Muzyka
 | Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Muzyka – kōnszt ôrganizacyje struktur klangowych w czasie. Jedna z dōmyn kōnsztōw piyknych, kerŏ wpływŏ na psychikã czowieka bez klangi.
Struktury klangowe skłŏdajōm sie z zestŏwōw welōw akustycznych ô naschwŏl ôbranych frekwyncyjach i amplitudach jak tyż ciszyny pōmiyndzy niymi. Jednym z cwekōw muzyki je samoekspresja jak tyż przekŏz subiektywnych ôdczuć kōmpozytora abo sprŏwiŏrza, kery mŏ wpływ na ôdczuciu, ryakcyje i świadōmość suchŏcza przetwŏrzajōncego te doznaniŏ w knif doimyntnie indywidualny. Ôd mŏwy ludzkij roztōmajci sie znacznie srogszym rozdziałym przekazowanych treści jak tyż spotrzebowaniym, ôkrōm głosu ludzkigo, insztrumyntōw muzycznych jak tyż wszelich klangōw elektrōnicznych, naturalnych i nieartykułowalnych.
Muzyka je jednym z przejŏwōw ludzkij kultury. Idzie przijmnōńć, iże muzyka ôd dycki tŏwarziszyła czowiekowi w robocie, graczce, raście jak tyż w ôbrzyndach, pewnie tyż ôd zaczōntku łōnczona była z tańcym i słowym. Z zaczōntku muzyka sużyła cylōm praktycznym – pōmŏgała w robocie zespołowyj, była formōm kōmunikacyje, niyskorzij stała sie tyż elymyntym tożsamości zbiorowyj. Z czasym wykształciyła sie za jedna z asty kōnsztu.
Zaczōntki
W czasach prehistorycznych grano było na muszlach i piskołkach wykōnanych z kostyry. Muzyka tŏwarziszyła tańcōm i cerymōnijōm religijnym. A w antycznych państwach: Mezopotamije, Egipcie, Indyji, Chinie i Grecyje suchano było muzyki tyż dlŏ uciechy. Muzykã zaczynto było zapisować w antycznyj: Mezopotamije, Egipcie i Grecyje, a szpecyjalisty uwŏżajōm nawet, iże znŏdli zapisany fragmynt muzyczny hymn, bydōncy z Sumeru z ôkresu 5000-3000 lŏt p.n.e.
Snŏdź za nojstarszy wiernie ôdtworzōny terŏźnie wytwōr muzyczny uwŏżany je Hymn do Nikkal, kerego szkryft datowany je na 1400 rok p.n.e.[1][2] Szkryft je z państwa Hurytōw; ôdnŏdniynto było go w chycie XX stoleciŏ w Ugarit na wybrzyżu Morza Śrōdziemnego, za to muzykã ôdtworzōno było po piytnŏstu latach robot na Uniwerzytecie Kalifornijskim (Berkeley)[3]. Piyrszy kōmpletny wytwōr muzyczny, kery zachowoł sie do naszych czasōw, datowany je na IX stolecie[4].
Mitologiczne zaczōntki
Podle mitologije rzimskij wynojdywŏczym muzyki bōł Merkury, kery ze szupy żōłwia zrobiōł lirã[5].
Podle przekazōw biblijnych wynojdywŏczym muzyki bōł Jubal, bo w Ksiyndze Zorty 4, 21 ôkryślōny ôstoł za fater wszyjskich tych, kerzi grajōm na „cytrach i ôrganach”[6].
Elymynta dzieła muzycznego[7]
W tradycyjnym i nojbarzij rozpowszechnionym ujyńciu, struktury muzyczne skłŏdajōm sie z taktu, melodyje jak tyż harmōnije. Przi rozwŏżaniu ta niyprzileżytość barzij szczegōłowo, straciōł tyn idzie przedstawić dalij pokŏzano (sōm to tm. elymynta dzieła muzycznego):
- melodyka
- rytmika
- harmōnika
- dynamika
- agogika
- artykulacyjŏ
- kolorystyka
W muzyce terŏźnyj tyż akustyka.
Klasyfikacyje
Muzykã euroatlantyckiego kryngu kulturowego idzie klasyfikować na mocka knifōw, bp.:
Forma przekazu:
- muzyka rozrywkowŏ – przekazowanŏ bez postrzodki masowego przekazu
- muzyka chopskŏ – przekazowanŏ bez naśladownictwo
- muzyka profesjōnalnŏ – przekazowanŏ bez notacyjõ muzycznõ
Wielość sprŏwiŏrzy:
- muzyka solowŏ
- muzyka kameralnŏ
- muzyka koncertowŏ (estradowŏ)
- muzyka symfōnicznŏ
- muzyka chōralnŏ
Przeznaczynie:
- muzyka funkcjonalnŏ
- muzyka autōnōmicznŏ
- muzyka scynicznŏ – ôpera, balet, muzyka tyjatralnŏ, muzyka filmowŏ
- muzyka liturgicznŏ
Znaku formalne i gynetyczne:
- muzyka uwŏżnŏ
- muzyka rozrywkowŏ
- muzyka chopskŏ
