Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci po prowdźe  Leonardo di ser Piero da Vinci (ur. 15 kwjetńa 1452 r. we Vinci we Italiji, um. 2 moja 1519 r. we Clos Lucé we Francyji) – italski, rynesansowy malyrz, baumajster, filozof, muzykant, dichter, uodkrywca, matymatyk, anatům, geolog.

Rodźił śe a wychowoł kole mjasta Vinci, kej ńyślůbny syn notarjusza kyjza Pjera da Vinci a chopki, Cateriny. We wspůłczesnym pojmowańu ńy mjoł nazwiska, człůn "da Vinci" uoznoczo "ze mjasta Vińći". Jigo cołke nazwisko, nadane mu przi narodźinach, to "Leonardo di ser Piero da Vinci", co uoznoczo "Leonardo, syn sera Piera s mjasta Vińći"^[1].

Leonardo ńyroz bůł uopisywany kej archetyp "czowjeka rynesansu", kerygo ćekawośći dorůwnywoła ino śůła jigo pomysłůw. Szyroko uważo śe uůnygo kej jydnygo ze nojsrogszych malyrzy a prawdopodobńy nojbarzij uobdarzůnům wszychstrůnnům grafikům uosobům we gyszichće^[2].

To właśńy grafika przisporzůła Leůnardowi nojsrogszyj popularnośći. Dwje ze jigo prac, Mona Lisa i Uostatńo Wjeczyrza, majům przodńy mjejsca na listach nojznůńszych, nojczyńśći imitowanych i wspůminanych portretůw i dźeł malarstwa. Růwńy sroge znoczyńy we gyszichće kůnsztu mo szkic Leůnarda Czowjek witruwjański. Do czasůw teroźńich przetrwoło nojprawdopodobńij 15 jigo uobrozůw^[3].

Kej inżyńyr, Leůnardo tworzůł projekty wyprzedzajůnce jigo czas, uobsztalowujůnc kůncepcyjo helikoptera, pancerwagyna, wykorzistańo podstaw tektůńiki plat, podwůjnygo kaduba szifu a wjela inkszych inkszowacyji. Wzglyndńy moła licza jygo půmysłůw uostoła wćelůno we żywobyće za jigo czasůw^[4].

Da Vinci robjůł na nojsrogszych dworach Ojropy, m.in. do rodu Sforzůw a Medyceuszy. Doprowadźił do znocznygo wzrostu poźůmu wjydzy uo anatůmiji, Lůndowym budowńictwje a hydrodynamice. Zaznaczůł swojo uobecność tyż we dźedźińy architektury, rzeźby, filozofiji a pisorstwa, nale te zajyńća uodgrywoły myńijszo rola we jigo żywobyću. Do dźiśoj przetrwoło 7000 zajtůw jigo notatkůw ze rysůnkůma a szkicůma.