Trzęślik
Trzęślik[4], trzęsiec[5] (Timmia) – rodzaj mchów (prątników) z monotypowej rodziny – trzęślikowate Timmiaceae z rzędu trzęślikowce Timmiales[2] z 4[6] lub 8[7] gatunkami (w zależności od ich ujęcia systematycznego). Rośliny te występują w Eurazji, Ameryce Północnej, w północnej Afryce, na Nowej Zelandii i Hawajach[6]. W Polsce rosną trzy–cztery gatunki[4] (różnica wynika z wyodrębniania trzęślika bawarskiego w randze osobnego gatunku lub podgatunku trzęślika meklemburskiego). Trzęślik meklemburski jest jedynym przedstawicielem rodzaju występującym w Polsce na nizinach. W górach rosną poza tym trzęślik norweski i austriacki[5]. Są to mchy naskalne i torfowiskowe[5].
 Trzęślik meklemburski | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa | Timmiidae |
| Rząd | trzęślikowce |
| Rodzina | trzęślikowate |
| Rodzaj | trzęślik |
| Nazwa systematyczna | |
| Timmia J. Hedwig Sp. Musc. 176. 1 Jan 1801[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
T. megapolitana J. Hedwig[3] | |
_5025.JPG)
Nazwa naukowa tego taksonu upamiętnia niemieckiego botanika Joachima Christiana Timma (1734–1805)[8].
Morfologia
_8471.JPG)
- Gametofit
- Jedno- i dwupienne[9]. Okazałe rośliny osiągające do 9[8]–12 cm wysokości[9], przypominające płonniki Polytrichum[5]. Łodyżki prosto wzniesione, sztywne, zwykle nierozgałęzione, w dolnej części ciemnoczerwonoczarne, wyraźnie brodawkowate[6], gęsto ulistnione[5]. Listki lancetowate, u nasady pochwiaste, z blaszką ponad pochwą rozpostartą. Brzegi blaszki płaskie lub zawijające się, w szczytowej swej części piłkowane mniej lub bardziej wyraźnie[6]. Na przekroju poprzecznym blaszki komórki pęcherzykowate tylko na stronie górnej (brzusznej)[5][9].
- Sporofit
- Seta wyrasta ze szczytu łodyżek gametofitu, jest prosto wzniesiona i osiąga od 1,4 do 3,5 cm długości[6]. Zarodnia wydłużonoowalna, w stanie suchym bruzdowana podłużnie[5], pochyła lub zwisająca[8][6]. Pierścień odwijający się[5], okazały[6]. Czepek równowąsko-stożkowaty, okazały[8][6]. Perystom podwójny. Wewnętrzny tworzą 64, nitkowate ząbki. Zewnętrzny tworzy 16 zębów szerokolancetowatych, zrośniętych nasadami[5][6].
Systematyka
Monotypowy rząd trzęślikowce Timmiales Ochyra należy do podklasy Timmiidae Ochyra, klasy prątniki Bryopsida Rothm., podgromady Bryophytina Engler, gromady mchy Bryophyta Schimp.[2] Do rzędu należy jedna rodzina – trzęślikowate Timmiaceae Schimp. i jeden rodzaj trzęślik Timmia Hedw.[2][4] Dawniej trzęślikowate zaliczano do rzędu Eubryales[5].
- Timmia alataviensis Müll. Hal.
- Timmia austriaca Hedw. – trzęślik austriacki
- Timmia demissa (Hook.) C. Sm.
- Timmia longiseta (Hedw.) Spreng.
- Timmia megapolitana Hedw. – trzęślik meklemburski
- Timmia norvegica J.E. Zetterst. – trzęślik norweski
- Timmia sibirica Lindb. & Arnell
- Timmia sphaerocarpa Y. Jia & Y. Liu