Wielge Strzelce

	Wielge Strzelce
	; Rynek we Wielgich Strzelcach
Wapyn Wielgich Strzelec	Fana Wielgich Strzelec
Państwo	Polska
Historycznŏ krajina	Ślōnsk Gōrny Ślōnsk; Ôpolski Ślōnsk;
Wojewōdztwo	ôpolske
Krys	strzelecki
Gmin	Wielge Strzelce
Prawa miejskie	1290
Burmistrz	Tadeusz Goc
Wiyrchnia	30,13 km²
Wysokość	235 m n.m.
Wielość miyszkańcōw (2016); - wielość; - tyngość	; 18 205 ; 607,4 os./km²
Numeracyjnŏ cōuna	77
Pocztowy kod	47-100
Rejestracyjnŏ tabula	OST
	Położynie na karcie Polski ; Wielge Strzelce
TERC (TERYT)	1611054
SIMC	0965915
	Amt miastowypl. Myśliwca 1; 47-100 Wielge Strzelce
	Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
	Zajta internetowŏ

18.3 (Wielge Strzelce)

Wielge Strzelce^[1] (pol. Strzelce Opolskie, miym. Groß Stehlitz) – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojywōdztwie, siydziba władz strzeleckigo krysu a gminu Wielge Strzelce. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na zachodnim kraju Ślōnskij Chyży.

Podle danych na 30 czyrwnia 2016 miasto było zamiyszkane bez 18 205 ôsōb.

Geografijŏ

Miasto leży we cyntralnyj tajli Gōrnego Ślōnska, na Ôpolskim Ślōnsku, na zachodnim kraju Ślōnskij Chyży, na pōłnocno-weschodnim stoku Anabergu, we bliżu granicy ze ślōnskim wojywōdztwym. Wielge Strzelce położōne sōm na wysokości 235 m n.p.m. We Wielgich Strzelcach a ôkolicy gŏdŏ sie we glywickim dialekcie ślōnskij gŏdki.

Klimat

Strzedniŏ tymperatura i ôpady dla Wielgich Strzelec
Miesiōnc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Mŏj	Czy	Lip	Siy	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rocznŏ
Strzednie tymperatury we dziyń [°C]	1	2.9	7.8	14.2	18.7	22	24	23.9	19	13.5	8	2.8	13,2
Strzednie dobowe tymperatury [°C]	-1.5	-0.3	3.7	9.4	14.3	17.8	19.7	19.4	14.8	9.9	5.3	0.5	9,4
Strzednie tymperatury we nocach [°C]	-4.1	-3.6	-0.5	4.3	9.2	12.9	15	14.6	10.6	6.5	2.7	-1.8	5,5
Ôpady [mm]	50	44	55	52	75	80	101	66	70	52	53	52	62,5
Wilgłość [%]	83	81	74	67	67	67	68	67	71	78	83	83	74
Zdrzōdło: ^[2] 2021-02-19

Tajlōng

Tajlami miasta sōm:

Adamowice
Farska Kolonia
Koszary
Mokre Łany
Nowa Wieś
Suche Łany
Ôsiedle Milionerōw
Ôsiedle Ślōnskich Piastōw
Ôsiedle Zydlungi

Historyjŏ

Miasto Wielge Strzelce rozwinyło sie ze pierwotnego leśnego targowego zidlōngu, ô kerym spōmince ukazujōm sie we dokumyntach już we XIII stoleciŏ (1234, 1271, 1290). We przedmiocie założyniŏ miasta na miymieckim prawie brak istości. Dane zdrzōdłowe sugerujōm roztōmajte daty: 1290, 1305, 1320, 1362. Snŏdź, po zniszczyniu zidlōngu we paździyrniku 1273 we czasie najazd Bolesława Wstydliwego, prziszła lokacyjŏ Strzelec we 1290 bez piastowskigo ôpolskigo princa Bolka I, kery napoczōn budowanie miasta, a we 1313 zbudowoł myśliwiecki zōmek^[3]. Wielge Strzelce leżały na wŏżnym handlowym sztreku Krakōw–Wrocław–Dresden. We 1327 miasto było ôbtoczōne murami ôbrōnnymi ze dwōma bramami – Ôpolskõ a Krakowskõ^[4].

Po śmiyrci ôstatnigo ze Ôpolskich Piastōw, Jōna II Dobrego, we 1532 roku miasto przeszło we włŏdanie Habsburgōw. Wielge Strzelce trefiyły na 21 lŏt we rynce polskij dynastyje Wazōw (1645–1666). Potym zasik przejōnli jy Habsburgowie.

Ôd 1919 Wielge Strzelce przinŏleżoły do nowo utworzōnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk. Prowincyjŏ ôstała zlikwidowanŏ we 1938, a 18 stycznia 1941 utworzōno było jã jeszcze rŏz.

We 1921 we czasie absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku ôddano we Wielgich Strzelcach 3364 głosōw (85,7%) za ôstaniym we Miymczech a 558 (14,2%) za włōnczyniym do Polski^[5].

We 1945 roku, po zajyńciu Wielgich Strzelec bez wojska sowiecke, przikludzōno było sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu. Do 1948 miasto nosiyło miano Wielkie Strzelce.

Ludność

Populacyjŏ Wielgich Strzelec na przestrzyństwach lŏt^[6]^[7]^[8]:

Zabytki

Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm^[9]:

stare miasto
kościōł świyntego Wawrzyńca
kościōł Bożego Ciała
kościōł świyntyj Barbary
dōm fraterski elżbiytanek
grōb lotnikōw z wrześniowej kampanije 1939 r. na smyntŏrzu
przidrōżnŏ kapla
zōmek
rathaus
ôbrōnnŏ baszta, terŏźnie dzwonnica
dōmy przi ul. Karola Lange 3, 5
wiynziynie
kamynica przi ul. Parafialnej 1
plebania, terŏźnie dōm miyszkalny
zegroda (dŏwnij fazaniec)
dōmy przi pl. Przyjaźni 1, 2, 4, 5
skŏrny zakłŏd numer 2
dōm przi ul. Zamkowej 4
ujeżdżalnia kōni
dŏwny piwowar
spichlerz

inksze zabytki:

ôbrōnne mury
dŏwnŏ synagoga, terŏźnie szportowŏ hala
żydowski smyntŏrz

Transport

Bez Wielge Strzelce przebiygajōm:

drōga krajowŏ nr 94
drōga wojewōdzkŏ nr 409
drōga wojewōdzkŏ nr 426

Kamrackie miasta

Kamrackie miasta
Miasto	Państwo	Data napoczyńciŏ spōłprace
Soest	Miymcy	7 czyrwnia 1995
Druskieniki	Litwa	26 września 1997
Tyśmiynica	Ukrajina	7 września 2002
Holice	Czechy	wrzesień 2006
Bandera	Zjednoczōne Sztaty	2002