Czubnik pospolity

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w roku 1835 Carlo Vittadini nadając mu nazwę Agaricus leucothites. Obecną nazwę nadał mu 2023 r. Scott Alan Redhead^[1]. Synonimy^[2]:

Stanisław Domański w 1955 r. opisywał ten gatunek pod nazwą czubajka drobna. W 2003 r. Władysław Wojewoda gatunkowi Leucoagaricus cretaceus (Bull.:Fr.) M.M. Moser nadał polską nazwę pieczareczka różowoblaszkowa, synonimizując go z Leucoagaricus leucothites^[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Leucocoprinus nazwy te stały się niespójne z nazwą naukową. W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała nazwę czubnik pospolity^[4].

Kapelusz

Średnica 5–10 cm, u młodych okazów zamknięty, o kulistym kształcie, później półkulistołukowaty, na koniec płaski, niehigrofaniczny^[5]. Brzeg gładki i bez prążkowania. Powierzchnia jedwabiście gładka, wapiennobiała, do brudnobiałej, później bladokremowa, szarawa, czasami z cielistym lub fioletowawym odcieniem. W miejscach nasłonecznionych często powierzchnia pęka na poletka^[6].

Blaszki

Gęste, wolne, u młodych okazów białe, u starszych różowawe^[5].

Trzon

Wysokość 6–12 cm, grubość 1–2 cm, łatwo oddziela się od kapelusza, kształt walcowaty, podstawa zgrubiała lub bulwiasta. Początkowo pełny, później rurkowaty. W górnej części posiada biały, skórzasty i zwisający w dół pierścień. Powierzchnia biała, błyszcząca^[5][6].

Miąższ

Biały, czasami lekko żółtawy, u starszych owocników brązowiejący. Smak łagodny, zapach grzybowy^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały, zarodniki mają rozmiary7–9 × 5–6 μm, kształt od owalnego do elipsoidalnego, powierzchnię gładką z małą ilością porów i są amyloidalne. Występują różnokształtne cheilocystydy o rozmiarach 28–39 × 7–12 μm^[7].

Gatunki podobne

• morfologicznie bardzo podobne są różne gatunki pieczarek (Agaricus), jednak wszystkie mają od samego początku blaszki różowe, z czasem coraz ciemniejsze, u dojrzałych owocników czekoladowobrązowe,
• muchomor jadowity (Amanita virosa) ma zawsze białe blaszki, a przy podstawie trzonu posiada pochwę
• biało ubarwione pochwiaki okazałe (Volvariella gloiocephala). Różnią się trzonem, który u nasady posiada skórzastą pochwę^[5].

Najwięcej stanowisk podano w Ameryce Północnej i Europie, ponadto notowany jest w Afryce Północnej i Nowej Zelandii^[8]. Jeszcze w latach 50. XX wieku gatunek ten był praktycznie nieznany i uważany za wielką rzadkość. Od tego czasu jednak znacznie się rozprzestrzenił. Obecnie w Europie Środkowej występuje w rozproszeniu, miejscami jest pospolity^[6].

Grzyb naziemny, saprotrof^[3]. Występuje głównie poza lasami: na trawnikach, nad brzegami wód, w parkach, na łąkach i pastwiskach, miedzach, w zieleni miejskiej, w zaroślach, sadach, na obrzeżach lasów. Owocniki wytwarza od lipca do października^[5]. Często spotykany jest na siedliskach zmienionych przez człowieka, np. na poboczach szos, na skarpach. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym i bogate w azot^[6].

W niektórych atlasach grzybów uważany jest za grzyby jadalny^[5], jednak w Szwajcarii zanotowano wiele przypadków niestrawności i zaburzeń pokarmowych po spożyciu tego grzyba, łatwo też pomylić go ze śmiertelnie trującym muchomorem jadowitym. Z tych powodów obecnie nie zaleca się spożywania tego grzyba^[6].