Owocnik

Owocnik, karpofor, sporofor, sporokarp^[1] – zbita część grzybni, w której na zewnątrz lub wewnątrz powstają zarodniki płciowe (mejospory). Owocniki występują głównie u grzybów wyższych; workowców i podstawczaków. Ich budowa jest charakterystyczna dla różnych grup grzybów. Wyróżnia się w nich dwa rodzaje grzybni: płonną – hamatecjum, stanowiącą rusztowanie – i zarodnionośną – hymenium (obłocznię), w której wytwarzane są zarodniki^[2].

**Typy askokarpów**: Od lewej: apotecjum, perytecjum, klejstotecjum, gymnotecjum

Funkcje owocników

wytwarzanie zarodników,
odstraszanie mykofagów poprzez tworzenie substancji odstraszających, odstraszającą barwę, występujące na ich powierzchni twarde włoski, łuski, cystydy, szczecinki,
u gatunków rozsiewanych przez mykofagów zwabianie ich zapachem, barwą (np. u trufli),
różnego rodzaju inne przystosowania ułatwiające rozprzestrzenianie się zarodników (np. geotropizm, mechaniczne wyrzucanie zarodników i inne)^[3]

Typy owocników

Owocniki grzybów workowych noszą nazwę askokarpu. Wyróżnia się następujące ich typy:

Owocniki grzybów podstawkowych to bazydiokarpy. Istnieje ogromna różnorodność ich kształtów. Ważniejsze typy budowy bazydiokarpów:

zamknięte (angiokarpiczne), czyli wnętrzniaki, w których płodna gleba z podstawkami znajduje się wewnątrz zamkniętego owocnika (np. purchawki Lycoperdon)^[4].
otwarte (gymnokarpiczne), w których hymenium znajduje się na zewnętrznej powierzchni owocnika tworząc tzw. hymenofor^[5]. Wśród nich wyróżnia się wiele typów:
- rozpostarte lub resupinowate – płaskie, całą powierzchnią przylegające do podłoża,
- rozpostarto-odgięte – częściowo przylegające z brzegami odstającymi od podłoża,
- cyfelloidalne – tarczkowate, rurkowate, kubkowate lub miseczkowate,
- klawarioidalne – pałeczkowate, maczugowate lub krzaczasto rozgałęzione,
- siedzące – przyrośnięte bokiem lub grzbietem do podłoża. Występują np. u grzybów nadrzewnych, zwanych popularnie hubami. Mogą mieć kształt blaszkowaty, wachlarzowaty, konsolowaty, nerkowaty, trójkątny, kopytkowaty, poduszeczkowaty, języczkowaty;
- kapeluszowe – zbudowane z kapelusza lub główki i trzonu. Zwykle mają osłonę całkowitą i częściową, na trzonie mogą mieć pierścień, bulwę lub pochwę. Mogą mieć różnorodny hymenofor^[5]^[6]^[7].

Ze względu na miejsce tworzenia owocnika wyróżnia się:

owocniki podziemne, czyli hypogeiczne, zwane sporokarpami,
owocniki półpodziemne,
owocniki nadziemne, czyli hypogeiczne^[5].

Twory grzybniowe, w których powstają zarodniki bezpłciowe (mitospory) to konidiomy^[2].

Czas życia owocników

Niektóre są bardzo krótkotrwałe, ich czas życia nie przekracza jednej doby, niektóre mogą istnieć i wytwarzać zarodniki przez wiele lat. Pod względem trwałości owocniki dzieli się na dwie grupy^[8]:

owocniki jednoroczne, których czas życia wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przed zimą giną, niektóre jednak mogą przetrwać zimę (gdy jest łagodna) i rosnąć w następnym sezonie wegetacyjnym,
owocniki wieloletnie, które na tym samym podłożu rozwijają się przez wiele lat.