Qhichwa runa

Qhichwa runakuna
	Qhichwa qhari, P'isaq, Piruw
Mama llaqta	Arhintina; Qullasuyu; Chirisuyu; Ikwayur; Kulunsuyu; Piruw
Riqyun	Antikuna
Runakuna	22.615.020
Rimaykunap ayllun	Qhichwa simi
Iñiy	Katuliku iñiy,; Tawantinsuyu iñiy, Mat'iykay, Huriyu iñiy
	; Qhichwa wiphala

Qhichwa runa nisqaqa lliw Qhichwa simita rimaq runakunam, Piruw, Wuliwiya, Ikwayur, Kulumbya, Arhintina, Chili mama llaqtakunapi tiyaq.

Qhichwa runakunaqa achka ñawpaq runa llaqtakunamantam paqarin, ahinataq Wankakuna, Chankakuna, K'anakuna, Qanchikuna, Inkakuna, Kallawayakuna, Qullakuna, Kañarikuna hukkunamantapas.

Manaraq huk Qhichwa runa llaqta kaptinpas, huk Qhichwa pusaqkunam chay hina huk runa llaqtapaq rimapuykunku.

Piruwpiqa manam lliw Qhichwa runakunapaq tantanakuyninchu kan. Ikwadur mama llaqtapitaq ECUARUNARI tantanakuymi lliw Kichwa runakunata rikuchiykun. Chay ECUARUNARI-qa hatun CONAIE sutiyuq, lliw indihina nisqa runa llaqtakunata rikuchiykuq tantanakuypim wankurisqa. Wuliwiyapiqa lliw Qhichwa runakuna yaqa kaqllatam Qhichwa siminkuta rimanku. Manaraq huk tantanakuyninku kaptinpas, ñam Yachay Ministiryupiqa huk kunayninku CENAQ nisqa kachkan.

Arhintinapi Qhichwa runakuna

Arhintina suyupiqa 140.000-chá 160.000-chá Qhichwa rimaq kawsan Santiago del Estero pruwinsyapi. Astawan 6290 qhichwa runakuna Huhuy (Jujui) pruwinsyapi tiyanku. 1.379.000 urin Wuliwiyamanta qhichwa rimaq runakunaqa waq Arhintina suyukunapi kankus.

Runa llaqta	Runa llaqtap ayllun	Simi	Wamani	Dipartamintu
Qhichwa	Qhichwa	Arhintinap runasimin kastilla simi	Santiago del Estero wamani	Figueroa, Sarmiento, San Martín, Silípica, Loreto, Avellaneda, Salavina, Atamisqui, (Robles, Capital, Ibarra, General Taboada)

Pukyu:^[2]

Wuliwiyapi Qhichwa runakuna

Wuliwiya suyupiqa 2.920.000 Qhichwa rimaq kawsan, Chuqichaka suyupi, Quchapampa suyupi, P'utuqsi suyupi, Uru-Uru suyupi, Chuqiyapu suyupi, Santa Kruspipas.

Suyu	Pruwinsya
Chuqichaka suyu	.
Chuqiyapu suyu	Muñiqa pruwinsya, Bautista Saavedra pruwinsya, Franz Tamayo pruwinsya
P'utuqsi suyu	.
Quchapampa suyu	.
Santa Krus suyu	Ichilu pruwinsya, Obispo Santiestevan pruwinsya (10.000-chá runa, Quchapampamanta, P'utuqsimanta, Chuqichakamanta)
Uru-Uru suyu	.

Chuqiyapu suyupiqa Kallawaya runakuna tiyanku. Kallawaya simitam rimanku.

Apaykachana: Apulu, Mirq´amaya, hukkunapas: antanka

Ikwadurpi Qhichwa runakuna

Qhapaq qillqasqa: Kichwa runa

Kulumbyapi Qhichwa runakuna

Runa llaqta	Runa llaqtap ayllun	Simi	Riqyun
Kichwa	Kichwa	Chinchay runashimi	Putumayu

Pukyu:^[3]

Piruwpi Qhichwa runakuna

Piruw suyupiqa 3.262.137 Qhichwa rimaq kawsarqan 2007 watapi pikunachus 5-watayuq aswan kuraq ima karqanku. Qusqu suyupi, Ayakuchu suyupi, Apurimaq suyupi, Wankawillka suyupi, Anqash suyupi, Wanuku suyupi, Hunin suyupi, Pasqu suyupi, Kashamarka suyupi, Lima suyupi, Punu suyupi, Ariqipa suyupi, hukkunapas.

Runa llaqta	Runa llaqtap ayllun	Simi	Suyu	Pruwinsya
Chanka	Qhichwa	Chanka runasimi, kastilla simi	Ayakuchu suyu	-
K'ana	Qhichwa	Qhichwa simi, kastilla simi	Qusqu suyu	K'anas pruwinsya, Kiskachay pruwinsya
Llakwash	Kichwa	Lamas-Luritu, kastilla simi	San Martin suyu	Lamas pruwinsya, San Martin pruwinsya, Sumaq qhaway pruwinsya, Pikuta pruwinsya, Qurisapa pruwinsya, Tukachi pruwinsya, Wallaqa pruwinsya,
Napuruna	Kichwa	Kichwa	Luritu suyu	Maynas pruwinsya, Tampupata pruwinsya
Qanchi	Qhichwa	Qhichwa simi, kastilla simi	Qusqu suyu	Qanchi pruwinsya
Q'irus	Qhichwa	Qhichwa simi, kastilla simi	Qusqu suyu	Pawqartampu pruwinsya
Qhichwa Pastasa-Tigre	Kichwa	Kichwa, kastilla simi	Luritu suyu	Datem del Marañón pruwinsya, Luritu pruwinsya
Wanka	Qhichwa	Wanka Nuna Shimi, kastilla simi	Hunin suyu	-

Musiku

Allpa llamk'ay: sara, papa, uqa, papaliza, triyu, yuyu, siwara, kinwa, kuka, kaphiy, waytakuna, .
Qhuya
Maki kapchiy

==

Wankikuna

Qhichwa warmi llama michiq (Qusqu suyupi, Piruw)
Kichwa warmi, Alawsi llaqtayuq (Chimpurasu markapi), Ikwadur mama llaqtamanta
Kunchuku k'itimanta qhichwa runakuna, Piruw
Qhichwa wamra allpaqawan (Qusqupi, Piruw)

Runakuna

Luis Macas

Kaypipas qhaway

Pukyukuna

www.bolivia.com / Qhichwa runa

Hawa t'inkikuna

Pueblos Indígenas de Bolivia, Qhichwa runa llaqta (kastilla simipi)

Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Qhichwa runa.

Kay qillqapis Waylas qalluchawmi kaykan: Qichwa nuna.

	Buliwya suyupi runa llaqtakuna
	Antikuna, Qullaw: Aymara runa · Chipaya runa · Qhichwa runa · Uru runa
	Amarumayu sach'a-sach'a suyu: Aphru-buliwiyanu · Araona · Ayoreo · Baure · Kanichana · Kawiña · Kayuwawa · Chaqubu · Chiman · Chikitus · Ese'eqha · Warasuqwe · Warayu · Itonama · Huwakinyanu · Leqos · Machineri · Maropa · Moré · Moseten · Mowima · Musu · Yura (Nawa) · Pakawara · Siryono · Takana · Toromona · Yaminawa · Yuki · Yurakari
	Hatun Chaku: Tapiete runa · Waraniyi runa (Chiriwanu, Simba) · Weenhayek runa
	Hukkuna indihina runa llaqtakuna: Qumlik
	Mawk'a runa llaqtakuna: Inka

	Piruw suyupi runa llaqtakuna
	Qhichwa rimaq runa llaqtakuna: Qhichwa runa · Chanka runa · Inka · K'ana runa · Qanchi runa · Q'irus · Wanka · Kichwa runa: Llakwash · Napuruna · Piruwanu Pastasa runa
	Amarumayu sach'a-sach'a suyupi runa llaqtakuna: Qhichwa runa: Llakwash, Napuruna, Qhichwa Pastasa-Tigre · Arawak rimaq runa llaqtakuna: Amuesha, Ashaninka, Kulina, Chamikuru, Machiqinqa, Nomatsiguenga, Piru · Hiwaru rimaq runa llaqtakuna: Achual, Awahun, Kandoshi, Wampisa, Shuwar · Pano rimaq runa llaqtakuna: Amawaka, Kapanawa, Kashibo-Kakataibo, Kashinawa, Isqunawa, Mayo-Pisabo, Mayuruna, Yura (Nawa), Sharanawa, Shipibu-Qunibu, Yaminawa · Tupi-Waraniyi rimaq runa llaqtakuna: Kukama-Kukamilla · Kawapana rimaq runa llaqtakuna: Chayawita, Jebero · Manaraq allinchurasqa: Tawshiru, Tikuna, Urarina · Peba-Yagua rimaq runa llaqtakuna: Yagua · Witoto rimaq runa llaqtakuna: Bora, Witoto, Okaina · Harakmbet rimaq runa llaqtakuna: Amarakaeri · Takanu rimaq runa llaqtakuna: Ese' Ejja · Tukanu rimaq runa llaqtakuna: Payawa, Siquya · Sapara rimaq runa llaqtakuna: Sapara: Arabela, Ikitu
	Hukkuna indihina runa llaqtakuna: Aymara runa · Uru runa
	Mawk'a runa llaqtakuna: Chachapuya · Chimu · Inka · Muchik · Wari

[1]

[2]

[3]

Search