Jach'ak'achi munisipyu

(Achakachi munisipyu-manta pusampusqa)

Jach'ak'achi munisipyu (aymara simi: Jach'ak'achi jisk'a t'aqa suyu; kastilla simipi: Municipio Achacachi) nisqaqa Buliwya mama llaqtapi huk munisipyum, Umasuyu pruwinsyapi, Chuqiyapu suyupi. Uma llaqtanqa Jach'ak'achi llaqtam (7.540 runa, 2001 watapi).[1]

Jach'ak'achi munisipyu
Jach'ak'achi jisk'a t'aqa suyu
Municipio de Achacachi
Wiñaymarka qucha, Titiqaqa qucha
Umasuyu pruwinsyaWallqanqa
Unancha
.
Mama llaqta Buliwya
Tinkurachina siwikuna
SuyuChuqiyapu suyu
PruwinsyaUmasuyu pruwinsya
Kantunkuna11
Llaqtakuna-
Uma llaqtaJach'ak'achi
Simikunaaymara simi, kastilla simi, qhichwa simi
Runakuna60.050 (1992)
70.371 (2001) (Warina, Santiago Wata, Chuwa Kukani, Watajata kantunkunawan)
Runa ñit'inakuy- runa / km²
Hallka k'iti kanchar1.072 km²
Hanaq kay4.000 m
Kamasqa wata
KurakaEugenio Rojas Apaza (2007)
UmalliqBernabé Paucara Bautista (2007)
Karu rimay yupay
Pacha suyuUTC-4
Aymara simipi llika tiyanan
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyananwww.achacachi.gov.bo

Allpa saywachi

Kantunkuna

2005 watakama chunka tawayuq kantunmi karqan.

KantunRunakuna (2001)[2]Uma llaqta
Jach'ak'achi kantun18.959Jach'ak'achi
Jach'a Ajllata kantun7.152Jach'a Ajllata (Ajllata Grande)
Janq'u Amaya kantun1.796Janq'u Amaya (Jancko Amaya)
Franz Tamayo kantun2.837Franz Tamayo
Qurpaputu kantun3.741Qurpaputu (Villa Asunción de Corpaputo)
T'aqamara kantun (kamasqa 2007 watapi)[3]-T'aqamara (Tacamara)
Warisata kantun11.211Warisata
Watajata kantun2.231Watajata
Chuwa Kukani kantun (kunan: Chuwa Kukani munisipyupi)1.848Chuwa Kukani (Chua Cocani)
Chuwa Wisalaya kantun (kunan: Chuwa Kukani munisipyupi)2.481Chuwa Wisalaya (Chua Visalaya)
Copancara kantun (kunan: Warina munisipyupi)1.067Copancara
Q'alaki kantun (kunan: Santiago Wata munisipyupi)2.936Q'alaki (Kalaque)
Santiago Wata kantun (kunan: Santiago Wata munisipyupi)5.076Santiago Wata (Santiago de Huata)
Sunkachi kantun (kunan: Chuwa Kukani munisipyupi)2.453Sunkachi (Soncachi)
Warina kantun (kunan: Warina munisipyupi)6.559Warina

Musuq munisipyukuna, 2005, 2009, 2010 watakunapi kamasqa:[4][5][6][7]

  • Warina (Warina kantun, Copancara kantun)
  • Santiago Wata (Santiago Wata kantun, Q'alaki kantun)
  • Watajata (Watajata kantun)
  • Chuwa Kukani (Chuwa Kukani kantun, Chuwa Wisalaya kantun, Sunkachi kantun kimsa llaqtanwan: Comunidad Corpa Chilaya, Comunidad Lacachi, Jach'a Sunkachi (Soncachi Grande))

Runakuna

Munisipyupiqa aswanta Aymara runakunam tiyanku.

Runa llaqta%
Qhichwa0,4
Aymara95,0
Waraniyi, Chikitus, Moxos0,1
Mana indihina4,4
Huk indihina runa llaqta0,1

Pukyu: obd.descentralizacion.gov.bo

Simikuna

Munisipyupiqa aymara, kastilla, qhichwa simikunatam lliwmanta astawan rimanku.[8]

SimiRimaqkuna
Qhichwa simi593
Aymara simi62.240
Waraniyi simi17
Huk indihina simi60
Kastilla simi44.810
Hawa simi125
Indihina similla22.865
Indihina simi kastilla simipas39.513
Kastilla similla5.298

Yachachiy

Munisipyupi paqarisqa

Kaypipas qhaway

Pukyukuna

Hawa t'inkikuna

Chuqiyapu suyu
Uma llaqta: Chuqiyapu
Pruwinsyakuna: Abel IturraldeAntikunaArumaBautista Saavedra Chinchay YunkaEliodoro CamachoFranz TamayoGualberto VillarroelInkawiInkisiwiJosé Manuel PandoJosé Ramón LoayzaLariqaqaManqu QhapaqMuñecasPaqaqiPedro Domingo MurilloQarañawiUmasuyuUrin Yunka
Munisipyukuna (uma llaqtakuna): Achakachi (Achakachi) •Achuqalla (Achuqalla) • Altu llaqta (Altu llaqta) • Ankuraymi (Ankuraymi) •Apulu (Apulu) • Asunta (Asunta) • Awqapata (Awqapata) • Ayata (Ayata) • Ayu Ayu (Ayu Ayu) • Batallas (Batallas) • Ch'ililaya (Ch'ililaya) • Chakarilla (Chakarilla) • Charasani (Charasani) • Charaña (Charaña) • Chulumani (Chulumani) • Chuma (Chuma) • Chuqiyapu (Chuqiyapu) • Huchusuma (Huchusuma) • Ichuqa (Ichuqa) • Inkisiwi (Inkisiwi) • Irupana (Irupana) • Isquma (Isquma) • Ixiamas (Ixiamas) • Jesús de Machaca (Jesús de Machaca) • K'ayruma (K'ayruma) • Kaqwata (Kaqwata) • Kiyawaya (Kiyawaya) • Kurawara (Kurawara) • Kuru Kuru (Kuru Kuru) • Kurwa (Kurwa) • Laqha (Laqha) • Likuma Pampa (Likuma) • Luriway (Luriway) • Malla (Malla) • Mapiri (Mapiri) • Miqapaka (Miqapaka) • Muqu Muqu (Muqu Muqu) • Pakaqi Nasaqara (Nasaqara) • Pallqa (Pallqa) • Papil Pampa (Papil Pampa) • Patakamaya (Patakamaya) • Pilichuku (Pilichuku) • Pukarani (Pukarani) • Q'alamarka (Q'alamarka) • Q'alaq'utu (Q'alaq'utu) • Q'aqyawiri (Q'aqyawiri) • Qarañawi (Qarañawi) • Q'imi (Q'imi) • Qallapa (Qallapa) • Qarapuku Chawaya (Qarapuku) • Qataqura (Qataqura) • Qullana (Qullana) • Qullqincha (Qullqincha) • Qullqiri (Qullqiri) • Qumanchi (Qumanchi) • Qumpaya (Qumpaya) • Qupaqhawana (Qupaqhawana) • Quripata (Quripata) • Quruyqu (Quruyqu) • San Andrés de Machaca (San Andrés de Machaca) • San Buenaventura (San Buenaventura) • San Pidru Tikina (San Pidru Tikina) • Santiago de Machaca (Machaqa) • Santiago Wata (Santiago Wata) • Sapahaqi (Sapahaqi) • Sika Sika (Sika Sika) • Surata (Surata) • Takakuma (Takakuma) • Taraqu (Taraqu) • Tipuani (Tipuani) • Titu Yupanki (Titu Yupanki) • Tiwanaku (Tiwanaku) • Tiyupunti (Tiyupunti) • Tumarapi (Tumarapi) • Umala (Umala) • Umanata (Umanata) • Waki (Waki) • Wanay (Wanay) • Warina (Warina) • Waychu (Waychu) • Wiyacha (Wiyacha) • Yaku (Yaku) • Yanakachi (Yanakachi) • Yuraqk'aspi (Yuraqk'aspi)
Amachasqa sallqa suyukuna: Apulupampa sallqa pacha suyuMadidi mamallaqta parkiPilón Lajas kawsay pacha risirwaPurani ChurikimpayaQutapata mamallaqta parki
Wallakuna: Apulupampa wallaChuqiyapu wallaKimsa Krus wallaQhapaq Walla
Urqukuna: AkhamaniAnallaqsiChachakumaniChakaltayaChawpi UrquCh'iyar JuqhuIllampuIllimaniJach'a WarachaJanq'u UmaKalwaryu urquKatantikaKuntuririMururataQalsataQ'asiriUchuy AllpamayuWayna P'utuqsi
Quchakuna: ChalalanChilataCh'iyar QutaIllampu chullunku quchaLichiqutaMilluniQ'ululuSanta RusaSuch'iTitiqaqaWiñaymarka
Mayukuna: BeniHeathHuchusumaLlikaMayutataMercedesQaqaQuijarroTampupataUntujawiParawaSecureTampupataTuychiVagantesYanamayuYataYuraqmayu
Wat'akuna yaqa wat'akunapas: Chilliqa wat'aKillawat'aQhuchiwat'aQupaqhawana yaqa wat'aSuriki wat'aTaraqu yaqa wat'aTitiqaqa wat'aYampupata yaqa wat'a
Runa llaqtakuna: Aphru-buliwiyanuAraonaAymaraChiman runaKallawayaQhichwaTakana
Rimaykuna: aymarakastillaqhichwawaraniyi
Runakuna: José BalliviánManuel Isidoro BelzuTupaq KatariIsmael MontesBartolina SisaJosé Manuel Pando
Mawk'a llaqtakuna: IskanwayaIwawiPachatakaQhunqhu WankaniQulli Qulli chullpakunaSampayaWisk'achani
Karu puriy: Killa QhichwaQuijarro phaqchakunaSan Félix phaqcha
Suyukuna (Buliwya)
 Beni ·  Chuqichaka ·  Chuqiyapu ·  Pando ·  P'utuqsi · ·  Quchapampa ·  Santa Krus ·  Tarija ·  Uru Uru