ชินกาลมาลีปกรณ์
ชินกาลมาลีปกรณ์ เป็นวรรณกรรมพุทธศาสนาภาษาบาลี ผู้แต่งคือพระรัตนปัญญาเถระ พระสังฆราชาในรัชสมัยของพระเมืองแก้วหรือพระติลกปนัดดาธิราชแห่งอาณาจักรล้านนา มีเนื้อหาเป็นพงศาวดารหรือประวัติความเป็นมาของพระพุทธศาสนา เนื้อหากว่าครึ่งเล่มเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับพระพุทธเจ้าองค์ต่าง ๆ เริ่มตั้งแต่พระโคตมพุทธเจ้ายังทรงเป็นพระโพธิสัตว์จนถึงปัจจุบันชาติ เรื่องอัครสาวกนิพพาน พุทธปรินิพพาน พระบรมสารีริกธาตุ จนการสังคายนาในชมพูทวีปและในศรีลังกา ทั้งยังพูดถึงการสร้างเมืองหริภุญไชย เชียงใหม่ ความเจริญรุ่งเรืองของพระพุทธศาสนาในอาณาจักรล้านนา[1] สิ้นสุดเรื่องที่ประวัติราชวงศ์มังรายในสมัยของผู้แต่ง คือ สมัยพระเมืองแก้ว โดยมีบันทึกลงปีที่รจนาจบตรงกับปี พ.ศ. 2060 แต่มีการแต่งเพิ่มเติมต่อจนจบบริบูรณ์ในปี พ.ศ. 2071[2] เรียบเรียงเป็นร้อยแก้วและร้อยกรอง เรียกว่า "ปัชชพันธ์" มีการเรียบเรียงภาษาได้อย่างงดงาม มีการแปลงชื่อเฉพาะในสมัยนั้นเป็นภาษาบาลี เช่น ชื่อเมือง กษัตริย์ บุคคล สถานที่ และแม่น้ำ[3]
| ชินกาลมาลีปกรณ์ | |
|---|---|
| ผู้ประพันธ์ | พระรัตนปัญญาเถระ |
| ประเทศ | อาณาจักรล้านนา |
| ภาษา | ภาษาบาลี |
| ชุด | พงศาวดารพม่า, พงศาวดารเชียงใหม่ |
| ประเภท | พงศาวดาร, ประวัติศาสตร์ |
| วันที่พิมพ์ | พ.ศ. 2071 (แต่งเสร็จ) ค.ศ. 1788 (บันทึกแรกสุดในอักษรขอมไทย) |
พิมพ์ในภาษาอังกฤษ | พ.ศ. 2511 |
ชินกาลมาลีปกรณ์ เป็นวรรณกรรมบาลีที่ใช้อ้างอิงในฐานะเอกสารตำนานพงศาวดารบ่อยครั้งที่สุดเคียงคู่ไปกับ จามเทวีวงศ์ และ ตำนานมูลศาสนา[4]
ต้นฉบับ
ชินกาลมาลีปกรณ์ ได้รับการคัดลอกต่อ ๆ กันมาหลายฉบับ ต้นฉบับที่พบมี 11 ฉบับ จารด้วยตัวอักษรขอม 10 ฉบับ อักษรมอญ 1 ฉบับ[5]
- ฉบับที่ 1 เป็นใบลานที่สันนิษฐานว่าเก่าแก่ที่สุด ทำขึ้นในปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา เรียกว่า ใบลานเดิม มีผูก 1-2, 4-5 แต่ไม่มีผูก 3 ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ
- ฉบับที่ 2 ใบลาน ฉบับครูเดิม เดิมทีอยู่ที่หอพระมณเฑียรธรรม ในพระบรมมหาราชวัง ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ
- ฉบับที่ 3 ใบลาน ฉบับทองใหญ่ อยู่ที่หอพระมณเฑียรธรรม
- ฉบับที่ 4 ใบลาน ฉบับรองทรง เป็นฉบับที่คัดลอกสำเนาจาก ฉบับทองใหญ่ เก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ
- ฉบับที่ 5–7 ใบลาน ฉบับล่องชาด, ฉบับรดน้ำดำโท (จารสมัยรัชกาลที่ 3) และ ฉบับทองน้อย (เหลือแต่ผูก 3) อยู่ที่หอพระมณเฑียรธรรม
- ฉบับที่ 8–10 เป็นใบลานฉบับซ้ำ มีหมายเลขกำกับไว้คือ ฉบับรดน้ำดำโท 2, ฉบับล่องชาด 2 และ ฉบับล่องชาด 3
- ฉบับที่ 11 ฉบับภาษามอญ สันนิษฐานว่าสร้างปี 2321 สมัยกรุงธนบุรี มีครบผูก 1-6
การแปล
สำหรับการแปลเป็นภาษาไทยนั้น ครั้งแรก พระพิมลธรรมและคณะแปลจากคัมภีร์ใบลานอักษรขอมในสมัยรัชกาลที่ 1 ใช้ชื่อว่า ชินกาลมาลินี และรัชกาลที่ 5 ทรงให้พิมพ์เป็นครั้งแรกเพื่อแจกในงานพระศพของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช ภายหลัง แสง มนวิทูร ผู้เชี่ยวชาญด้านอักษรศาสตร์ อดีตข้าราชการกรมศิลปากร แปลใหม่ และใช้ชื่อ ชินกาลมาลีปกรณ์[6] นอกจากนี้ N.A. Jayawickrama ยังแปลเป็นภาษาอังกฤษเมื่อปี พ.ศ. 2511[7] และยอร์ช เซเดส์ แปลเป็นภาษาฝรั่งเศสโดยตีพิมพ์คู่กับภาษาบาลีลงในวารสารวิชาการของฝรั่งเศสที่ชื่อ Bulletin de l’ Ecole Francaise d’ Extreme orient, tome xxv ตั้งแต่ฉบับเดือนมกราคมถึงมิถุนายน พ.ศ. 2468 รวม 6 ฉบับ อนึ่ง สมาคมบาลีปกรณ์ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ตีพิมพ์ฉบับภาษาบาลีด้วยตัวอักษรโรมัน และในประเทศศรีลังกา พระภิกษุชื่อ พุทธทัตตะ ได้แปลเป็นภาษาสิงหล พิมพ์คู่กับภาษาบาลีเมื่อ พ.ศ. 2498[8]
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
- ชินกาลมาลีปกรณ์ ฉบับอิเล็กทรอนิกส์ เก็บถาวร 2019-07-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก เชียงใหม่