Cymbalaria bluszczykowata
Cymbalaria bluszczykowata, lnica bluszczykowata, cymbalaria murowa, lnica murowa[4] (Cymbalaria muralis G. Gaertn. et al.) – gatunek rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae)[2], w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae).
Morfologia | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek | cymbalaria bluszczykowata | ||
Nazwa systematyczna | |||
Cymbalaria muralis P.Gaertn., B.Mey. & Scherb. Oekon. Fl. Wetterau 2:397. 1800[3] | |||
Synonimy | |||
|
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzimy obszar występowania cymbalarii murowej obejmował południową i południowo-zachodnią Europę[5]. Rozprzestrzeniła się jednak po świecie i obecnie poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na licznych wyspach. W Europie na północy sięga po 64° szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim. W Polsce jest dość rzadka, spotykana głównie w zachodniej części kraju, w Sudetach i na Dolnym Śląsku[5]. Zawleczona została do Polski na początku XIX wieku z Włoch, kiedy to zapanowała moda na przypałacowe oranżerie i egzotyczną roślinność[6]. Pierwsze dane o jej występowaniu na terenie obecnej Polski pochodzą z 1837 roku[5]. We florze Polski ma status kenofita[7].
Morfologia
- Łodyga
- Naga, rozesłana lub pełzająca, nitkowata, purpurowo nabiegła, gęsto ukorzeniająca się i rozgałęziająca, o długości 10-60, czasem do 80 cm[6][8].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Liście soczyste, okrągłosercowate o szerokości 1-3 cm, o nerwacji dłoniastej z 3–7 klapkami ostro zakończonymi, ułożone skrętolegle na ogonkach dłuższych od blaszki. Jasnozielone, od spodu często purpurowo nabiegłe[6][5].
- Kwiaty
- Na długich szypułkach, po jednym w kącie liścia, grzbieciste, bez ostrogi – jedynie z zaokrągloną wypukłością, jasnofioletowe z żółtym środkiem[6]. Korona o długości do 10 mm, dwuwargowa z gardzielą zamkniętą przez wydętą w górę dolną wargę. Słupek jeden z kulistą zalążnią i znamieniem nieco szerszym od szyjki. Pręciki o nitkach owłosionych tylko u podstawy[5].
- Owoc
- Dwukomorowa, prawie kulista torebka. Otwiera się dwoma 3-5 klapowymi otworami. Jajowate nasiona o długości do 1 mm mają na powierzchni faliste listewki[5].
- Pokrój
- Kwiat
- Liście
- Kwiaty
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Roślina jednoroczna[5][8] i bylina[9]. W Polsce kwitnie w okresie od czerwca do października. Szypułki owoców wykazują fototropizm ujemny, czyli odchylają się w kierunku przeciwnym do słońca. Dzięki temu nasiona wysypują się z torebek w miejscach zacienionych, a więc zazwyczaj wilgotniejszych, czyli lepszych do kiełkowania nasion[5]. Roślina geokarpiczna o owocach dojrzewających pod ziemią[6].
- Siedlisko
- Głównie roślina ruderalna, rosnąca na gruzowiskach, starych murach, terenach kolejowych, szczelinach murów i skał, szczególnie na podłożu wapiennym. W niektórych regionach jest zadomowionym antropofitem[5]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu Potentilletalia caulescentis[10].
- Genetyka i zmienność
- Liczba chromosomów 2n = 14[7].
- Korelacje międzygatunkowe
- Na pędach cymbalarii murowej pasożytują niektóre gatunki grzybów i grzybopodobnych lęgniowców: Golovinomyces orontii, Peronospora linariae, na liściach żerują larwy chrząszcza Chrysolina intermedia[11].
Zastosowanie
- Roślina ozdobna – roślina szybko rosnąca i łatwa w uprawie. Polecana jest na półcieniste miejsca w ogrodach skalnych, na północne ściany murków, na skarpy i cmentarze. Efektownie prezentuje się w skrzynkach balkonowych, szczelinach skalnych i na różnych ogrodowych elementach, jak np. głazy, rzeźby czy schody. Na 1 m² sadzi się 3–4 rośliny, aby osiągnąć zwarte runo. Roślinom należy zapewnić próchnicze i dość wilgotne podłoże. W bezśnieżne zimy pędy wymarzają, lecz wiosną i latem rośliny się łatwo regenerują. Roślina odnawia się przez samosiew i rozłogi. Nowe nasadzenia wykonuje się przy pomocy odciętych, ukorzenionych rozłogów[6].
- Jej liście są na surowo jadalne, jednak piekące w smaku, ponadto można je spożywać tylko w niewielkich ilościach, gdyż są lekko trujące[12].
Przypisy
- BioLib: 40837
- EoL: 578386
- EUNIS: 183224
- Flora of North America: 242416396
- FloraWeb: 1795
- GBIF: 8200663
- identyfikator iNaturalist: 55727
- IPNI: 325773-2
- ITIS: 33579
- NCBI: 4166
- Plant Finder: 287088
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2750549
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:325773-2
- Tela Botanica: 75081
- identyfikator Tropicos: 29204499
- USDA PLANTS: CYMU