najczęściej na specjalnej konstrukcji zwanej „windą”, wynurza zaś w dowolnie wybrany przez siebie sposób, najczęściej za pomocą balonu z powietrzem lub dmuchanej kamizelki.
- konkurencje basenowe
- dynamika w płetwach – zawodnik ma za zadanie przepłynąć jak najdłuższy dystans pod wodą korzystając z płetw lub monopłetwy wykonując równoległe ruchy nóg jak w delfinie; od 2019 roku dyscyplina posiada podkategorię dynamika w płetwach podwójnych (DYN Bifins) gdzie nurek podczas płynięcia w płetwach podwójnych wykonuje nogami ruchy nożycowe (naprzemienne);
- dynamika bez płetw – zawodnik ma za zadanie przepłynąć jak najdłuższy dystans pod wodą bez płetw;
- statyka – statyczne wstrzymywanie oddechu (nurek nie porusza się w celu zmniejszenia zużycia tlenu), konkurencja polegająca na jak najdłuższym wstrzymaniu oddechu pod wodą.
Oficjalne rekordy świata uznane przez AIDA International
| Dyscyplina | Rekord | Zawodnik | Data | Miejsce |
|---|---|---|---|---|
| Stały balast bez płetw (Constant Weight Apnea Without Fins – CNF) | 73 m |  Alessia Zecchini | 2016-04-26 |  Dean's Blue Hole, Bahamy |
| Stały balast w płetwach (Constant Weight Apnea With Fins – CWT) | 123 m | Alessia Zecchini | 2023-04-24 |  Wyspy Camotes, Filipiny |
| Stały balast w płetwach podwójnych (Constant Weight Apnea with Bifins – CWTB) | 93 m |  Natalia Żarkowa | 2019-08-10 |  Roatán, Honduras |
| Pływanie dynamiczne bez płetw (Dynamic Apnea Without Fins – DNF) | 213 m |  Julia Kozerska | 2023-06-13 |  Czedżu, Korea Południowa[7] |
| Pływanie dynamiczne z płetwami (Dynamic Apnea With Fins – DYN) | 277 m | Magdalena Solich-Talanda | 2022-04-10 |  Zlin, Czechy[8] |
| Pływanie dynamiczne w płetwach podwójnych (Dynamic Apnea With Bifins – DYNB) | 208 m |  Mirela Kardasevic | 2018-02-23 |  Moskwa, Rosja |
| Statyczne wstrzymywanie oddechu (Static Apnea – STA) | 9 min. 2 sek. | Natalia Mołczanowa | 2013-06-29 |  Belgrad, Serbia |
| Free immersion (Free immersion Apnea – FIM) | 91 m |  Jeanine Grasmeijer | 2016-09-06 |  Kralendijk, Antyle Holenderskie |
| Zmienny balast (Variable Weight Apnea – VWT) | 130 m | Nanja Van Den Broek | 2015-10-18 |  Szarm el-Szejk, Egipt |
| No limits (No-Limits Apnea – NLT) | 160 m |  Tanya Streeter | 2002-08-17 |  Turks i Caicos |
| Dyscyplina | Rekord | Zawodnik | Data | Miejsce |
|---|---|---|---|---|
| Stały balast bez płetw (Constant Weight Apnea Without Fins – CNF) | 102 m |  William Trubridge | 2016-07-20 | Dean's Blue Hole, Bahamy |
| Stały balast w płetwach (Constant Weight Apnea With Fins – CWT) | 133 m | Aleksiej Mołczanow | 2023-07-22 | Dean's Blue Hole, Bahamy[9] |
| Stały balast w płetwach podwójnych (Constant Weight Apnea with Bifins – CWTB) | 122 m |  Arnaud Jerald | 2023-07-20 | Dean's Blue Hole, Bahamy |
| Pływanie dynamiczne bez płetw (Dynamic Apnea Without Fins – DNF) | 244 m | Mateusz Malina | 2016-07-03 |  Turku, Finlandia |
| Pływanie dynamiczne z płetwami (Dynamic Apnea With Fins – DYN) | 316 m | Mateusz Malina | 2019-06-22 | Turku, Finlandia[10] |
| Pływanie dynamiczne w płetwach podwójnych (Dynamic Apnea With Bifins – DYNB) | 234 m | Boris Milošić | 2019-02-23 | Belgrad, Serbia |
| Statyczne wstrzymywanie oddechu (Static Apnea – STA) | 11 min. 35 sek. | Stéphane Mifsud | 2009-06-08 | Hyeres, Francja |
| Nurkowanie bez płetw (Free Immersion Apnea – FIM) | 124 m | William Trubridge | 2016-05-02 | Dean's Blue Hole, Bahamy |
| Zmienny balast (Variable Weight Apnea – VWT) | 146 m |  Stavros Kastrinakis | 2015-11-01 | Kalamata, Grecja |
| No limits (No-Limits Apnea – NLT) | 214 m |  Herbert Nitsch | 2007-06-14 | Spetses, Grecja |
Freediving w Polsce
Pod koniec 2004 roku powstała w Polsce pierwsza organizacja w kraju skupiająca ludzi uprawiających freediving – Stowarzyszenie Freediving Poland (SFP). Celem SFP jest popularyzacja freedivingu, poprawianie bezpieczeństwa nurkujących freediverów oraz wpływanie na wzrost świadomości wśród płetwonurków pragnących uprawiać ten rodzaj nurkowania[11]. Stowarzyszenie Freediving Poland jest narodowym członkiem organizacji międzynarodowej AIDA International, dzięki czemu posiada prawo do organizowania w Polsce zawodów w randze mistrzostw Polski, a także jest organem nominującym reprezentantów kraju na zawody AIDA w randze mistrzostw świata.
Do najbardziej utytułowanym freediverów w Polsce należą: Mateusz Malina, mistrz świata z 2015, 2016, 2018 roku w DNF, rekordzista świata AIDA w dynamice w płetwach (300 m)[6] oraz rekordzista świata AIDA w dynamice bez płetw (244 m)[5], Krzysztof Dąbrowski, basenowy mistrz Polski z 2012 roku oraz wicemistrz Polski z 2015 i 2017 roku, Robert Cetler – wielokrotny rekordzista Polski we wszystkich dyscyplinach basenowych i głębokościowych, Magdalena Solich-Talanda – basenowa mistrzyni świata 2016 i 2018 w dynamice w płetwach i bez płetw, rekordzistka świata w dynamice bez płetw (191 m) i w dynamice w płetwach (243 m)[5], Emilia Biała – wicemistrzyni świata z 2011 roku w dyscyplinie dynamika w płetwach, Julia Kozerska – basenowa wicemistrzyni świata 2016 i 2018 w dynamice w płetwach, wicemistrzyni świata w dynamice bez płetw 2018 r., mistrzyni Polski z 2014, 2015 i 2017 roku[12].
Oficjalne rekordy Polski
Od momentu powołania w roku 2022 Polskiego Związku Freedivingu, nowe rekordy Polski mogą zostać ustanowione wyłącznie na zawodach rozgrywanych według zasad federacji CMAS[6].
W 2023 roku mistrzynią Polski głębokości w płetwach została Agata Załęcka osiągając wynik 73 metry[13]. Do Agaty Załęckiej należy też rekord Polski; CNF(Constant Weight Apnea Without Fins) ustanowiony podczas Głębokościowych Mistrzostw Świata AIDA w sierpniu 2022 roku[14].
Kobiety
| Dyscyplina | Rekord | Zawodnik | Data | Miejsce |
|---|---|---|---|---|
| Stały balast bez płetw (Constant Weight Apnea Without Fins – CNF) | 51 m | Natalia Wilk | 2022-09-20 | Amorgos, Grecja[15] |
| Stały balast w płetwach (Constant Weight Apnea With Fins – CWT) | 101 m | Agata Bogusz | 2019-10-13 | Kalamata, Grecja[16] |
| Stały balast w płetwach podwójnych (Constant Weight Apnea with Bifins – CWTB) | 70 m | Maria Bobela | 2022-10-29 | Szarm el-Szejk, Egipt[17] |
| Pływanie dynamiczne bez płetw (Dynamic Apnea Without Fins – DNF) | 210 m | Julia Kozerska | 2023-06-13 | Belgrad, Serbia[18] |
| Pływanie dynamiczne z płetwami (Dynamic Apnea With Fins – DYN) | 277 m | Magdalena Solich-Talanda | 2022-04-10 | Zlin, Czechy[8] |
| Pływanie dynamiczne w płetwach podwójnych (Dynamic Apnea With Bifins – DYNB) | 263,64 m | Magdalena Solich-Talanda | 2023-05-10 |  Kuwejt, Kuwejt[19] |
| Statyczne wstrzymywanie oddechu (Static Apnea – STA) | 8 min. 1 sek. | Julia Kozerska | 2022-06-14 | Belgrad, Serbia[18] |
| Nurkowanie bez płetw (Free Immersion Apnea – FIM) | 75 m | Maria Bobela | 2023-05-21 | Szarm el-Szejk, Egipt[17] |
Mężczyźni
| Dyscyplina | Rekord | Zawodnik | Data | Miejsce |
|---|---|---|---|---|
| Stały balast bez płetw (Constant Weight Apnea Without Fins – CNF) | 90 m | Mateusz Malina | 2022-08-07 | Dean's Blue Hole, Bahamy[20] |
| Stały balast w płetwach (Constant Weight Apnea – CWT) | 123 m | Mateusz Malina | 2022-08-05 | Dean's Blue Hole, Bahamy[20] |
| Stały balast w płetwach podwójnych (Constant Weight Apnea with Bifins – CWTB) | 113 m | Mateusz Malina | 2022-09-30 |  Kaş, Turcja[21] |
| Pływanie dynamiczne bez płetw (Dynamic Apnea Without Fins – DNF) | 250 m | Mateusz Malina | 2022-05-01 | Dębica, Polska[22] |
| Pływanie dynamiczne z płetwami (Dynamic Apnea With Fins – DYN) | 321,43 m | Mateusz Malina | 2022-06-22 | Belgrad, Serbia[18] |
| Pływanie dynamiczne w płetwach podwójnych (Dynamic Apnea With Bifins – DYNB) | 290 m | Mateusz Malina | 2022-03-27 | Łódź, Polska[23] |
| Statyczne wstrzymywanie oddechu (Static Apnea – STA) | 9 min. 35 sek. | Mateusz Malina | 2019-12-07 | Rybnik, Polska[24] |
| Nurkowanie bez płetw (Free Immersion Apnea – FIM) | 127 m | Mateusz Malina | 2022-08-11 | Dean's Blue Hole, Bahamy[20] |
Zobacz też
- hokej podwodny – gra w hokeja rozgrywana na bezdechu na dnie basenu
- rugby podwodne