سلووانيا

سلوانیا د څوګوندي سیسټم په لرلو سره د پارلماني دیموکراسي جمهوري نظام لري. ولسمشر د دولت رئیس دی، د عامو رایو پر بنسټ ټاکل کېږي چې د دولت د قواوو ترمنځ د یو موټي توب په برخه کې تر ټولو مهم رول لري. ولسمشر د پنځه کلنې دورې لپاره ټاکل کېږي چې کولای شي، د دوو پرله پسې دورو لپاره ولسمشري وکړي. ولسمشر د استازي رول لري او د سلوانیا د وسله والو ځواکونو اعلی قوماندان هم دی.^[۲۲][۲۳]

د سلوانیا د حکومت (Vlada Republike Slovenije) اجرائیوي او اداري واک د لومړي وزیر او د کابینې یا د وزیرانو د شورا په واک کې دی چې د ولسي جرګې  (Državni zbor Republike Slovenije) له خوا ټاکل کېږي. د قانون جوړونې واک بیا د سلوانیا د دوو جرګې لرونکي پارلمان په لاس کې دی. د واک ډېره برخه د ملي اسمبلۍ په واک کې ده چې ۹۰ غړي لري. له دغو څخه ۸۸ یې د ټولو وګړو له خوا د تناسبي استازولۍ په سیسټم ټاکل کېږي او پاتې دوه نور بیا د هنګري او ایټالوي لږه کیو د ثبت شوو غړو له خوا ټاکل کېږي. ټاکنې په هرو څلورو کلونو کې یوځل ترسره کېږي. ملي شورا (Državni svet Republike Slovenije) څلوېښت غړي لري چې د ټولنیزو، اقتصادي، حرفوي، او سیمه ئیزو پانګوالو ډلو په استازیتوب ټاکل کېږي او د مشوري ورکولو او واک د کنټرول په برخه کې لږ واک لري. له ۱۹۹۲ ز کال څخه تر ۲۰۰۴ ز کال پورې د لیبرال دیموکراسۍ تر ولکې لاندې دوره په تدریجي ډول له تئتویستي اقتصاد څخه کپیټلیسټي اقتصاد ته د دغه هېواد د اقتصاد د بدلون مسئولیت پر غاړه لري. د لیبرال دیموکرات ګوند مشر یانزدرنوشک، چې له ۱۹۹۲ ز کال څخه یې تر ۲۰۰۲ ز کال پورې د لومړي وزیر په توګه خدمت وکړ، په ۱۹۹۰ مه لسیزه کې د دغه هېواد د ولسمشر میلان کوچان (چې د ۱۹۹۰ ز کال څخه یې تر ۲۰۰۲ ز کال پورې ولسمشري وکړه) په خوا کې د سلوانیا یو له اغېزمنو سیاستوالو ګڼل کېږي.^{[۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]}

قضایه قوه

په سلوانیا کې قضایه قوه، د هغو قاضیانو په واک کې ده چې د ولسي رګې له خوا ټاکل کېږي. قضایه واک د عمومي مسئولیت لرونکو محاکمو او ځانګړو محاکمو له لوري چې د ځانګړو قانوني حوزو چارو ته اړوندې دي؛ کارول کېږي. د دولتي څارنوال چوکۍ یوه خپلواکه دولتي چوکۍ ده چې په جنایي جرمونو باندې د تورونو کسانو د دوسیو څېړلو مسئولیت پر غاړه لري. د اساسي قانون محکمه له ۹ قاضیانو جوړه ده چې د ۹ کلنې دورې لپاره ټاکل کېږي او له اساسي قانون سره د نورو قوانینو د سمون اړوند پرېکړې کوي. په دغه هېواد کې ټول قوانین او مقررات باید د نړیوالو قوانینو او تصویب شوو هوکړه لیکونو له عمومي اصولو سره مطابقت ولري.^[۲۹]

پوځ

د سلوانیا وسله وال ځواکونه په خپلواک ډول، یا د نړیوالو هوکړو پر بنسټ له کوم اتحاد پرته دفاعي چارې ترسره کوي. وروسته له هغه چې په ۲۰۰۳ ز کال کې اجباري خدمت کول لغو شول، دغه هېواد یو بشپړ حرفوي پیاوړی ځواک جوړ کړ. د وسله والو ځواکونو اعلی سرقوماندان د سلوانیا د جمهوریت ولسمشر دی، په داسې حال کې چې د عملیاتي برخې مشري یې د سلوانیا د پوځ د لوی درستیز پر غاړه ده. په ۲۰۱۶ ز کال کې د دغه هېواد نظامي لګښتونه د داخلي ناخالصو تولیداتو نږدې  ۰.۹۱ سلنه برخې ته رسېدل. وروسته له هغې چې د ناټو غړیتوب یې ترلاسه کړ، د سلوانیا وسله والو ځواکونو د نړیوالې سولې په ملاتړیزو چارو کې فعاله ونډه لرلې. دوی د سولې د ملاتړ په عملیاتو او بشرپالو چارو کې ونډه اخیستې. د سلوانیا سرتېرو په بوسنیا او هرزګوینا، کوسوو او افغانستان کې د نړیوالو ځواکونو د برخې په توګه خدمت کړی.^[۳۰][۳۱]

اداري وېش

ښاروالۍ

په رسمي ډول سلوانیا په ۲۱۲ ښاروالیو وېشل شوې (دوولس هغه یې د ښاري ښاروالیو په حالت کې دي). ښاروالۍ په سلوانیا کې یوازني خپلواک سیمه يیز بنسټونه دي. هره ښاروالۍ د یوه ښاروال (župan) له خوا چې د عامه رایو پر بنسټ د هرو څلورو کلونو لپاره ټاکل کېږي او د ښاري شورا (občinski svet) له خوا اداره کېږي. په ګڼ شمېر ښاروالیو کې، ښاري شورا د تناسبي استازولۍ د سیسټم له مخې ټاکل کېږي؛ یوازې ډېر کم شمېر ښاروالۍ د عامه رایو له سیسټم کار اخلي. په ښاري ښاروالیو کې، ښاري شورا ته د ښار یا ښارګوټي شورا ویل کېږي. هره ښاروالي یو اداري رئیس (načelnik občinske uprave) هم لري؛ چې د ښاروال له خوا ټاکل کېږي.^[۳۲]

دین

له دویمې نړیوالې جګړې وړاندې، د دغه هېواد ۹۷ سلنه وګړو خپل ځانونه کاتولیک (د رومي آئین)، نږدې ۲.۵ سلنه لوتري او ۰.۵ سلنه نورو هم ځان د نورو فرقو پیروان ګڼل. په ۲۰۱۸ ز کال کې د ایروبارومتر شمېرې ښيي چې ۷۳.۴ سلنه وګړي یې کاتولیک دي چې دغه کچه په ۲۰۱۹ ز کال کې ۷۲.۱ سلنه ته راټیټه شوه. د کاتولیک کلیسا د شمېرو له مخې په ۲۰۰۹ ز کال کې له ۷۸.۰۴ سلنه کاتولیک وګړو څخه دغه شمېره په ۲۰۱۹ ز کال کې ۷۲.۱۱ سلنه ته راټیټه شوې. ^{[۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]}