د چین کلتور

د کین له کورنۍ نه تر د چينګ (۲۲۱ ق م – ۱۸۴۰ ع) کورنۍ پورې، د چين حکومت چينايي وګړي په څلورو ډلو ويشلي وو: د ځمکې څښتن، بزګر، کسبګر او سوداګر. د ځمکو خاوندانو او بزګرانو دوه لویې طبقې رامنځته کړې، په داسې حال کې چې سوداګر او کسبګر په دوو کوچنیو طبقو کې سره راټول شوي وو. په تیوریتیکي لحاظ، د امپراتورۍ له موقف نه پرته، هیڅ شی هم میراثي نه و.

هان چينايان، د چين د اکثريت توکميزه ډله ده چې د ختيځې اسيا يو قوم او ملت دی. هغوئ د چین نږدې ۹۲٪ نفوس، د تایوان ۹۵٪ (هان تایوان)، د سینګاپور ۷۶٪، د مالیزیا ۲۳٪، او د نړیوال نفوس شاوخوا ۱۷٪ جوړوي، توکمیز ګروپ، چې شمیر یې له ۱،۳ میلیارد نه ډیر دی د نړۍ ترټولو لوی نفوس جوړوي.^{[۸][۹][۱۰][۱۱]}

د درېیو واکمنانو او پنځو امپراتورانو له دورې راهیسې، ځینې چیني پاچایان تر ټولو اصلي واکمن دي. د تاریخ بېلابېلې دورې په ټولنه کې د بېلابېلو منصبونو لپاره بېلابېل نومونه لري. د مفهوم له مخې هره امپراتوري یا فیوډالي دوره، د حکومت او نظامي چارواکو د لوړې رتبې د سلسله مراتبو په برخه کې سره ورته دي، او پاتې نفوس د چین د منظم قانون تر واک لاندې دي. د ژو کورنۍ له وروستیو (۱۰۴۶- ۲۵۶ مخکې له میلاد) راهیسې، د چین دودیزه ټولنه د ټولنیزو-اقتصادي طبقو په یوې ډلبندۍ کې تنظیم شوې چې د څلورو مسلکونو یا دندو په نوم پیژندل کیږي.^[۱۲]

په هرحال، دې سیسټم ټولې ټولنیزې ډلې نه پوښلې، داسې حال کې چې د سونګ (۹۶۰- ۱۲۷۹ وروسته له میلاد) د کورنۍ په وخت کې د چینایي کلتور له سوداګریز کیدو راهیسې د ټولو ډلو ترمنځ توپیرونه تت شوي وو. لرغونې چينايي زده کړې هم اوږده مخینه لري. له سوئي کورنۍ (۵۸۱-۶۱۸ وروسته له میلاد) راهیسې د امپراتورۍ د ازموینو لپاره تحصیل کړي نوماندان چمتو کېدل او د ازموینو فارغین به یې حکومت ته د پوهو اداري مامورینو په توګه وړاندې کول.^[۱۳]

پخوانی لیکل شوی معیار کلاسیک چینایي و. په زرګونو کلونو ترې کار اخیستل کېده، خو ډیری به د هغو پوهانو او روښان فکرانو له خوا کارول کېده چې د «شي دا فو (士大夫)» په نوم د ټولنې «لوړه» طبقه یې جوړوله. د عادي خلکو لپاره دا ستونزمنه خو ممکنه وه چې د تحریري ازموینې په

تېرولو سره دې ټولګي ته ننوځي. خطاطي وروسته سوداګریزه شوه، او د نامتو هنرمندانو کارونه په قیمتي شتمنیو بدل شوو. چينايي ادبيات اوږده مخینه لري. په چینایي ژبه کې ترټولو پخوانی کلاسیک کار، I Ching یا «د بدلونونو کتاب» ده، چې لرغونوالی یې شاوخوا ۱۰۰۰ کاله مخکې له میلاد ته رسیږي. د جنګیالیو هیوادونو د دورې په بهیر کې د فلسفې وده ددې لامل شوه، چې د کنفیوسیوس انالیکټس او لاوزي تاو ټي چینګ په څیر د پام وړ اثار رامنځته شي. (دا هم وګورئ: چینایي کلاسیک) اکثرا د شاهي کورنیو د تاریخونو لیکل د سیما کیان د لوی تاریخ اصلي ریکارډونو سره پیل کېږي، چې له ۱۰۹ مخکې له میلاد نه تر ۹۱ مخکې له میلاد پورې لیکل شوي دي. د تانګ کورنۍ د شاعرانه پرمختګونو شاهده وه، په داسې حال کې چې د چين د ادبياتو څلور ستر کلاسيک ناولونه د مينګ او چينګ د سترواکیو په بهیر کې ليکل شوي دي.

د ژو کورنۍ ډېری وخت د چين د کلتوري پرمختګ د ازمېښت کاڼي په توګه ګڼل کيږي. هغه مفاهیم چې په چینایي کلاسیکو متنونو کې راغلي دادي: شعر، د نجومو علم، ستورپوهنه او تقویم. د لومړنيو مهمو متنونو په ډله کې I Ching او Shujing هم شامل دي چې په څلورو کتابونو او پنځو کلاسیکو کې یاد شوي دي. د چینګ کورنۍ د واک په پای کې، چیني کلتور د عادي خلکو د لیکلو لپاره د سیمه ییزې ژبې په رامنځته کولو سره یوه نوې دوره پیل کړه. په عصري ادبياتو کې به مخکښان هو شي او لو ژون وي. د چين خلق جمهوريت له جوړېدو وروسته، د چين د عصري ادبياتو مطالعه په تدريجي ډول زياته شوې ده. د معاصرې دورې ادبیاتو د ملت د معاصرو تعبيرونو او د ملي روحيې د رامنځته کولو په برخه کې يو نوی لید رامنځته کړى دى.

د چین د موډ یا فیشن تاریخ سلګونه کلونه د ډېرو رنګارنګو او متنوع ترتیبونو سره په برکې نیسي. بېلابېلې ټولنيزې طبقې په بېلا بېلو دورو کې د موډ بېلا بېل دودونه لري، د چین د امپراطورۍ په دوره کې معمولا د امپراتورانو لپاره ځانګړی شوی رنګ ژيړ رنګ و.

موسیقي او نڅا د چین له لومړیو دورو سره نږدې اړیکې درلودې. د چیني موسيقۍ لرغونوالی د چینایي تمدن له پیل سره تړاو لري، چې د ژو سلطنت (۱۱۲۲ مخکې له میلاد – ۲۵۶ مخکې له میلاد) په پیل کې د پرمختللې موسیقۍ د کلتور په هکله اسناد او اثار د ثبوت په توګه وړاندې کوي. د ژو کورنۍ لومړنۍ موسیقي چې په لرغونو چینایي متنونو کې ثبت شوې د yayue په نوم دودیزه موسیقۍ ده او ښايي هره یوه برخه یې له نڅا سره تړاو ولري. ځینې ​​زړې لیکل شوې موسیقۍ د کنفوسیوس دورې پورې اړه لري. د چيني موسيقۍ لومړی پرمختللی مستند د تانګ کورنۍ په وخت کې د کین (د اوو تارونو الې غږول) وړاندې کول و، که څه هم د هان کورنۍ نه مخکې دغه ساز غږول شوی او پېژندل شوی و.

د چین معمارۍ چې د پېړیو په اوږدو کې رامنځته شوې د معمارۍ یو سبک دی او د ختیځې اسیا پر معمارۍ باندې یې په پېړیو پېړیو خپل اغېز ساتلی دی. تر ډېره حده د چين د معمارۍ په ساختماني اصولو کې بدلون نه دی راغلی، یوازې یې د تزیین او ښکلا په برخه کې بدلون راغلی دی. د تانګ کورنۍ د پاچاهۍ راهیسې، چینایي معمارۍ د ختیځې اسیا لکه جاپان او کوریا پر معماري سبکونو ځانګړی اغېز درلود. چيني معمارۍ چې د چين د کلتور په شان لرغونې ده او بېلګې چې څه دپاسه ۲۰۰۰ کاله پخوا موندل شوي، له ډېرې مودې راهيسې د چين د کلتور يوه مهمه نښه ده. د چين په معمارۍ کې، پرته له دې چې ځانګړې سيمې او بېلا بېل ولايتونه په پام کې ونيول شي ځينې ځانګړتياوې ګډې دي.^[۱۴]