Kosztela
Kosztela (Kosztel, Kosztyla, Kosztylka, Wierzbówka Biała, Wierzbówka Zimowa[1][2][3]) – stara[4] odmiana uprawna jabłoni domowej pochodząca z Polski. Po raz pierwszy wyhodowana jako siewka i opisana w 1590 roku przez zakonników klasztoru w Czerwińsku. Jeden z ulubionych owoców króla Polski Jana III Sobieskiego i królowej Marii Kazimiery[3][5], uprawiany w ogrodach Pałacu w Wilanowie wraz z innymi drzewami owocowymi. Odmiana rozpowszechniona w XIX wieku[1]. Popularność odmiany spadała od drugiej połowy XX wieku ze względu na wzrost znaczenia odmian przemysłowych[6].
| Rodzaj | Jabłoń (Malus) |
|---|---|
| Gatunek | Malus domestica Kosztela |
| Rodzice | nieznani |
| Data wyhodowania | XVI w. |
| Pochodzenie |
Morfologia
- Drzewo silnie i bardzo silnie, wytrzymałe, długowieczne[7]. Tendencja drzewa okazałego. Korona kulista, silnie zagęszczona. Kwiaty białe, kremowe i miododajne[7].
- Owoce koszteli są średniej wielkości do dużych lub drobne, kulistospłaszczone, dość regularne[1]. Mocna, twarda, błyszcząca, zielona skórka, która w miarę dojrzewania zmienia kolor na żółtą. Skórka pokryta woskiem[7]. Czasem występują drobne cętki z lekkim rumieńcem pomarańczowym[1]. Miąższ słodki, kruchy, twardy i zwarty o specyficznym, deserowym smaku. Owoce bardzo słodkie. Słodycz nektarowo-kwiatowa[8]. Gniazda nasienne duże z wieloma nasionami[1][6].
Uprawa, zbiór i przechowywanie owoców
Kosztele są zalecane do uprawy amatorskiej, nie towarowej i przemysłowej[9][8]. Brak specjalnych wymagań jeśli chodzi o glebę, jednak przy słabych glebach owoce mogą być drobniejsze. Najlepsza do sadzenia jest ziemia średnia, np. piaszczysto-gliniasta. Wskazany lekko kwaśny lub obojętny odczyn gleby[1]. Drzewo rośnie dobrze w słońcu lub półcieniu. Gleba powinna być umiarkowanie wilgotna. Pora kwitnienia w maju[1]. Bardzo późno wchodzi w okres owocowania – w ósmym, dziesiątym roku od posadzenia[7]. Owocowanie w połowie września[7].
W okresie owocowania zbiór bardzo obfity. Owoce należy zbierać szybko – mają tendencję do masowego opadania[8]. Do spożycia nadają się w październiku i listopadzie. Owoce smaczniejsze są po pewnym czasie przechowywania niż bezpośrednio po zerwaniu. Odmiana trudna w przechowywaniu ze względu na dużą podatność na choroby owoców rozwijające się przy dłuższym leżakowaniu. W chłodniach wytrzymują do stycznia, a według niektórych źródeł do marca. Owoce Koszteli źle znoszą transport, ze względu na tendencję do łatwego obtłukiwania i sinienia[7][2][8].
Zastosowanie
Odmiana wybitnie deserowa, przeznaczona do bezpośredniego spożycia. Nie zaleca się przetworów. Owoce nadają się do ciast i racuchów, ale trzeba je obierać bardzo szybko, gdyż łatwo ciemnieją[1][7].
Zdrowotność
Owoce cechuje duża podatność na plamistość podskórną i oparzeliznę powierzchniową[7]. Odmiana wysoko mrozoodporna[7]. Dość duża odporność na parch i mączniak. Odmianę atakować mogą: bawełnica korówka, mszyca jabłoniowa, owocnica jabłkowa i owocówka jabłkóweczka. Duża odporność na większość chorób[7][6][2].
Mutanty koszteli
- Kosztela czerwona – intensywnie zarumieniona skórka, brak różnic smakowych[7]