د سینګاپور اقتصاد

د سينګاپور اقتصاد د لوړې کچې پرمختللی د ازاد بازار اقتصاد دی چې د دولت له خوا ارادونکی خصوصيت لري. د سينګاپور اقتصاد په نړۍ کې تر ټولو پرانيستي اقتصاد په توګه درجه بندی شوی، په شريک ډول په څلورمه درجه کم فاسد او تر ټولو زيات د سوداګرۍ پلوی دی. په سينګاپور کې د مالياتو اندازه کمه ده او د پيرودلو ځواک (PPP) ته په کتنې سره يې د سړي سر کورنی ناخالص عايد په ټوله نړۍ کې لوړ دی. د اسيا پيسيفيک اقتصادي همکارۍ (APEC) مرکز په سینګاپور کې دی^{[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸]}

د نړيوالو او سيمه ييزو خصوصي شرکتونو او دولتي شرکتونو د سوداګرۍ لپاره د دوستانه شهرت تر څنګ، د دولت ملکيت ډېرې ملي ادارې د سينګار په اقتصاد کې مهمه ونډه لري. د پانګونې دولتي صندوق « Temasek Holdings» د هېواد په ګڼو سترو اقتصادي شرکتونو، لکه د سينګاپور هوايي ليکې، SingTel, ST Engineering او MediaCorp کې تر ټولو زياتې ونډې لري. نېغ په نېغه بهرنۍ پانګونې (FDI) ته په کتنې سره، سينګار په نړۍ کې د نېغ په نېغه پانګونې يو له بنسټيزو تمويلونکو څخه دی. سربېره پر دې، سينګار د خپل تاريخ په اوږدو کې د پانګونې لپاره د غوره وضعيت او باثباته سياسي چاپېريال له امله له نړیوالو پانګوالو، مالي ادار او ګڼ ملتي شرکتونو (MNCs) څخه له نېغ په نېغه بهرنۍ پانګونې له داخلي جريان څخه ګټه پورته کړې ده.^[۹]

سينګاپور د منځګړې سوداګرۍ په يو پراختيايي تصور متکي دی، تر څو د منځګړیتوب سوداګرۍ ته پرمختګ ورکړای شي، په دې ډول چې خام توکي رانيسي او بیا يې د صادرولو لپاره تصفيه کوي، څو وکولای شي د صادراتو په محوريت د خپلو صنعتي کېدو لوړې کچې ته دوام ورکړي، لکه په «ويفر فبریکيشن» صنعت او د تيلو په تصفيه کې. سينګاپور يو ستراتژيک بندر لري، کوم چې دا هېواد د خپلو نورو ډېرو ګاونډيو په پرتله د بندرونو تر منځ د دا ډول فعاليتونو د تر سره کولو لپاره د زیاتې سيالۍ ډګر ګرځولی. له سوداګرۍ څخه تر «جي ډي پي» پورې د سینګاپور تناسب په ټوله نړۍ کې د لوړو په منځ کې شمېرل کېږي، په داسې حال کې چې تر ۲۰۲۰ز کال پورې، دا تناسب ۳۲۰٪ و. د سینګاپور بندر د بار وړلو راوړلو له نظره په نړۍ کې دويم ستر مصروفترين بندر دی او په ټوله نړۍ کې تر ټولو زیات مصروف د نقل او حرکت بندر دی. سينګاپور همدا راز د بېلا بېلو MNCs د مديریت او فعاليتونو لپاره یو سيمه ييز، قاره يي او نړيوال مرکز هم دی، دا ځکه چې د دې هېواد ستراتيژيک موقعيت له نورو اسيايي پسيفيک بازارونو سره نږدې دی، د دې تر څنګ سينګاپور د هوايي ليکو د مرکز او سمندري بندر په توګه پرمختللی اتصال او زېربناوې او د متنوعو موخو، نوري فايبر اړيکې، د نقل او حمل لپاره اغېزناک سرکونه او عام ترانسپورت لري، همدا راز د دې هېواد د کډوالۍ تګلارې د انساني پانګې منونکی دی. سربېره پر دې، سينګار د ډول ډول ګرځندوی لپاره يو منلی نړيوال سياحتي ځای دی، لکه سوداګريز سياحت، MICE (غونډې، هڅونې، کنفرانسونه، نندارتونونه)، ګرځندوی، طبي ګرځندوی او ښاري ګرځندوی.^{[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]}

د هېواد په سترو صادراتو کې برېښنايي وسایل، کيمياوي توکي او خدمات شامل دي. سينګاپور د شتمنۍ د مديريت لپاره سيمه يیز مرکز دی. په سینګار کې اوبه کمې دی او په همدې بنسټ د دې لپاره چې په ناتصفيه شويو واردو شويو اوبو د هېواد تکيه کمه شي، په هايډروليک انجنيرۍ او د تروشو اوبو د خوږولو په برخه کې يې پانګونه کړې. له همدې امله اوبه د يوې ارزښتمنې سرچينې په توګه تعريف شوی دي.  د کوچنۍ او منځنۍ درجې سوداګريزې ادارې (SMEs) د سينګاپور د اقتصادي ليد د ملا تير دی. SMEs  د سينګار په اسمي جي ډي پي کې ۴۰٪ ونډه لري او د سينګاپور د ۳.۳۵ ميلیونه بشري څواک ۷۰٪ ته يې د کار زمينه برابره کړې. سينګاپور کمه کرنيزه ځمکه لري او په همدې بنسټ سينګار د کرنيزو تولیداتو لپاره په عمومي هايډروپونک (د خاورې پر ځای په اوبو کې د بوټو کرل) کروندو په څېر کرنيزو ټيکنالوژيو پارکونو کې پانګونه کړې. د پايلې په توګه سینګاپور د خپلو خوراکونو ۹۰٪ برخه واردوي او د خپل غذايي خونديتابه ته د رسېدو لپاره د بېلا بېلو ډولونو مهيا کونکي هېوادونه لري؛ د سينګاپور شمار د نړۍ تر ټولو زيات خوندي خوراک هېوادونو کې کېږي. دا هېواد په پام کې لري چې د خوراک واردات په داسې یو نوښت سره کم کړی چې تر ۲۰۳۰ز کال پورې خپل ۳۰٪ خوراکونه په سیمه ييزه کچه توليد کړي.^{[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]}

د ختيځ او لوېديځ تر منځ د سوداګرۍ پر لاره د خپل ستراتيژيک موقعيت څخه ورهاخوا، سينګارپور کې د مهمو طبيعي سرچينو کمښت دی، په همدې بنسټ انساني سرچينې د سینګاپور د اقتصاد د روغتيا لپاره یوه مهمه مسئله ده؛ د چوپړتياوو او ماشیني جوړونکو توليداتو د برخې يو لوړ روزل شوی او ډېر ماهر «مسلکي، مديريت کونکی، اجرائوي او تخنيکي» (PMET) بشري ځواک ډېر متکي دی. په ۲۰۱۴ز کال کې، د «بايوپولس» د ځانګړتيا تر مخې، د دې هېواد اقتصاد ته په امريکايي ساینسي بايوټيکنالوژۍ کې په ټوليز ډول دويمه درجه ځای ورکړل شوی و. د خپل نړيوال حيثيت د ساتنې او په يوويشتمه پېړۍ کې د خپلې اقتصادي نېکمرغې د پر مخ وړلو لپاره، سینګاپور نويتابه ته د ودې ورکولو، د سوداګريزو چارو د هڅونې او د خپل افرادي ځواک د بيا روزنې لپاره لازم اقدامات کړي دي. د بشري ځواک وزارت (MoM) بنستيزه  دنده دا ده چې د بهرنيو کار کونکو لپاره د کډوالۍ قوانين جوړ کړي، هغوی ځای پر ځای کړي او هغوی پر کار واچوي، تر څو د سيمه ييزو اوسېدونکو لپاره تر ټولو زيات کاري مواقع او د هېواد لپاره تر ټولو زيات اقتصادي پرمختګ غبرګې موخې تر لاسه شي. د سينګاپور د ټولو وګړو نږدې ۲۹٪ غېر مقيم بهرنيان دي، په دوی کې ۲۵۵۸۰۰ يې بهرني کورني کارکونکي (FDWs) دي، څوک چې په سینګاپور کې کار کوي.^{[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]}