له ۲۰۱۹ نه تر ۲۰۲۲ ز کال پورې د فارس خلیج کړکېچ

له ۲۰۱۹ ز کال نه تر ۲۰۲۲ ز کال پورې د فارس خلیج کړکېچ، د فارس خلیج په سیمه کې د ایران د اسلامي جمهوریت او د امریکا د متحده ایالاتو او د هغو د متحدینو ترمنځ د پوځي ګواښونو د زیاتوالي پرله پسې حالت دی. دغه کړکېچ د ۲۰۱۹ ز کال د مۍ میاشتې په لومړیو کې هغه مهال پیل شو چې متحده ایالاتو په سیمه کې د خپل نظامي موجودیت په زیاتوالي پیل وکړ، څو په فارس خلیج او عراق کې د متحده ایالاتو په ځواکونو او ګټو باندې د ایران او د هغو د غیر دولتي متحدینو له خوا د ادعا شوې مبارزې د بریدونو مخه ونیسي. دغه کړکېچ د ټرمپ د مدیریت پر مهال د دواړو هېوادونو (ایران او امریکا) ترمنځ له هغو سیاسي اندېښنو سرچینه اخیسته، چې د ګډو جامعو ګامونو له طرحې (برجام)((JCPOA نه د امریکا وتل، د ایران پر وړانډې د نوو بندیزونو لګول او په ترهګریزو سازمانونو کې د ایران د اسلامي انقلاب د ځواکونو (سپاه پاسداران) شاملول په کې شاملېږي. ایران د دغې چارې په ځواب کې د متحده ایالاتو د ځواکونو مرکزي قومانداني ترهګریز سازمان وباله. دغه کړکېچ د سمندري امنیت لپاره یوه اندېښنه ده، ځکه د جګړې د ګواښونو زیاتوالی د سوداګریزې بېړۍ چلونې پر وړاندې ستونزې رامنځته کوي.^[۱]

په فارس خلیج کې د ۲۰۱۹ ز کال د مۍ او جون میاشتو د دوو پېښو له امله څو سوداګریزو بېړیو زیان ولید. لویدیځو هېوادونو ایران پړ کړ، په داسې حال کې چې ایران په دغه پېښه کې لاس لرل رد کړل. د ۲۰۱۹ ز کال په جون میاشت کې ایران په هرمز تنګي باندې الوتونکې RQ-4A جاسوسي بې پیلوټه الوتکه را وغورځوله، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ یې کړکېچ زیات کړ او ان نږدې و چې د وسله والې جګړې لامل وګرځي. د ۲۰۱۹ ز کال په جولای میاشت کې، په جبل الطارق تنګي کې بریتانویانو د نفتو ایراني بېړۍ له دې امله چې د اروپايي اتحادیې د بندیزونو پر خلاف یې سوریې ته نفت لېږدول ودروله. له دې وروسته ایران په فارس خلیج کې بریتانوي د نفتو بېړۍ او د هغو خدمه کسان ونیول. ایران او بریتانیا دواړو وروسته د یوبل بېړۍ خوشې کړې. په ورته مهال، متحده ایالاتو د نړیوال سمندریز امنیت جوړښت ((IMSC رامنځته کړ، چې د متحده ایالاتو د دفاع وزارت په وینا :«د منځني ختیځ د اوبو په مهمو لارو کې د ټولیز امنیت او څارنې» په موخه دی.^{[۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹]}

دغه کړکېچ د ۲۰۱۹ ز کال په پای او د ۲۰۲۰ ز کال په لومړیو کې وروسته له هغې نور هم زور واخیست، چې د کتائب حزب الله ملیشه ډلې په ادعا د عراق د حشد الشعبي ځواکونو یوې ډلې د امریکايي پرسونل په کوربه یوه اډه باندې په برید کې یو امریکايي قراردادي وواژه. په ځواب کې متحده ایالاتو د کتائب حزب الله په مرکزونو باندې په عراق او سوریه کې برید وکړ چې له امله یې د دغې ډلې ۲۵ ملیشه ځواکونه ووژل شول. کتائب حزب الله په بغداد کې د متحده ایالاتو په سفارت باندې په برید کولو ځواب ورکړ، چې د دې لامل وګرځېد  چې متحده ایالات خپل نوي په سلګونو ځواکونه منځني ختیځ ته ولېږدوي او اعلان یې وکړچې په عراق کې به د ایران «نیابتي جګړه کوونکي» په نښه کړي. څو ورځې وروسته د اسلامي انقلاب د پاسدارانو د قدس ځواک اعلی قوماندان قاسم سلیماني او د کتائب حزب الله ملیشه ډلې قوماندان ابومهدي المهندس دواړه د امریکايي بې پیلوټه الوتکې په برید کې ووژل شول، چې له امله یې د ایران رهبر علي خامنه ای ژمنه وکړه چې له امریکايي ځواکونو نه به یې غچ واخلي. متحده ایالاتو نږدې ۴۰۰۰ سرتېري د دغه ګواښ له امله د تیارسئ په حالت کې کړل او اسرائیلو هم خپل پوځي احضارات لوړ کړل. د ۲۰۲۰ ز کال په جنوري میاشت کې ایران په برجام کې له خپلو هستوي ژمنو لاس واخیست او د عراق پارلمان له خپلې خاورې نه د ټولو بهرنیو ځواکونو د وتلو نه بدلېدونکې پریکړه وکړه.^{[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]}

متحده ایالات او ایران د ۲۰۲۰ ز کال د جنوري په اتمه نېټه هغه مهال چې د ایران سپاه پاسداران ځواکونو د سلیماني د وژنې په غچ کې په عراق کې د امریکايي ځواکونو په دوو اډو د بالستیک توغندیونو برید ترسره کړ، نږدې مخامخ جګړې ته ننوتل، دا د ایران له خوا په متحده ایالاتو باندې یوه بې ساری مستقیم برید و چې نږدې و په وروستۍ لسیزو کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د مخامخ جګړې لامل وګرځي. په دغو بریدونو کې متحده ایالاتو ته د ځاني تلفاتو د نه پېښېدو اړوند لومړنیو څېړنو وروسته، د ټرامپ دولت دغه تاوتریخوالي د نوو بندیزونو په لګولو او د مستقیمې پوځي جګړې په رد کولو را کم کړل. وروسته څرګنده شوه چې له سلو نه زیات امریکايي ځواکونه په دغو بریدونو کې ټپیان شوي وو. د دغه کړکېچ پر مهال د اوکراین د نړیوال هوايي شرکت ۷۵۲ شمېره الوتکه د تهران د امام خمیني له نړیوال هوايي ډګر نه له پرواز وروسته رانسکوره شوه، لویدیځو چارواکو وویل چې: دغه الوتکه د ایران د SA-15 له ځمکې هوا ته توغندي لګېدلو له امله راغورځېدلې. د ۲۰۲۰ ز کال د جنوري په ۱۱ مه نېټه ایراني ځواکونو د یوې اعلامیې په خپرولو سره ومنله، چې د انساني تېروتنې له امله دغه الوتکه وېشتل شوې ده.^{[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]}

دغه کړکېچ د ۲۰۲۱ ز کال په جولای میاشت کې بیا زور واخیست. کله چې د درېیم ځل لپاره یوه سوداګریزه بېړۍ په نښه شوه چې په کې د دغې بېړۍ درې کارکوونکي ووژل شول. ورپسې د Asphalt Princess په نامه د نفتو لېږدونکې بېړۍ وتښتول شوه چې له څو ساعتونو وروسته بېرته خوشې شوه.^[۱۸]