มหาวิหารเอก

มหาวิหารเอก (ละติน: Basilica maior) คือมหาวิหารชั้นสูงสุดในคริสตจักร โรมันคาทอลิก ซึ่งมีอยู่ 4 แห่งคือ^[1] มหาวิหารนักบุญยอห์น ลาเตรัน มหาวิหารนักบุญเปาโลนอกกำแพง มหาวิหารซันตามาเรียมัจโจเร ในกรุงโรม ประเทศอิตาลี และมหาวิหารนักบุญเปโตรในนครรัฐวาติกัน

มหาวิหารใด ๆ นอกจาก 4 แห่งข้างต้นนี้ถือว่าเป็นมหาวิหารรอง (ละติน: Basilica minor)^[2]

รายนาม

อัครมหาวิหารนักบุญยอห์น ลาเตรัน มีชื่อเต็มว่าอัครมหาวิหารพระผู้ไถ่ นักบุญยอห์นแบปติสต์ และนักบุญยอห์นผู้นิพนธ์พระวรสาร ที่ลาเตรัน^[3] เป็นอาสนวิหารประจำตำแหน่งมุขนายกแห่งกรุงโรม (ปัจจุบันเรียกว่าพระสันตะปาปา) นับเป็นคริสต์ศาสนสถานแห่งเดียวที่ได้รับขนานนามว่าอัครมหาวิหาร
มหาวิหารนักบุญเปโตร หรือมหาวิหารวาติกัน สร้างบนหลุมศพนักบุญซีโมนเปโตร พระสันตะปาปาพระองค์แรก
มหาวิหารนักบุญเปาโลนอกกำแพง สร้างบนหลุมศพนักบุญเปาโลอัครทูต
มหาวิหารซันตามาเรียมัจโจเร เป็นโบสถ์ที่ใหญ่ที่สุดในกรุงโรม สร้างขึ้นเพื่ออุทิศแด่พระนางมารีย์พรหมจารี

มหาวิหารอัครบิดร/มหาวิหารสันตะปาปา

มหาวิหารอัครบิดร (Patriarchal basilica) คือ มหาวิหารที่เป็นสัญลักษณ์ถึงเขตอัครบิดร 5 แห่งตามหลักเบญจาธิปไตยในการปกครองคริสตจักรในอดีต มหาวิหารอัครบิดรมี 5 แห่ง ได้แก่ มหาวิหารเอก 4 แห่ง และมหาวิหารนักบุญลอว์เรนซ์นอกกำแพง แต่ละมหาวิหารสื่อถึงเขตอัครบิดรดังนี้^[1]

มหาวิหารนักบุญยอห์น ลาเตรัน หมายถึง เขตอัครบิดรโรม
มหาวิหารนักบุญเปโตร หมายถึง เขตอัครบิดรคอนสแตนติโนเปิล
มหาวิหารนักบุญเปาโลนอกกำแพง หมายถึง เขตอัครบิดรอะเล็กซานเดรีย
มหาวิหารซันตามาเรียมัจโจเร หมายถึง เขตอัครบิดรแอนติออก
มหาวิหารนักบุญลอว์เรนซ์นอกกำแพง หมายถึง เขตอัครบิดรเยรูซาเลม

ต่อมามีพระสันตะปาปาประกาศยกสถานะมหาวิหารอัครบดรขึ้นอีก 2 แห่งคือ

มหาวิหารแม่พระแห่งปวงทูตสวรรค์ โดยสมเด็จพระสันตะปาปาปิอุสที่ 10 เมื่อวันที่ 11 เมษายน ค.ศ. 1909
มหาวิหารนักบุญฟรังซิสแห่งอัสซีซี โดยสมเด็จพระสันตะปาปาเบเนดิกต์ที่ 16

เมื่อสมเด็จพระสันตะปาปาเบเนดิกต์ที่ 16 ประกาศเลิกใช้ตำแหน่ง "อัครบิดรแห่งทิศตะวันตก" ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2006 ทำให้มหาวิหารอัครบิดรทั้ง 7 แห่ง เปลี่ยนสถานะเป็นมหาวิหารสันตะปาปา (Papal basilica) จนปัจจุบัน^[4]