Vanellus

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce, Australii i Oceanii oraz w Ameryce Południowej i Centralnej^[31].

Długość ciała 20–38 cm; masa ciała 99–426 g; rozpiętość skrzydeł 55–87 cm^[31].

Etymologia

• Vanellus: średniowiecznołac. vanellus „czajka”, od zdrobnienia łac. vannus „szeroki wachlarz, wiejadło”; w aluzji do szerokich skrzydeł i zwisającego lotu^[32].
• Tringa: średniowiecznołac. tringa nazwa nadana samotnikowi przez Ulissesa Aldrovandiego w 1599 roku, od gr. τρυγγας trungas „wielkości drozda, białozady brodzący ptak, machający ogonem”, wspomniany przez Arystotelesa, dalej nie zidentyfikowany, ale przez późniejszych autorów identyfikowany jako bekas, pliszka lub pluszcz^[33]. Gatunek typowy: Tringa vanellus Linnaeus, 1758.
• Acanthropterus: gr. ακανθα akantha „kolec, cierń”, od ακη akē „punkt”; πτερον pteron „skrzydło”^[34]. Gatunek typowy: Charadrius malabaricus Boddaert, 1783.
• Chettusia: włoska nazwa Chettusia, odpowiednik rosyjskiej nazwy Keptuschka dla czajki towarzyskiej^[35]. Gatunek typowy: Charadrius gregarius Pallas, 1771.
• Acanthopteryx: gr. ακανθα akantha „kolec, cierń”, od ακη akē „punkt”; πτερυξ pterux, πτερυγος pterugos „skrzydło”^[36]. Gatunek typowy: Charadrius spinosus Linnaeus, 1758.
• Gavia: łac. Gavia „niezidentyfikowany ptak morski”, może jakiś głuptak^[37]. Gatunek typowy: Tringa vanellus Linnaeus, 1758.
• Sarciophorus: gr. σαρκιον sarkion „kawałek ciała”, od zdrobnienia σαρξ sarx, σαρκος sarkos „ciało, mięso”; -φορος -phoros „noszący”, od φερω pherō „nosić”^[38]. Gatunek typowy: Charadrius pileatus J.F. Gmelin, 1789 (= Charadrius tectus Boddaert, 1783).
• Belonopterus: gr. βελονη belonē „igła”, od βελος belos „strzała”; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”^[39]. Gatunek typowy: Tringa cajanensis Latham, 1790 (= Parra cayennensis J.F. Gmelin, 1789)^[a]
• Sarcogrammus: gr. σαρξ sarx, σαρκος sarkos „ciało, mięso”; γραμμη grammē „linia, pociągnięcie pióra”, od γραφω graphō „pisać”^[40]. Gatunek typowy: Charadrius goensis Latham, 1801 (= Tringa indica Boddaert, 1783).
• Stephanibyx: Gr. στεφανος stephanos „korona”, od στεφανοω stephanoō „koronować”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”^[41]. Gatunek typowy: Charadrius coronatus Boddaert, 1783.
• Tylibyx: gr. τυλη tulē „obrzęk, gruboskórny”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”^[42]. Gatunek typowy: Lobivanellus melanocephalus Rüppell, 1845.
• Xiphidiopterus: gr. ξιφιδιον xiphidion „sztylet”, zdrobnienie od ξιφος xiphos „miecz”; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”^[43]. Gatunek typowy: Vanellus albiceps Gould, 1834.
• Vanellochettusia: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Vanellus' Brisson 1760 i Chettusia Bonaparte, 1841^[44]. Gatunek typowy: Charadrius leucurus M.H.C. Lichtenstein, 1823.
• Lobipluvia: łac. lobus „płat”, od gr. λοβος lobos „płat”; fr. Pluvier „siewka”, od średniowiecznołac. plovarius lub pluviarius „siewka”^[45]. Gatunek typowy: Charadrius malabaricus Boddaert, 1783.
• Ptiloscelys: epitet gatunkowy Vanellus ptiloscelis G.R. Gray & Mitchell, 1847^[b][46]. Gatunek typowy: Charadrius resplendens von Tschudi, 1843.
• Defilippia: prof. Filippo De Filippi (1814–1867), włoski zoolog, dyrektor sekcji zoologicznej Museo Regionale di Scienze Naturali di Torino w latach 1848–1867^[47]. Gatunek typowy: Chettusia crassirostris Hartlaub, 1855; młodszy homonim Defilippia Lioy, 1864 (Diptera).
• Hemiparra: gr. ἡμι- hēmi- „pół-” , od ἡμισυς hēmisus „połowa”; rodzaj Parra Linnaeus, 1766 (długoszpon)^[c][48]. Gatunek typowy: Chettusia crassirostris Hartlaub, 1855.
• Limnetes: gr. λιμνητης limnētēs „żyjący na bagnach”, od λιμνη limnē „bagno”^[49]. Nazwa zastępcza dla Defilippia Salvadori, 1865.
• Nonnusia: Nonnus (żyjący w 400 roku), pisarz grecki, który podjął się ambasadorowania w Etiopii i na Bliskim Wschodzie (por. średniowiecznołac. nonnus „starszy mnich, tytuł papieża”, od gr. νοννος nonnos mnich)^[50]. Gatunek typowy: Chettusia crassirostris Hartlaub, 1855.
• Dilobus: gr. δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; λοβος lobos „płat”^[51]. Nazwa zastępcza dla Lobipluvia Bonaparte, 1856 ze względu na puryzm.
• Lobibyx: łac. lobus „płat”, od gr. λοβος lobos „płat”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”^[52]. Gatunek typowy: Tringa lobata Latham, 1801 (= Vanellus novaehollandiae Stephens, 1819)^[d].
• Anomalophrys: gr. ανωμαλος anōmalos „dziwny, nierówny”, od negatywnego przedrostka αν- an-; ομαλος omalos „równy”; οφρυς ophrus, οφρυος ophruos „brwi”; w przeciwieństwie do dorosłego ptaka, młodociana czajka rdzawopierśna ma szerokie rdzawe brwi^[53]. Gatunek typowy: Lobivanellus superciliosus Reichenow, 1886.
• Eurypterus: gr. ευρυς eurus „szeroki”; -πτερος -pteros „-skrzydły”^[54]. Gatunek typowy: Charadrius leucurus M.H.C. Lichtenstein, 1823; młodszy homonim Eurypterus De Kay, 1826 (Eurypterida).
• Euhyas: gr. ευ eu „dobry”; rodzaj Hyas Gloger, 1827^[e] (pijawnik)^[55]; nowa nazwa dla Eurypterus Sharpe, 1896.
• Microsarcops: gr. μικροσαρκος mikrosarkos „z małym ciałem”, od μικρος mikros „mały”; σαρξ sarx, σαρκος sarkos „ciało”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oblicze”^[56]. Gatunek typowy: Pluvianus cinereus Blyth, 1842.
• Zonifer: gr. ζωνη zōnē „opaska, pas”; φερω pherō „nosić” (por. łac. zona „pas”; ferre „nosić”)^[57]. Gatunek typowy: Charadrius tricolor Vieillot, 1818.
• Zapterus: gr. ζα- za- „bardzo, silny”; πτερος pteros „skrzydlaty”, od πτερον pteron „skrzydło”^[58]. Nowa nazwa dla Euhyas Sharpe, 1896.
• Afribyx: łac. Afer, Afra „Afrykanin, afrykański”, od Africa „Afryka”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”^[59]. Gatunek typowy: Vanellus lateralis A. Smith, 1839^[f].
• Rogibyx: John Porter Rogers (1873–1941), australijski kolekcjoner; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”^[60]. Gatunek typowy: Vanellus cucullatus Temminck, 1830 (= Vanellus tricolor Horsfield, 1821 (= Charadrius macropterus Wagler, 1827).
• Titihoia: onomatopeja w języku zulu I’titihoya dla czajki czarnoskrzydłej^[61]. Gatunek typowy: Charadrius melanopterus Cretzschmar, 1829.
• Dorypaltus: gr. δοριπαλτος doripaltos „dzierżący włócznię”, od δορυ doru, δορατος doratos „włócznia”; παλλω pallō „dzierżyć”^[62]. Gatunek typowy: †Dorypaltus prosphatus Brodkorb, 1959.
• Anitibyx: Anita Rodenkirchen-Bartsch, niemiecka ornitolożka amatorka; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”^[63]. Gatunek typowy: Charadrius armatus Burchell, 1822.
• Viator: łac. viator, viatoris „podróżny, posłaniec”, od via „droga”^[64]. Gatunek typowy: †Viator picis Campbell, 1979; młodszy homonim Viator Vokes, 1974 (Gastropoda).
• Afrovanellus: łac. Afer, Afra „Afrykanin, afrykański”; rodzaj Vanellus Brisson, 1760^[65]. Gatunek typowy: Charadrius tectus Boddaert, 1783.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[66]:

• Ch.L. Bonaparte. Excursions dans les divers musées d’Allemagne, de Hollande et de Belgique, et Tableaux paralléliques de l’ordre des Échassiers. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 43, s. 410–421, 1856. (fr.). 
• O. Finsch & G. Hartlaub: Ordo VII. Grallae, L.. W: K.K. von der Decken: Baron Carl Claus von der Deckens reisen in Ost-Afrika in den jahren 1859 bis 1865. Cz. 4: Die Vogel Ost-Afrikas. Heidelburg: C.F. Winter’sche Verlagshandlung, 1870, s. 609–790. (niem.).
• R.B. Sharpe: Catalogue of the Limicolæ in the collection of the British Museum. Cz. 24: Perching Birds. London: Printed by order of the Trustees, 1896, s. 1–794, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
• F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 1–373. (niem.).
• James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).