Ruiny Gedi

Nie wiadomo, jakie były okoliczności i powody założenia osady^[2]. Miasto Gedu ludu Suahili istniało od XIII do XVII wieku^[1], około XVI wieku miasto pozostawało niezamieszkałe przez około 50 lat^[2]. Prawdopodobnie Portugalscy kolonizatorzy ani inni Europejczycy nie znali Gedi^[1]; miasto nie pojawia się w zapisach arabskich ani suahilskich^[1], ani w żadnych innych źródłach historycznych^[2]. Mieszkańcy miasta najpewniej kontaktowali się z kupcami zamorskimi^[1]. Ludność miasta jest szacowana na około 2500 osób^[3].

Gedi zostało wyludnione w XVII wieku (być może przez powtarzające się napaści ludu Galla, armii z Mombasy lub brak wody^[4]) i porosło lasem, w którym rośnie co najmniej 50 gatunków drzew m.in. baobaby^[1], Gyrocarpus americanus(inne języki) czy Sterculia appendiculata(inne języki)^[4]. W XVIII wieku ruiny okupowało plemię Oromo (Galla)^[1].

Europejczycy po raz pierwszy dowiedzieli się o mieście za sprawą archeologa Jamesa Kirkmana^[2]. Pod jego nadzorem wykopaliska prowadzili tubylcy, pracami kierowała Karisa Ndyura^[5]. W 1927 roku ruiny zostały uznane za zabytek (ang. national monument)^[4].

Ruiny są dostępne dla turystów od 1948 roku^[1], w tymże roku także rozpoczęto wykopaliska^[6] – pierwsze w rejonie Afryki Wschodniej^[4]. Przy wejściu do ruin znajduje się nastawiona na gości zagranicznych Kipepeo Butterly Farm – pierwsza w Kenii motylarnia(inne języki)^[7].

12 lutego 2010 roku ruiny Gedi zgłoszono na listę informacyjną światowego dziedzictwa UNESCO z kryteriów kulturowych (ii)(iii)(iv)^[4].

Stanowiskiem zarządza organizacja National Museums of Kenya(inne języki)^[6].

Ruiny są położone 2 km od zatoki Mida oraz 5 km od morza, prawdopodobnie w czasach świetności miasta ta odległość była jeszcze większa^[2]. Miasto zajmowało powierzchnię około 0,25 km² i było otoczone kamiennymi murami^[4][2]. Północna część była bogatsza i znajdował się tam pałac i budynki z kamienia, natomiast część południowa zasiedlona przez biedniejszych mieszkańców obejmowała lepianki kryte strzechą^[2]. W XVI wieku odgrodzono bogatszą część od biedniejszej murem wewnętrznym^[2]. Poza murem wewnętrznym znajdowały się także tereny uprawne^[4].

Wszystkie budynki były jednokondygnacyjne^[2], zbudowano je z wapienia koralowego^[6]. Do najważniejszych należą: pałac z portykiem i dziedzińcem oraz komnatami bez okien, które mogły służyć jako skarbiec^[4], kompleks domów z nazwami związanymi z odkrytymi w nich artefaktami: „dom z nożycami”, „dom ze skrzynką z kości słoniowej”, „dom dau” (z malowidłem arabskiego żaglowca), „dom z zapadniętym dziedzińcem”^[2]. Budynki były zaopatrzone w dobrej jakości łazienki, przewyższające nawet niektóre dzisiejsze kenijskie sanitariaty^[2].

W Gedi znajdowało się siedem meczetów, w pobliżu pałacu znajduje się wielki meczet piątkowy(inne języki), z rzeźbą przedstawiającą grot nad wejściem^[2] – jest to typowy symbol wschodnioafrykańskich szczepów pasterskich^[8]. Przy meczecie znajduje się głęboka na 50 m studnia, zapewne wykorzystywana do ablucji^[4].

Przy meczecie znajduje się obcy dla architektury islamskiej grobowiec kolumnowy (drugi taki z XIX wieku znajduje się w Malindi) oraz „grobowiec z datą” – na epitafium wyryto 802 rok Hidżry czyli 1399 rok w kalendarzu gregoriańskim, co pozwoliło datować miasto^[8].

• 
  Portyk pałacu
• 
  Wielki meczet
• 
  Wnętrze meczetu
• 
  Studnia
• 
  Stela nagrobna z datowaną inskrypcją arabską
• 
  Grobowiec kolumnowy
• 
  „Dom kauri”

• RichardR. Trillo RichardR., ArkadiuszA. Belczyk ArkadiuszA., JerzyJ. Nedoma JerzyJ., Kenia, Wyd. 1, dodr, Praktyczny Przewodnik, Bielsko-Biała: "Pascal", 1999, ISBN 978-83-87037-33-8 .