Kodeks Watykański 2061

Kodeks jest palimpsestem, w niektórych partiach podwójnie nadpisanym. Górny i zarazem najmłodszy tekst rękopisu stanowią Homilie Grzegorza z Nazjanzu z X wieku. Kodeks w dzisiejszej postaci stanowi 316 pergaminowych kart. Rozmiary kart wynoszą 23,5 na 22 cm^[2].

Karty o numerach 254–292 zawierają tekst ewangeliarza datowanego na VII/VIII wiek, pisany uncjałą, jedna kolumna na stronę, 14 linii na stronę^[3]. Bernard de Montfaucon i Angelo Mai widzieli rękopis i sporządzili krótkie jego opisy. Pierre Batiffol jako pierwszy zbadał go dokładnie; Batiffol oznaczył go literą A. Gregory umieścił go na swojej liście rękopisów Nowego Testamentu, w grupie lekcjonarzy, pod numerem ℓ 559b^[4]. Obecnie klasyfikowany jest pod numerem ℓ 2321 na liście Gregory-Aland^[5].

Karty 164, 169, 174, 175, 209, 214, 217 zawierają tekst ewangeliarza z VIII/IX wieku, tekst sporządzony został kwadratową uncjałą, pisany w dwóch kolumnach, 21 linii na stronie, rozmiary kart 28,5 na 22 cm; Batiffol oznaczył go literą B^[3]. C.R. Gregory umieścił go pod numerem ℓ 559 na liście lekcjonarzy Nowego Testamentu. Obecnie klasyfikowany jest pod numerem ℓ 559 na liście lekcjonarzy Gregory-Aland. Gregory datował go na VIII wiek^[4].

Karty 138–163, 165–168, 170, 173, 176–178, 203–208, 210–213, 215–220, 223–226, 228, 231–233 zawierają tekst Homilii z IX wieku, rozmiary kart 25,5 na 17 cm, pisany skośną uncjałą, w dwóch kolumnach na stronie, 27 linii na stronie; Batiffol oznaczył go literą C^[3].

Karty 234, 236, 238, 239, 241, 243, 245, zawierają tekst Homilii (nieznanego autorstwa), VI wiek, pisany kwadratową uncjałą, rozmiary kart 19,3 na 18,5 cm, tekst pisany w dwóch kolumnach, 22 linii na stronie; Batiffol oznaczył go literą D^[3].

Karty 235, 237, 240, 243, 244, 246–249, 251–253, 310–315, zawierają tekst dzieła Geographica Strabona, VI wiek, pisany skośną uncjałą, rozmiary kart 20,5 na 20,3, tekst pisany w trzech kolumnach, 38 linii na stronie. Tekst został opublikowany przez Giuseppe Cozza-Luzi w 1884; Batiffol oznaczył go literą E^[3].

Karty 198, 199, 221, 222, 229, 230, 293–303, 305–308, zawierają tekst Dziejów, Listów powszechnych i Listów Pawła; oznaczane są przez siglum 048 na liście rękopisów Nowego Testamentu Gregory-Aland^[6]; Batiffol oznaczył go literą F^[3]. Tekst biblijny nadpisany został podwójnie, w rezultacie jest bardzo trudny do odczytania^[1]. Paleografowie – Batiffol, Scrivener, Gregory, Aland – zgodnie datują go na V wiek^[6].

Najstarszą partię palimpsestu stanowi 048 (Gregory-Aland; α 1 von Soden). Zachowało się 21 pergaminowych kart (30 na 27 cm), z tekstem Dziejów, Listów powszechnych i Listów Pawła. Tekst pisany jest w trzech kolumnach na stronie, 40–41 linijek w kolumnie^[1]. Nie stosuje przydechów ani akcentów, brak dierezy, często stosowanej w innych rękopisach. Brak Aparatu Eutaliusza^[1].

Jest podwójnym palimpsestem^[6], tekst biblijny został dwukrotnie nadpisany i dlatego jest trudny do odczytania^[1]. Jest zaledwie jednym z trzech rękopisów uncjalnych NT pisanych w trzech kolumnach. Pozostałe to: Kodeks Watykański i Kodeks 053, ponadto minuskuł 460.

Tekst 048 zawarty jest na kartach 198–199, 221–222, 229–230, 293–303, 305–308 kodeksu Vaticanus Graecus 2061. Rozmiar kart wynosi 30 na 27 cm^[6].

Zachowały się następujące partie tekstu (według Nestle-Aland 26 wydanie):Dzieje 26:6–27:4, 28:3–31; Jakub 4:14–5:20; 1 Piotra 1:1–12; 2 Piotra 2:4–8, 2:13–3:15; 1 Jana 4:6–5:13, 5:17–18, 5:21; 2 Jana; 3 Jana; Rzymian 13:4–15:9; 1 Koryntian 2:1–3:11, 3:22, 4:4–6, 5:5–11, 6:3–11, 12:23–15:17, 15:20–27; 2 Koryntian 4:7–6:8, 8:9–18, 8:21–10:6; Efezjan 5:8–do końca; Filipian 1:8–23, 2:1–4, 2:6–8; Kolosan 1:2–2:8, 2:11–14, 22–23, 3:7–8, 3:12–4:18; 1 Tesaloniczan 1:1, 5–6, 1 Tymoteusza 5:6–6:17, 6:20–21, 2 Tymoteusza 1:4–6, 1:8, 2:2–25; Tytusa 3:13–do końca; Filemona; Hebrajczyków 11:32–13:4^[7].

Inne źródła podają nieco inne dane, ponieważ niektóre partie rękopisu są nieczytelne (Batiffol, a za nim Gregory, dla folio 221 kodeksu przypisał tekst Dziejów 26:4–27:10)^[1].

Aktualna kolejność ksiąg: Dzieje Apostolskie, Listy powszechne, Listy Pawła (List do Hebrajczyków za Listem do Filemona); jednak oryginalna kolejność mogła być inna. Tytuły biblijnych ksiąg są krótkie, n.p.: Προς Θεσσαλονικεις α, Ιωαννου β^[1].

Tekst pisany jest w trzech kolumnach na stronie, 40–41 linii na stronie, 12–15 liter w linii. Litery mają kształt kwadratowy i okrągły. Inicjały są niewiele większe od normalnych liter i nie są pisane na marginesie przed kolumną. Nie stosuje przydechów ani akcentów, nie stosuje dierezy, nad literami ι i υ, która jest często stosowana w innych rękopisach. Nie posiada Aparatu Eutaliusza^[1] i jest to argument na rzecz wczesnego datowania rękopisu. Jedynie w niektórych miejscach zawiera na marginesie noty liturgiczne^[8]. Na marginesie do Rzymian 15:1 znajduje się nota Κ Ζ ΜΕΤΑ Τ Π, co znaczy „Siódma niedziela po Pięćdziesiątnicy”. W bizantyjskim Synaxarion partia tekstu Rzymian 15:1–7 czytana jest w tę właśnie niedzielę^[9].

Rękopis jest jednym z bardzo nielicznych i zaledwie trzech rękopisów uncjalnych Nowego Testamentu pisanych w trzech kolumnach na stronę. Innymi rękopisami pisanymi w ten sposób są: Kodeks Watykański, Kodeks 053, ponadto trylingwiczny rękopis minuskułowy 460. Kodeks zachował się do dnia dzisiejszego w stanie fragmentarycznym, źle zachowany.

Nomina sacra pisane są skrótami (ΘΣ, ΙΣ, ΧΣ, ΠΝΑ etc.). Słowa pisane na końcu linii również bywają skracane^[8].

Grecki tekst kodeksu przekazuje tekst aleksandryjski, z obcymi naleciałościami. Kurt Aland zaklasyfikował go do Kategorii II^[6]. Tekst jest bliski dla Kodeksu Aleksandryjskiego^[10]. Partia 1 Tymoteusza do Filemona przekazuje tekst zachodni.

W Dziejach 26:6 przekazuje εις (do) zamiast προς (do, ku)^[11].

W Dziejach 26:14 przekazuje λεγουσαν προς με zamiast λαλουσαν προς με^[11].

W Dziejach 26:15 przekazuje Ιησους ο Ναζωραιος zamiast Ιησους; wariant kodeksu wspierany jest przez rękopisy minuskuł 6, 104, 614, 1175, Codex Gigas, niektóre rękopisy Wulgaty, syr^{p, h[12]}.

W Dziejach 26:28 przekazuje ποιησαι zamiast γενεσθαι; wariant wspierany jest przez ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{74}}$ , Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, 33, 81, 1175 i inne rękopisy^[13].

W Dziejach 28:14 przekazuje παρ' zamiast επ'^[14].

W Dziejach 28:16 przekazuje επετραπη τω Παυλω; większość rękopisów przekazuje dłuższą lekcję ο εκατονταρχος παρεδωκεν τους δεσμιους τω στρατοπεδαρχω, το δε Παυλω επετραπη^[14].

W Dziejach 28:23 przekazuje ηλθον zamiast ηκον^[14].

W Dziejach 28:29 brak całego wiersza και ταυτα αυτου ειποντος απηλθον οι Ιουδαιοι πολλην εχοντης εν εαυτοις συζητησιν (A gdy to powiedział, odeszli Żydzi, wiodąc z sobą zacięty spór); wiersza nie zawierają: ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{74},}$ Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, Kodeks Laudiański, Codex Athous Lavrensis, 33, 81, 1175, 1739, 2464^[15].

W Rzymian 13:9 zawiera dodatkową frazę ου ψευδομαρτυρησεις, ten sam wariant mają również א (P), 81, 104, 365, 1506, a, b, vg^cl (syr^h), cop^bo[16].

W Rzymian 14:3 przekazuje ο δε zgodnie z aleksandryjskimi rękopisami, większość rękopisów ma και ο^[17].

W Rzymian 14:4 przekazuje θεος zgodnie z bizantyjskimi rękopisami; rękopisy aleksandryjskie (א, A, B, C, P, Ψ) przekazują κυριος^[18].

W Rzymian 14:10 przekazuje Χριστου zgodnie z Ψ, 0209, bizantyjskimi rękopisami; aleksandryjskie i zachodnie rękopisy (א, A, B, C, D, F, G, 630, 1506, 1739) przekazują wariant θεου^[18].

W Rzymian 14:21 brak frazy charakterystycznej dla tekstu bizantyjskiego η σκανδαλιζεται η ασθενει^[19].

W Rzymian 15:2 przekazuje υμων zamiast ημων^[19].

W Rzymian 15:4 wspiera bizantyjski wariant προεγραφη, rękopisy aleksandryjskie i zachodnie mają εγραφη^[19].

W Rzymian 15:5 przekazuje Ιησουν Χριστον; B, D, G, Ψ, oraz większość rękopisów przekazuje Χριστον Ιησουν^[19].

W Rzymian 15:7 przekazuje και ο Χριστος προσελαβετο ημας εις δοξαν του θεου zamiast και ο Χριστος προσελαβετο υμας εις δοξαν του θεου; wariant wspierany jest przez Codex Vaticanus, Codex Claromontanus, Codex Porphyrianus, 104, 614, 629, 1506, cop^sa[20].

W Rzymian 15:8 przekazuje γεγενησθαι zgodnie z rękopisami Sinaiticus, Alexandrinus i bizantyjskimi rękopisami; B, C, D, F, G, Ψ, 630, 1739, 1881 read γενεσθαι^[20].

W 1 Koryntian 3:4 przekazuje ουκ ανθρωποι, zgodnie z rękopisami ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46}}$ , Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, Ephraemi, 33, 81, 1175, 1506, 1739, 1881; Sinaiticus² Ψ, i bizantyjskie rękopisy przekazują ουχι σαρκικοι; D, F, G, 629 read ουχι ανθρωποι^[21].

W 1 Koryntian 15:7 przekazuje επειτα for ειτα, wariant wspierany jest przez ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46},}$ Sinaiticus, Alexandrinus, F, G, K, 0243, 33, 81, 614, 630, 1175, 1739, 1881^[22].

W 2 Koryntian 12:4 przekazuje λεγω (ja mówię) zamiast λεγωμεν (wy mówicie), wariant rękopisu wspierają ${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46},}$ Ephraemi, Claromontanus, F, G^[23].

Scrivener i Gregory datowali rękopis na V wiek^[1][24].

Pierwotnie przechowywany był w Rossano, w Kalabrii. W końcu XVII wieku przekazany został do Watykanu^[1], gdzie wkrótce zapomniano o nim. Ponownie został odkryty w 1887 przez Pierre’a Batiffola^[10][24].

Kodeks przechowywany jest dziś w Bibliotece Watykańskiej (Gr. 2061)^[6].

Rękopis badali Bernard de Montfaucon^[25], Vitaliano Donati dla Giuseppe Bianchiniego^[26], Angelo Mai i Pierre Batiffol^[1].

Gregory ocenił, że jest to ważny palimpsest Nowego Testamentu. Rękopis cytowany jest w krytycznych wydaniach tekstu Novum Testamentum Graece Nestle-Aland (27 wydanie).

• lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

• Pierre Batiffol: L’Abbaye de Rossano. Paris: 1891, s. 62, 71–74.
• D. Heath, „The Text of Manuscript Gregory 048” (Vatican Greek 2061), Taylor University 1965.
• C.R. Gregory, „Textkritik des Neuen Testaments”, Leipzig: J. C. Hinrichs 1900, vol. 1, s. 104–105.

• R. Waltz, Codex Vaticanus 2061: Encyclopedia of Textual Criticism.