Çmimi Man Booker International
Çmimi Man Booker International (anglisht: Man Booker International Prize) është çmim letrar ndërkombëtar që ndahet në Mbretërinë e Bashkuar. Ky çmim u krijua më 2004 për të komplementuar Çmimin Man Booker,[1] dhe sponzorizohet nga Man Group. Nga viti 2005 deri në vitin 2015 çmimi iu nda çdo dy vjet një autori të gjallë të çfarëdo kombësie, për tërësinë e veprës së tij të publikuar në anglisht ose të përkthyer në anglisht.[2] Ai shpërblente kreativitetin e vazhdueshëm, zhvillimin dhe kontributin e përgjithshëm për letërsinë në nivel global.[3] Anëtarët e jurisë për çdo vit krijonin listën e tyre të autorëve, në vend që të pranonin kandidime.[2]
| Man Booker International Prize | |
|---|---|
 Fituesi i parë, shkrimtari shqiptar Ismail Kadare | |
| Përshkrimi | Veprimtari jetësore (2005-2015), për librin më të mirë të përkthyer në anglisht (2016-) |
| Shteti | Britania e Madhe |
| Prezantuar nga | Man Group |
| Çmime(t) | £50,000 |
| Themeluar | 2004 Ndarë për herë të parë më = 2005 |
| Uebfaqja | themanbookerprize |
Që nga viti 2016 e tutje, çmimi i ndahet çdo vit një libri të vetëm të përkthyer në anglisht, duke shpërblyer fituesin me një shumë prej £50,000 e cila ndahet në mënyrë të barabartë midis autorit dhe përkthyesit.[4]
Çmimet
Para vitit 2016
Për dallim prej Çmimit Man Booker i cili ishte i hapur vetëm për shkrimtarë nga Komonuelthi, Irlanda dhe Zimbabve, Çmimi Man Booker International ishte i hapur për autorë nga gjitha vendet.[5] Fituesit i ndahej shuma prej £60,000 dhe çdo autor mund ta fitonte vetëm një herë të vetme.[3] Çmimi Man Booker International gjithashtu lejonte ndarjen e një çmimi të veçantë për përkthyes. Autori fitues mund të zgjidhte një përkthyes të veprës së tij në anglisht, të cilit i ndahej shuma prej £15,000.[6]
Pas vitit 2016
Më 7 korrik 2015, Booker Prize Foundation njoftoi se nga 2016 e tutje, Çmimi Man Booker International do të ishte një çmim për letërsi të përkthyer. Synimi i tij është të nxisë botimin dhe leximin e veprave cilësore në përkthim, dhe të nxjerrë në pah punën e përkthyesve. Çmimi tani ndahet çdo vit për një libër të përkthyer në anglisht, me një shumë prej £50,000 titullin fitues, e cila ndahet në mënyrë të barabartë midis autorit dhe përkthyesit. Secili autor dhe përkthyes që hyn në listën e ngushtë merr £1,000. Fondi i përvitshëm për çmimin arrin në £62,000 për vit, në krahasim me të mëparshmin i cili ishte £37,500 për vit. Juria zgjedh një listë prej 12 ose 13 librash në mars, pastaj ta zgjedh një listë të ngushtë në prill. Fituesi shpallet në maj.[7]
Historia
Fituesi i parë i çmimit ishte shkrimtari shqiptar Ismail Kadare. Ai u pasua nga shkrimtari nigerian Chinua Achebe në vitin 2007, dhe dy vjet më vonë, shkrimtarja kanadeze, Alice Munro. Në vitin 2011 çmimi iu dha amerikanit Philip Roth. Gazetari Hephzibah Anderson lavdëroi çmimin dhe vuri në dukje se çmimi Man Booker International ishte "duke u bërë shpejt çmimi më i rëndësishëm, duke u shfaqur si një alternativë gjithnjë e më kompetente ndaj Nobelit".
Në vitin 2015 u bë e ditur se Çmimi Independent Foreign Ficition do të shpërbëhej. Vendin e tij do të zinte Çmimi Man Booker International, dhe ky i fundit do të bëhej çfarë kishte qenë Çmimi Independent Foreign Fiction: një çmim i përvitshëm letrar për përkthime në gjuhën angleze, ku shuma do të ndahej mes autorit dhe përkthyesit.[8]
Fituesit e çmimit
| Viti | Emri | Vepra | Përkthyesi | Vendi | Gjuha | Tradita letrare |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2005 | Ismail Kadare | n/a | n/a |  Shqipëria | Shqip | Letërsia shqiptare |
| 2007 | Chinua Achebe | n/a | n/a |  Nigeria | Anglisht | Letërsia nigeriane |
| 2009 | Alice Munro | n/a | n/a |  Kanada | Anglisht | Letërsia kanadeze |
| 2011 | Philip Roth | n/a | n/a |  SHBA | Anglisht | Letërsia amerikane |
| 2013 | Lydia Davis | n/a | n/a | SHBA | Anglisht | Letërsia amerikane |
| 2015 | László Krasznahorkai | n/a | George Szirtes and Ottilie Mulzet |  Hungaria | Hungarisht | Letërsia hungareze |
| 2016 | Han Kang | The Vegetarian | Deborah Smith |  Koreja Jugore | Koreançe | Letërsia koreane, Letërsia jugkorane |
| 2017 | David Grossman | A Horse Walks Into a Bar | Jessica Cohen |  Izraeli | Hebraisht | Letërsia izraelite |
Nominimet
2005
- Fituesi
Shkrimtari shqiptar Ismail Kadare u shpall fitues i çmimit inaugurues Man Booker International në vitin 2005.[9] Kyetari i jurisë, profesori Xhon Keri tha se Kadare "është një shkrimtar universal, me një traditë narracioni që e ka origjinën që nga Homeri." Kadare tha se ai ndihej "thellësisht i nderuar" për marrjen e çmimit. Kadare kishte mundësinë për të zgjedhur një përkthyes për të marrë një shumë prej £15,000. Shkrimtari pranoi çmimin e tij në Edinburg, më 27 qershor.[9]
- Juria
- Kandidatët
|
|
|
Kandidatët për çmimin inaugurues Man Booker International u shpallën më 2 qershor 2005, në Universitetin Xhorxhtoun në Washington, D.C.[3]
2007
- Fituesi
- Chinua Achebe
Shkrimtari nigerian Chinua Achebe u nderua me Çmimin Man Booker International për krijimtarinë e tij letrare, në vitin 2007.[10] Anëtarja e jurisë Nadine Gordimer tha se Achebe është "babai i letërsisë moderne afrikane" dhe se ai është "pjesë integrale" e letërsisë botërore. Achebe pranoi çmimin e tij më 28 qershor në Oksford.[10]
- Juria
- Elen Showalter[5]
- Nadine Gordimer[5]
- Colm Tóibin[5]
- Kandidatët
|
|
|
Kandidatët për çmimin e dytë Man Booker International u shpallën më 12 prill të vitit 2007 në Kolegjin Massey në Toronto.[5]
2009
- Fituesi
Tregimtarja Alice Munro u shpall fituese e çmimit në vitin 2009 për krijimtarinë e saj jetësore në letërsi.[11] Anëtarja e jurisë Jane Smiley, tha përzgjedhje e një fituesi kishte qenë "një sfidë".[11] Në lidhje me veprën e Munro, Smiley tha: "vepra e saj është praktikisht e përsosur. Çdo shkrimtar mbetet i habitur kur e lexon atë, sepse vepra e saj është shumë delikate dhe precize. Përsiatja e saj për secilën temë është kaq e fokusuar."[11] Munro, e cili tha se ishte "tërësisht e habitur dhe e gëzuar" nga fitorja, pranoi çmimin në Kolegjin e Trinisë në Dublin, më 25 qershor.[2][11]
- Juria
- Kandidatët
|
|
|
2011
- Fituesi
- Philip Roth
Shkrimtari amerikan Roth u shpall fitues më 18 maj 2011 në Festivalin e Shkrimtarëve të Sidneit.[14] Në lidhje me fitoren e tij, Roth tha se "Ky është një nder i madh dhe unë jam i lumtur ta pranoj." Shkrimtari tha se ai shpresonte se çmimi do ta sjellë atë në vëmendjen e lexuesit në mbarë botën, të cilët aktualisht nuk e njihnin krijimtarinë e tij. Roth pranoi çmimin e tij në Londër më 28 qershor; megjithatë, ai nuk ishte në gjendje të marrë pjesë personalisht për shkak të shëndetit të keq, kështu që ai dërgoi një video të shkurtër.
- Juria
- Rick Gekoski (Kryetari i jurisë)
- Carmen Callil (u tërhoq në shenjë proteste për zgjedhjen e fituesit)
- Justin Cartwright
Pas shpalljes së Rothit si fitues, Carmen Callil u tërhoq nga juria, duke u shprehur: "unë nuk e vlerësoj atë fare si shkrimtar ... kush do ta lexojë atë pas 20 vjetësh?" Callil më vonë shkroi një editorial në The Guardian për të shpjeguar pozicionin e saj dhe arsyen pse vendosi ta lërë jurinë.
- Kandidatët
|
|
|
2013
- Fituesja
- Lydia Davis[15]
- Juria
- Christopher Ricks (Kryetari)
- Elif Batuman
- Aminatta Forna
- Yiyun Li
- Tim Parqet
- Kandidatët
|
|
2015
- Fituesi
- László Krasznahorkai[16]
László Krasznahorkai, shkrimtar nga Hungaria, u shpall fituesi i çmimit Man Booker International për vitin 2015. Çmimi iu nda për të njohur "arritjet e tij në letërsi në skenën botërore". Shkrimtarija britanike dhe njëkohësisht kryetarja e jurisë, Marina Warner, e krahasoi të shkruarit e Krasznahorkai me shkrimtarë si Kafka dhe Beketi. Përkthyesit, Xhorxh Szirtes dhe Ottilie Mulzet, e morën shumën prej £15,000 që u ndahej përkthyesve.
- Juria
- Marina Warner (Kryetarja e jurisë)[17]
- Nadeem Aslam
- Elleke Boehmer
- Edwin Frank
- Wen-chin Ouyang
- Kandidatët
|
|
2016
- Fituesja
- Han Kang (Korea e Jugut), Deborah Smith (përkthyes), për Vegjetarian
- Juria[18]
- Boyd Tonkin (Kryetar)
- Tahmima Anam
- David Bellos
- Daniel Medin
- Ruth Padel
- Kandidaturat (lista e ngushtë)
- José Eduardo Agualusa (Angola), Daniel Hahn (përkthyes), për A General Theory of Oblivion (Një Teori e Përgjithshme e Harresës)
- Elena Ferrante (Itali), Ann Goldstein (përkthyes), për veprën The Story of The Lost Child (Historia e fëmijës së humbur)
- Yan Lianke (Kinë), Carlos Rojas (përkthyes), për veprën The Four Books (Katër Librat)
- Orhan Pamuk (Turqi), Ekin Oklap (përkthyes), për A Strangeness in My Mind
- Robert Seethaler (Austri), Charlotte Collins (përkthyes), për A Whole Life (Një jetë e tërë)
- Kandidaturat (lista e gjërë)
- Maylis de Kerangal (Francë), Jessica Moore (përkthyes), për Mend the Living
- Eka Kurniawan (Indonezi), Labodalih Sembiring (përkthyes), për Njeriu Tigër
- Fiston Mwanza Mujila (Republika Demokratike e Kongos), Roland Glasser (përkthyes), për Tramvaji 83
- Raduan Nassar (Brazil), Stefan Tobler (përkthyes), për A Cup of Rage
- Marie NDiaye (Francë), Jordan Stump (përkthyes), për Ladivine
- Kenzaburō Ōe (Japoni), Deborah Boliver Boehm (përkthyes), për Vdekje nga Uji
- Filmi Ollikainen (Finlandë), Emily Jeremia & Fleur Jeremia (përkthyes), për White Hunger
2017
- Fituesi
- David Grosman (Izrael), Jessica Cohen (përkthyes), për A Horse Walks Into a Bar.
- Juria
- Nick Elbi (Kryetar)
- Daniel Hahn
- Helen Mort
- Elif Shafak
- Chika Unigwe
- Kandidaturat (lista e ngushtë)
- Mathias Énard (Francë), Charlotte Mandell (përkthyes), për Busulla
- David Grosman (Izrael), Jessica Cohen (përkthyes), për A Horse Walks Into a Bar
- Roy Jacobsen (Norvegji), Nuk Bartlett dhe Nuk Shaw (përkthyes), e për The Unseen
- Dorthe Nors (Danimarkë), Misha Hoekstra (përkthyes), Mirror, Shoulder, Signal
- Amos Oz (Izrael), Nicholas de Panjohur (përkthyes), për Juda
- Samanta Schweblin (Argjentinë), Megan McDowell (përkthyes), për Largësi Shpëtimi
- Kandidaturat (lista e gjërë)
- Wioletta Greg (Poloni), Eliza Marciniak (përkthyes), për Swallowing Mercury
- Stefan Hertmans (Belgjikë), David mek-kei (përkthyes), për War and Turpentine
- Ismail Kadare (Shqipëri), John Hodgson (përkthyes), për Kamarja e turpit
- Jón Kalman Stefánsson (Islanda), Phil Roughton (përkthyes), sepse Fish Have No Feet (Peshqit s'kanë këmbë)
- Yan Lianke (Kinë), Carlos Rojas (përkthyes), për The Explosion Chronicles
- Alain Mabanckou (Francë), Helen Stevenson (përkthyes), për Black Moses (Musai i zi)
- Reiner Meyer (Gjermani), Katy Derbyshire (përkthyes), për Bricks and Mortar
Lista e gjërë për Çmimin Man Booker International u shpall më 14 mars në vitin 2017, kurse lista e ngushtë, më 20 prill 2017. Fituesi u shpall më 14 qershor 2017.[19][20]